Η έννοια της ελευθερίας γνώμης και κριτικής δεν είναι μια αφηρημένη έκφραση, αποσπασμένη από τη συνολική ζωή και τα καθήκοντα του Κόμματος. Αναπτύσσεται στα πλαίσια της ιδεολογίας και του Προγράμματος του Κόμματος, με βάση και τις αρχές λειτουργίας του.

Οπως συμβαίνει με όλες τις συγκεκριμένες καταστατικές υποχρεώσεις, έτσι και στο ζήτημα αυτό δεν πρέπει ο τύπος να τρώει την ουσία. Η ελευθερία γνώμης και κριτικής ασκείται με ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό για όλο το Κόμμα τρόπο, όταν βασίζεται στη γνώση, στην πείρα από τη δραστήρια συμμετοχή στη δράση του Κόμματος και του κινήματος. Οταν η γνώμη διαμορφώνεται σε στενή σχέση με τις πλατιές λαϊκές μάζες στο χώρο εργασίας και κατοικίας.

Το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης της γνώμης δεν είναι ένα δικαίωμα χωρίς κανένα απολύτως περιορισμό. Υπάρχει ένας και μόνο περιορισμός: Να ασκείται με τέτοιο τρόπο ώστε να συμβάλλει στη συλλογικότητα και τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων, όσο γίνεται, αποφάσεων. Ορισμένες πλευρές θίγονται ενδεικτικά:

• Η προσπάθεια για τεκμηρίωση της γνώμης, ιδιαίτερα μάλιστα αν εκφράζει μια διαφορετική άποψη ή προτείνει ένα διαφορετικό χειρισμό σε κάποιο σοβαρό ζήτημα.
• Η τεκμηριωμένη απάντηση - αντιπαράθεση με λαθεμένες γνώμες είναι εντελώς απαραίτητη και αναγκαία. Η δημοκρατία εκφράζεται και με τη δυνατότητα έκφρασης διαφωνίας, αλλά και με την κριτική τοποθέτηση στις διαφορετικές και λαθεμένες απόψεις. Με την υπεράσπιση των κομματικών αποφάσεων από λαθεμένες απόψεις και πρακτικές. Αρκεί να γίνεται με τρόπο που δε θίγει την προσωπικότητα των συντρόφων που διαφωνούν. Οι σύντροφοι που διαφωνούν δεν πρέπει να εκλαμβάνουν την κριτική των απόψεών τους ως απαγόρευση του δικαιώματος να εκφραστεί μια σοβαρή διαφωνία. Είναι επιζήμια και επικίνδυνη η ανοχή απέναντι σε παραβιάσεις του Καταστατικού ή σε λαθεμένες απόψεις, ιδιαίτερα όταν εμφανίζεται ανάμεσα σε στελέχη, για διάφορους λόγους, όπως, π.χ., μήπως δυσκολευτούν οι προσωπικές σχέσεις. Η συντροφική κριτική δεν πρέπει και δεν μπορεί να επηρεάζει τις προσωπικές και κομματικές σχέσεις, αντίθετα τις ενισχύει και τις αναπτύσσει.
• Η αποφασιστικότητα στην υπεράσπιση μιας γνώμης δε σημαίνει πείσμα και προκαταβολική άρνηση, να την απαρνηθεί ή να την τροποποιήσει ο σύντροφος ή η συντρόφισσα που την προβάλλει. Η συλλογική σκέψη είναι ανώτερη και με μεγαλύτερο κύρος σε σχέση με τους περιορισμούς που έχει μια προσωπική γνώμη, που στηρίζεται σε περιορισμένες εμπειρίες, γνώσεις και πληροφορίες.
• Η κατάθεση μιας γνώμης, η απαίτηση για συζήτηση κάποιου θέματος πρέπει να ασκείται με δημιουργικό τρόπο, ώστε να προκύπτουν πρακτικά αποτελέσματα. Από την άποψη αυτή χρειάζεται να τίθεται στον κατάλληλο χρόνο, ανάλογα και με το συγκεκριμένο θέμα συζήτησης, ανάλογα με την επικαιρότητά του. Να παίρνονται υπόψη οι αποφάσεις του Συνεδρίου ή άλλων κομματικών σωμάτων, που καθορίζουν γενικές επιλογές και βασικά καθήκοντα. Το Καταστατικό προβλέπει σε τακτά διαστήματα να επανεξετάζονται ορισμένα θέματα, να κρίνονται τα καθοδηγητικά όργανα, ακόμα υπάρχει δυνατότητα να εξετάζονται συλλογικά και νέα προβλήματα που ανακύπτουν, π.χ., με Συνέδριο, ή άλλα Σώματα, συνδιασκέψεις.
• Η ελευθερία γνώμης και κριτικής συνεπάγεται και την ελευθερία να επαναφέρει το μέλος του Κόμματος ένα ζήτημα ή ένα θέμα που για διάφορους λόγους έχει απορριφθεί από την Κομματική Οργάνωση ή το καθοδηγητικό όργανο στο οποίο μετέχει. Συμβαίνει, χρήσιμες απόψεις και κριτικές παρατηρήσεις, προτάσεις και ιδέες να απορρίπτονται ή γιατί δεν έχουν μελετηθεί, ή γιατί δεν κρίθηκαν ώριμες. Η επαναφορά βοηθάει να διορθωθούν τέτοια ζητήματα.

