Ο τελευταίος νόμος για την Κοινωνική Πρόνοια ο 2646/98 και το τελευταίο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το ρόλο των συνεταιρισμών στην αύξηση της γυναικείας απασχόλησης είναι ενδεικτικά, αλλά συγχρόνως και χαρακτηριστικά παραδείγματα της πολιτικής που προωθείται σήμερα από την Ευρωπαϊκή Ενωση, σύμφωνα και με τις κατευθύνσεις της "Λευκής Βίβλου" για την απασχόληση και τις νέες εργασιακές σχέσεις γενικά, αλλά και ειδικά για τις γυναίκες.

Η πολιτική αυτή κάτω από το βάρος της κρίσης του συστήματος και της ύφεσης στην οικονομία, που συνδέονται άμεσα με την όξυνση των αντιθέσεων του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος, επιχειρεί εκτός των άλλων, με διάφορα γιατροσόφια να αμβλύνει με κάθε τρόπο τις συνέπειες αυτής της κρίσης. Η ανάγκη των δυνάμεων του κεφαλαίου να στραφούν σε μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση συνδέεται από τη μια πλευρά με το φόβο έκρηξης των λαϊκών στρωμάτων μπροστά στη διογκούμενη φτώχεια και τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων και από την άλλη πλευρά με την πρόθεση αύξησης της κερδοφορίας, μειώνοντας την τιμή της εργατικής δύναμης. Σ' αυτή τη σαφή κατεύθυνση εντάσσονται όλα εκείνα τα μέτρα που στοχεύουν στην ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, στην ελαστικοποίηση του ωραρίου, που προωθούν τη μερική απασχόληση και τις άτυπες μορφές απασχόλησης.

Μέσα στα πλαίσια αυτής της πολιτικής εντάσσεται επίσης η σαφέστατη πρόθεση για μείωση των κοινωνικών δαπανών, που θα έχει σαν άμεση συνέπεια την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών, που θα παρέχονται πλέον από τις "νέου τύπου" επιχειρήσεις.

* * *

Η πρόταση για τη δημιουργία του λεγόμενου τρίτου τομέα της οικονομίας αποτελεί πλέον κοινό τόπο των αστών αναλυτών και θεωρητικών που αποστασιοποιούνται από τη δογματική εφαρμογή της νεοφιλελεύθερης διαχειριστικής λύσης.

Το 1995 ο πρόεδρος του Ιδρύματος Οικονομικών Τάσεων της Ουάσιγκτον Τζέρεμι Ρίφκιν διατυπώνει τη θέση για την ανάπτυξη ενός τομέα "μη κέρδους", πέρα από το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, σαν απάντηση στο πρόβλημα της ανεργίας. Κάνει λόγο για ένα είδος συνεταιριστικά διαρθρωμένων οικονομικά μονάδων, που δε θα στοχεύουν πρωτίστως στην αύξηση των κερδών τους, αλλά στην ικανοποίηση κοινωνικών αναγκών.

Ενα χρόνο αργότερα ο διευθυντής του London School of Economics, Αντονι Γκίντενς, θα προβάλει την ίδια θέση σαν διέξοδο για μια αποτελεσματική μεταρρύθμιση του "κράτους πρόνοιας". Σύμφωνα με τον Βρετανό καθηγητή, η κεντρική διανομή παροχών πρόνοιας πρέπει να παραχωρήσει τη θέση της σε περισσότερο τοπικά, επιμέρους συστήματα διανομής, στα οποία θα συμβάλλουν άτομα και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, πέρα από τους κρατικούς φορείς.

* * *

- Ασκηση μη κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων από επιχειρήσεις που δεν ανήκουν ούτε στο δημόσιο ούτε στον ιδιωτικό τομέα.

- Ευέλικτες σχέσεις εργασίας προορισμένες ειδικά για τις γυναίκες και μάλιστα σε κλάδους παραδοσιακά γυναικείους.

- Αντικατάσταση του υπάρχοντος δημόσιου συστήματος κοινωνικής πρόνοιας από τους εν λόγω συνεταιρισμούς και επιχειρήσεις.

- Προώθηση της εθελοντικής εργασίας.

Τα ερωτήματα όμως που προκύπτουν σχετικά με τις ανάγκες που καλείται να καλύψει και τα προβλήματα που πρέπει να επιλύσει ο λεγόμενος τρίτος τομέας, μας οδηγούν αναμφίβολα σε συμπεράσματα αποκαλυπτικά για τον πραγματικό του ρόλο.