Ωστόσο, το δικαίωμα της επαναφοράς δεν είναι απεριόριστο. Η συνεχής επαναφορά ζητημάτων που έχουν απορριφθεί, χωρίς στο μεταξύ να έχουν προκύψει νέες πλευρές, όχι μόνο δε βοηθά, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις δυσκολεύει τη συλλογική δουλιά, αποπροσανατολίζει.

Το Καταστατικό ορίζει ότι το ΚΚΕ είναι κόμμα "ομοϊδεατών εθελοντών". Αυτό δε σημαίνει ότι η προσφορά του μέλους του Κόμματος και η πειθαρχία στις αποφάσεις είναι υπόθεση προσωπική, εθελοντική. Η ένταξη είναι θέμα ελεύθερης και συνειδητής προσωπικής επιλογής. Αυτό σημαίνει ότι γίνεται με αποδοχή των αρχών και κανόνων λειτουργίας, με γνώση της υποχρέωσης ότι πρέπει ο καθένας και η καθεμιά να παλεύει και να ενδιαφέρεται για την εφαρμογή των αποφάσεων της πλειοψηφίας.

Η ιδιότητα του κομματικού μέλους δε συνεπάγεται υποχρεώσεις μόνο απέναντι στο Κόμμα, είναι συνυφασμένη με υποχρεώσεις απέναντι στην εργατική τάξη, το λαό, το λαϊκό κίνημα γενικότερα.

Ο αποφασιστικός, κινητήριος ρόλος της κριτικής

Το βασικό περιεχόμενο του όρου κριτική είναι η κριτική εξέταση της δουλιάς και δράσης του Κόμματος, των οργάνων, των ΚΟΒ. Η κριτική έχει αξία και αποτέλεσμα όταν συνδυάζεται με τη συμμετοχή στην πρακτική δουλιά, που δίνει τα όπλα κρίσης των αποφάσεων, του τρόπου και των μεθόδων δράσης. Στα πλαίσια της κριτικής εξέτασης της δουλιάς και της πρακτικής δράσης εντάσσεται και η κριτική των προσώπων.

Στόχος της κριτικής πρέπει να είναι ο πραγματικός έλεγχος, τα πραγματικά γεγονότα και όχι οι υποκειμενικές διαθέσεις και τάσεις, οι προσωπικές συμπάθειες ή αντιπάθειες. Στη δοκιμασία της κριτικής έχει αξία να μπαίνουν βασικά πολιτικά γεγονότα και πράξεις και όχι οι μικροδιενέξεις, επιμέρους αδυναμίες και προβλήματα. Ωστε η κριτική να αποτελεί κινητήρια δύναμη στη γενικότερη πολιτική του Κόμματος και στα βασικά καθήκοντα που προωθεί σε κάθε φάση.

Αφορά διαφορετικές απόψεις που εκφράζονται συστηματικά, ιδιαίτερα όταν εκδηλώνονται για μεγάλο διάστημα από τους ίδιους συντρόφους, όταν δηλαδή υποδηλώνουν ύπαρξη διαφωνίας σε ζητήματα σημασίας, που αφορούν κεντρική ή τοπική επιλογή. Δεν αναφερόμαστε σε διαφορετικές προτάσεις ή σκέψεις σε ζητήματα της τρέχουσας δουλιάς, περιορισμένης σημασίας.

Η συστηματική διαφωνία όταν εμφανίζεται στα στελέχη έχει βαρύνουσα σημασία, επιδρά στη λειτουργία και απόδοση των καθοδηγητικών οργάνων, ακόμα και στη συνολική δουλιά, ανάλογα και με τη στάση στις αποφάσεις.

Αυτό που προέχει είναι να συζητούνται τα αίτια των διαφορετικών απόψεων, τι είναι εκείνο που τις προκαλεί. Η συζήτηση των διαφορετικών απόψεων με ιδεολογικά και πολιτικά κριτήρια συμβάλλει στον εντοπισμό των προβλημάτων, διευκολύνει τη δημιουργία καλής ατμόσφαιρας για συζήτηση, περιορίζει τη δυνατότητα να πάρει η συζήτηση μορφή αντιπαράθεσης και διένεξης. Ο Λένιν έλεγε χαρακτηριστικά "ναι στη διαμάχη (όταν βεβαίως έχει αντικείμενο), όχι στη διάλυση".

Το κύριο και βασικό είναι να κατακτηθεί η ουσιαστική συζήτηση στο επίπεδο της ΚΟΒ, πράγμα που σήμερα είναι εξαιρετικά αδύνατο. Η δε γίνεται συζήτηση και αντίλογος, οπότε κουκουλώνονται τα προβλήματα, ή παίρνει τη μορφή διαμάχης και οξυμένης διένεξης, με αποτέλεσμα, είτε οι διαφωνούντες να αισθάνονται μειωμένοι, είτε να είναι ελεύθεροι να δυσκολεύουν τη λειτουργία της ΚΟΒ, παρεμβάλλοντας σε κάθε ευκαιρία τη διαφωνία τους.

Μπορεί μια λαθεμένη και αρνητική κριτική να περιέχει ορισμένα στοιχεία αλήθειας, με την έννοια ότι είναι δυνατό διαφορετικές απόψεις να προέρχονται από μια γενίκευση επιμέρους προβλημάτων. Εστω και αν απορριφθεί μια λαθεμένη άποψη, μπορεί να αξιοποιηθεί η πείρα της συζήτησης ή τα επιμέρους θετικά στοιχεία, που ενδεχόμενα μια άλλη άποψη μπορεί να περιέχει.

Σε ορισμένες περιπτώσεις η εκδήλωση μιας ζωηρής διαφωνίας μπορεί να οφείλεται σε έλλειψη ενημέρωσης ή σε στρεβλή ενημέρωση, σε παραπληροφόρηση έξω από το συγκεκριμένο χώρο που εμφανίστηκε το ένα ή το άλλο πρόβλημα. Οπως επίσης μπορεί να οφείλεται σε απόκρυψη λαθών, ή σε άρνηση αναγνώρισης λαθών από στελέχη ή καθοδηγητικά όργανα.

Στο χαρακτήρα και την ιστορική αποστολή του Κόμματος ενυπάρχει το στοιχείο της πρωτοβουλίας, ως χαρακτηριστικό, ως ανάγκη και απαίτηση. Αν το αντιμετωπίσουμε με εκκλήσεις, δεν κάνουμε τίποτε. Θα καλλιεργήσουν το πνεύμα και τη διάθεση πρωτοβουλίας οι λιγότεροι, αυτοί που για διάφορους λόγους τολμούν, είτε από χαρακτήρα, είτε από τον τρόπο ζωής τους, είτε λόγω ατομικών χαρισμάτων και επιδεξιότητας. Σε αυτές όμως τις περιπτώσεις η πρωτοβουλία δε συνεπάγεται πάντα και την ορθή επιλογή ή ότι οδηγεί στην αναβάθμιση της συνολικής δουλιάς.

Το πνεύμα της πρωτοβουλίας αναπτύσσεται όταν βασίζεται σε ένα αναγκαίο επίπεδο γνώσης, αφομοίωσης της πολιτικής και ιδεολογίας μας, στη σταθερή σύνδεση με τις λαϊκές μάζες. Οταν στηρίζεται στην ενθάρρυνση και παρόρμηση από τα καθοδηγητικά όργανα, όταν οι αποφάσεις είναι έτσι επεξεργασμένες ώστε να καλλιεργούν και να αφήνουν περιθώρια στην ανάπτυξη της πρωτοβουλίας, π.χ., των ΚΟΒ, των μελών.