Οι διακηρύξεις για τη δυνατότητα ανάπτυξης ενός μη κρατικού τομέα οικονομικής δραστηριότητας στον καπιταλισμό, που ταυτόχρονα δε θα είναι ούτε κερδοσκοπικός, μπορούν να χαρακτηριστούν σαν ουτοπικές και ψευδεπίγραφες στην καλύτερη περίπτωση.

Η ανάπτυξη αυτού του τομέα αφ' ενός θα στηρίζεται στην πράξη στην έμμεση κοινοτική και κρατική χρηματοδότηση και αφ' ετέρου θα λειτουργεί σαν προθάλαμος για τη διείσδυση του ιδιωτικού κεφαλαίου στο χώρο των υπηρεσιών κοινωνικής πολιτικής. Ετσι μέσα από διάφορα κανάλια, όπως της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα παίζει όλο και περισσότερο κυρίαρχο ρόλο ο ιδιωτικός τομέας.

Επομένως μέσω αυτού του τρόπου ανοίγει ο δρόμος στο μεγάλο κεφάλαιο να εισχωρήσει σε κερδοφόρους τομείς, κυρίως των κοινωνικών υπηρεσιών, είτε μέσω προγραμμάτων της ΕΕ, είτε άλλων χρηματοδοτήσεων.

* * *

Ετσι μέσω των συνεταιρισμών αυτών, που απασχολούν γυναίκες, επιδιώκουν κατ' αρχήν τη μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης μέσω των ευέλικτων εργασιακών σχέσεων. Στηρίζονται στο γεγονός του μικρού επενδυτικού κόστους λόγω της υψηλής έντασης εργασίας. Κυρίως όμως επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν πλασματικά την ανεργία που πλήττει σήμερα κατά κύριο λόγο τις γυναίκες και τη νεολαία. Με τη λύση αυτή αφ' ενός μεν μπορεί να δοθούν κάποια ψίχουλα στις άνεργες και αφ' ετέρου μπορούν να καλυφθούν ως ένα βαθμό τα κενά στις παροχές του δημόσιου συστήματος της Κοινωνικής Πολιτικής.

Ιδεολογικά προετοιμάζουν τη νεοφιλελεύθερη επίθεση στις κοινωνικές λειτουργίες του κράτους, αφού αυτές η μια μετά την άλλη περνάνε σταδιακά στα χέρια των ιδιωτών. Ταυτόχρονα προβάλλουν σαν διέξοδο τον τρίτο τομέα, που δεν είναι ούτε ιδιωτικός, ούτε δημόσιος, σπέρνοντας αυταπάτες και συγχύσεις για τον πραγματικό του ρόλο. Επιδιώκουν μ' αυτό τον τρόπο να ελαχιστοποιήσουν τις κοινωνικές αντιδράσεις, να εξυπηρετήσουν το στόχο τους για ανοχή μπροστά στην εξαθλίωση, τις ελάχιστες έως ανύπαρκτες κοινωνικές παροχές, τις ιδιωτικοποιήσεις.

Βαφτίζουν τη μερική απασχόληση συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής για τις γυναίκες. Οι μικρές χρηματικές απολαβές αντισταθμίζονται με την "ηθική αμοιβή" και τα "συναισθηματικά στοιχεία", που άφθονα προσφέρει αυτού του είδους η απασχόληση.

Στην πραγματικότητα οι γυναίκες θα είναι τα θύματα χωρίς εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα, με κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας που θα αναγορεύονται σε "υπηρέτριες - επιχειρηματίες", θα χρησιμοποιούνται σαν φτηνό και υποβιβασμένο εργατικό δυναμικό και οι ίδιες στη συνέχεια θα γίνονται αποδέκτες της κακής ποιότητας παροχής κοινωνικών υπηρεσιών.

Χριστίνα ΣΚΑΛΟΥΜΠΑΚΑ

Μια από τις κύριες κατευθύνσεις της πολιτικής της ΕΕ, με τη δημιουργία του λεγόμενου τρίτου τομέα της οικονομίας, εστιάζεται στην προώθηση της λεγόμενης κοινωνικής οικονομίας ή αλλιώς "αλληλέγγυας οικονομίας" και περιλαμβάνει τις δραστηριότητες συνεταιριστικών επιχειρήσεων ή μη κερδοσκοπικών ενώσεων, που κυρίως λειτουργούν "για την παραγωγή υπηρεσιών προοριζόμενων για πληθυσμιακά στρώματα σε μειονεκτική κατάσταση ή για την παροχή στο κοινωνικό σύνολο υπηρεσιών ειδικής κοινωνικής αξίας"