Η απουσία πρωτοβουλίας δε δείχνει πάντα ανικανότητα - όπως πιστεύεται συνήθως - εκφράζει σε αρκετές περιπτώσεις έλλειψη δημιουργίας προϋποθέσεων ώστε αυτή να εκδηλώνεται.

Το πνεύμα της πρωτοβουλίας μπορεί να εκφραστεί με τη δημιουργική εφαρμογή των κατευθύνσεων και αποφάσεων. Κυρίως φαίνεται όταν το στέλεχος ή το μέλος του Κόμματος καλείται με δική του ευθύνη, όταν ανακύπτει ένα νέο ζήτημα, να δίνει τη σωστή λύση, στα πλαίσια των γενικότερων θέσεων του Κόμματος. Συμβαίνει να εμφανίζονται προβλήματα για τα οποία δεν υπάρχει από τα πριν συγκεκριμένη προετοιμασία και καθοδήγηση, ώστε να έχει προκαθοριστεί ο χειρισμός, πράγμα που δεν είναι αναγκαίο σε αρκετές περιπτώσεις. Αλλωστε, η ζωή είναι και θα είναι πολύ πιο πλούσια από τις προβλέψεις μας, από τις εκτιμήσεις ή την πείρα που έχουμε αποκτήσει σε συγκεκριμένα ζητήματα και χειρισμούς.

Η γνώση της πολιτικής και της τακτικής του Κόμματος δίνει σιγουριά στο στέλεχος και στο μέλος, ένα είδος αυτοπεποίθησης να χειριστεί ζητήματα, ή να αναλάβει νέες δραστηριότητες. Η λειψή γνώση, η έλλειψη ενημέρωσης και πείρας συνήθως αναστέλλει και κουμπώνει.

Το πνεύμα πρωτοβουλίας δε συγκρούεται με το συλλογικό χαρακτήρα της δουλιάς. Βεβαίως, η πρωτοβουλία πρέπει να ασκείται με αυξημένο αίσθημα ευθύνης, ώστε να αποφεύγεται ένας προσωπικός χειρισμός να έρχεται σε αντίθεση με τις κομματικές αποφάσεις, ή να δεσμεύει προκαταβολικά σε μια τοποθέτηση ή ενέργεια που τυχόν δεν πρέπει. Ο φόβος ή ο κίνδυνος μια πρωτοβουλία να μη φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα ή ακόμα και να οδηγήσει σε λάθη δεν πρέπει να καλλιεργεί μια στάση αποφυγής πρωτοβουλιών και ανάληψης ευθυνών. Απαιτεί επαγρύπνηση, μέτρημα από όλες τις πλευρές τι και πώς θα γίνει.

Αλλωστε, σχετικά λίγες και εξαιρετικές θα είναι οι περιπτώσεις που δεν μπορεί να αναζητηθεί μια δεύτερη γνώμη, η γνώμη του Γραφείου της ΚΟΒ ή του παραπάνω οργάνου, η γνώμη του καθοδηγητή, ώστε με μεγαλύτερη σιγουριά και βεβαιότητα να πραγματοποιηθεί και να δοκιμαστεί μία νέα σκέψη.

Η καθοδήγηση του Κόμματος, τα όργανα οφείλουν να θέτουν σε όλο το Κόμμα θέματα γενικότερης σημασίας, όχι με στόχο την απλή ενημέρωση, αλλά πριν απ' όλα την ουσιαστική συζήτηση και την επεξεργασία αποφάσεων, ή την έγκριση αποφάσεων. Δεν ξεχνάμε την πείρα του Κόμματός μας ειδικά την περίοδο '89 - '91 όταν δεν τέθηκαν έγκαιρα υπόψη όλων των κομματικών δυνάμεων τα προβλήματα που είχαν ανακύψει στην ΚΕ και στην ΚΝΕ. Για το ζήτημα αυτό έχει γίνει αυτοκριτική της ΚΕ και έχει επικυρωθεί από το 14ο Συνέδριο.

Ο όρος ενημέρωση αναφέρεται εδώ με πιο συγκεκριμένο και ειδικό περιεχόμενο, ως ανάγκη και υποχρέωση, τα μέλη του Κόμματος να γνωρίζουν όλες τις αναγκαίες πληροφορίες ή ειδικά ζητήματα που είναι αναγκαία για τον προσανατολισμό τους στη δουλιά. Η ενημέρωση δεν είναι αυτοσκοπός, δε γίνεται για να ικανοποιεί βεβαίως την απλή περιέργεια ή τις απορίες, αλλά για να μπορεί το κομματικό μέλος να ασκεί τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του. Η ενημέρωση σε ένα ζήτημα μπορεί να αφορά όλο το Κόμμα, μπορεί όμως να είναι συγκεκριμένου τοπικού ενδιαφέροντος.

Οι αρνητικές εμπειρίες δεν πρέπει να οδηγούν σε μια εύκολη γενίκευση του τύπου ΝΑ ΤΑ ΞΕΡΟΥΜΕ ΟΛΑ. Μια τέτοια άποψη τόσο γενική, χωρίς ιεράρχηση, μπορεί να οδηγήσει στον εκφυλισμό της ενημέρωσης, με την έννοια ότι δεν είναι δυνατό να φορτώνεται η ΚΟΒ με όγκο πληροφοριών και ειδικών ζητημάτων που δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία.

Η ενημέρωση των ΚΟΒ γίνεται πολύπλευρα και πολύμορφα, ανάλογα με τη φύση των ζητημάτων, δεδομένου ότι ο όγκος των πληροφοριών ή των ζητημάτων σήμερα έχει αυξηθεί σημαντικά.

Το πρόβλημα της ενημέρωσης δεν είναι εσωκομματικό μόνο ζήτημα. Τέτοια ανάγκη υπάρχει και για τους φίλους και οπαδούς του Κόμματος, ανθρώπους που συνεργαζόμαστε σε διάφορα μέτωπα πάλης. Ωστε και αυτοί να έχουν τις αναγκαίες πληροφορίες.

Ο "Ριζοσπάστης" αποτελεί αναντικατάστατο μέσο για την άμεση και ενιαία ενημέρωση των κομμουνιστών και κομμουνιστριών για γεγονότα και χειρισμούς του Κόμματος, για επίκαιρα ζητήματα που γεννά η καθημερινότητα. Ενας μεγάλος όγκος αναγκαίων και πολύτιμων πληροφοριών, συλλογικής πείρας, περνάει καθημερινά μέσα από το "Ριζοσπάστη". Μπορεί να γίνει πιο πλούσιος και αποτελεσματικός με την αύξηση της αρθρογραφίας γύρω από την κομματική ζωή, τις θέσεις των Τμημάτων της ΚΕ, την πείρα των στελεχών και των οργανώσεων. Βεβαίως, υπάρχουν ζητήματα, γεγονότα ή πληροφορίες, που για διάφορους λόγους δεν είναι δυνατόν να δοθούν από το "Ριζοσπάστη". Η εσωκομματική ενημέρωση απαιτεί οργάνωση και αναζήτηση του καλύτερου τρόπου ή των καλύτερων μεθόδων ώστε να γίνεται συστηματικά, να μην παραλείπεται μέσα στο φόρτο των τρεχόντων καθηκόντων.

Είναι πρόβλημα ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος των κομματικών μελών δεν ενημερώνεται για διάφορα ζητήματα που είναι χρήσιμο και πρέπει να έχει γνώση και κρίση. Το πρώτο και το βασικό είναι όργανα και στελέχη προσωπικά να έχουν συνεχή ανησυχία, προσανατολισμό, να ενημερώνουν, να πληροφορούν και όπου χρειάζεται να παίρνουν γνώμη για συγκεκριμένα ζητήματα. Η απουσία μιας τέτοιας ανησυχίας προκαλεί σοβαρά προβλήματα, δυσκολεύει τη σωστή λειτουργία των οργανώσεων και την πιο ουσιαστική σχέση του μέλους με το Κόμμα γενικά. Προκαλεί δικαιολογημένα δυσαρέσκεια, καλλιεργεί έδαφος το μέλος του Κόμματος να αισθάνεται αποκομμένο από σημαντικές πληροφορίες και γνώση ζητημάτων ή καταστάσεων που αν τα γνωρίζει μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη αντιμετώπισή τους.

Το θέμα της ενημέρωσης ειδικά στις σημερινές συνθήκες είναι αρκετά σύνθετο, έχει σοβαρές δυσκολίες, που όμως δεν είναι καθόλου αξεπέραστες.

Ορισμένες σκέψεις και πλευρές

Προκύπτει ανάγκη επιλογής, ποιες αποφάσεις, ποια ζητήματα πρέπει να συμπεριληφθούν στην ενημέρωση, ώστε αυτή να μην παίρνει τυπικό χαρακτήρα, να μην περιλαμβάνει ζητήματα περιορισμένης και δευτερεύουσας σημασίας. Ο όγκος των πληροφοριών δεν είναι το κύριο κριτήριο, αλλά η ποιότητα της ενημέρωσης και των πληροφοριών, ανάλογα με τις ανάγκες των οργανώσεων, ανάλογα ακόμα και με τις ιδιαίτερες ανάγκες ορισμένων οργανώσεων. Να επιλέγεται η διαδικασία και ο τρόπος της ενημέρωσης.

Για να αποφεύγονται οι υποκειμενισμοί, η ενημέρωση οργανώνεται υπεύθυνα από το όργανο, με γραπτά σημειώματα. Με τη δημιουργία ενός λειτουργικού αρχείου αποφάσεων και ενημερωτικών σημειωμάτων.

Η καλή οργάνωση της συνεδρίασης οργάνων και ΚΟΒ μπορεί να βοηθήσει να εξοικονομηθεί χρόνος, ώστε να γίνεται συστηματική ενημέρωση για ειδικά ζητήματα και αποφάσεις.

Η διαδικασία της ενημέρωσης, επίσης, γίνεται μέσα από τη συζήτηση συγκεκριμένων ζητημάτων που απασχολούν την ΚΟΒ ή ένα όργανο. Π.χ. συζητώντας θέματα παιδείας, ή γενικότερα πολιτικά ζητήματα, μπορεί να συμπεριληφθούν και ειδικά ενημερωτικά ζητήματα, αναγκαίες πληροφορίες, ώστε η ενημέρωση να πιάσει τόπο και να συνδεθεί με τη συγκεκριμένη δράση.

Προκύπτει επίσης ανάγκη, η ενημέρωση να οργανώνεται στον κατάλληλο χρόνο, αν δεν πρόκειται για ζητήματα άμεσης σημασίας. Το καθοδηγητικό όργανο, ο καθοδηγητής κρατά συστηματικά σημειώσεις για το ποια ζητήματα πρέπει να φτάσουν ως την ΚΟΒ, να μην τα ξεχνά, να μην παίρνει η ενημέρωση ρουτινιάρικο και πρόχειρο χαρακτήρα.

Η ενημέρωση υπηρετεί τη συνολική κομματική δουλιά, της δίνει πρόσθετα εφόδια, ανεβάζει τη συλλογικότητα και την εσωκομματική δημοκρατία, βοηθάει να κατανοείται η αίσθηση της συνέχειας, άρα και μέσω αυτής μπορεί να δυναμώνει ο έλεγχος και η κριτική εξέταση της πείρας.

Σημαντικές ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΙΡΕΣ οι λενινιστικές υποδείξεις για τη σημασία που έχει η αφοσίωση στο Κόμμα, στη θεωρία και τους σκοπούς του, στα συμφέροντα του λαού, στα διεθνιστικά συμφέροντα της εργατικής τάξης και των λαών. Η μεγάλη σημασία στη σταθερότητα στις ιδεολογικές αρχές, στις αρχές συγκρότησης και λειτουργίας του Κόμματος, η σταθερή και συνεπής υπεράσπιση των αρχών.

Περισσότερες προϋποθέσεις ανάπτυξης έχει το στέλεχος που κατανοεί και συμφωνεί με την πολιτική του Κόμματος, που έχει συνείδηση της σημασίας πιστής και απαρέγκλιτης τήρησης του Καταστατικού, σέβεται την κομμουνιστική πειθαρχία, κάνει ειλικρινή αυτοκριτική.

Κεντρικό μόνιμο ζήτημα η πολιτική για την ανάδειξη εργατικών στελεχών ώστε να μην παραβιάζεται η κοινωνική σύνθεση του Κόμματος, ιδιαίτερα των οργάνων, της ΚΕ.

Η ανάδειξη γυναικείων στελεχών παίζει αποφασιστικό ρόλο στη δουλιά του Κόμματος στις γυναίκες, στην αντιμετώπιση των ιδιαίτερων δυσκολιών που έχουν στην πολιτικοποίηση και ενεργητική συμμετοχή στην καθημερινή δράση.

Ο Λένιν μιλώντας για τα στελέχη κατά πρώτο αναφέρεται στο ταλέντο του οργανωτή. Είναι από τις πιο σημαντικές και ενδιαφέρουσες επισημάνσεις που διατηρεί και σήμερα την επικαιρότητά της. Δεν αφορά τα λεγόμενα οργανωτικά στελέχη, αλλά το σύνολο των στελεχών, που έχουν καθήκον να οργανώνουν την πάλη, τη δράση, την ανάπτυξη του Κόμματος κλπ.

Ο Λένιν προσδιόριζε το οργανωτικό ταλέντο:

• Ως ικανότητα να βλέπεις, να έχεις διορατικότητα, να καταλαβαίνεις. Το οργανωτικό ταλέντο δεν έχει σχέση με τη μανία του σχεδιασμού. Αντίθετα, απαιτείται το στέλεχος με μια λέξη ή με τις λιγότερες λέξεις να προσανατολίζει και να επιλύει ζητήματα χωρίς περιττές διαδικασίες. Οσο μειώνονται οι ξεχωριστές και επείγουσες εντολές, τόσο αναδεικνύεται και καλλιεργείται η αποτελεσματικότητα της δουλιάς.
• Ως ικανότητα διαχωρισμού των ουσιωδών από τα επουσιώδη. Λιγότερη "καθοδήγηση" και περισσότερο ιδεολογικοπολιτική και πρακτική δουλιά που καθοδηγεί. Να μη χάνεται το στέλεχος σε πληθώρα αναλυτικών καθηκόντων. Να κατακτά την ικανότητα του πολιτικού αισθητηρίου.
• Ως τόλμη ανάθεσης καθηκόντων σε άλλους συντρόφους και συντρόφισσες, τόλμη στην ανάδειξη και εύστοχη διάταξη στελεχών. Είναι η αρετή της αντικειμενικής εκτίμησης των προσώπων με περιορισμό ως και εξάλειψη κάθε στοιχείου υποκειμενισμού και ιδιαίτερα πνεύμα φιλικότητας. Ως ικανότητα ελέγχου της καταλληλότητας ανθρώπων.

Βεβαίως η ικανότητα του στελέχους καλλιεργείται και αναπτύσσεται μέσα στη δράση. Περισσότερες προϋποθέσεις ανάπτυξης έχει εκείνο το στέλεχος που δεν επαναπαύεται, δεν αισθάνεται αυτάρκεια και επάρκεια. Συνεχώς ενδιαφέρεται να τελειοποιεί τη δουλιά του, ακούει και παίρνει υπόψη την κριτική, τη δέχεται, δεν αντιδρά εγωιστικά, ακόμα και όταν γίνεται στόχος υπερβολικής και άδικης - κατά την κρίση του - κριτικής.

Η αξιολόγηση των στελεχών δεν μπορεί να είναι στατική, πώς δηλαδή εμφανίζεται σήμερα, ούτε να γίνεται ένα τυπικό ισοζύγιο των θετικών και αρνητικών πλευρών, αδυναμιών του.

Είναι δυνατόν ορισμένες αδυναμίες και ελλείψεις που εμφανίζει ένα υποψήφιο για ανάδειξη στέλεχος να διορθώνονται στην πορεία ή να μην είναι καθοριστικές για την αξιοποίησή του. Σημασία έχει αν το συγκεκριμένο στέλεχος δέχεται και αξιοποιεί τη συνολική βοήθεια, παίρνει όπως λέμε "από βοήθεια". Δηλαδή πρέπει να παίρνονται υπόψη όλα τα χαρακτηριστικά του και εκείνα που πλησιάζουν ή εκπληρώνουν τις απαιτήσεις, αλλά και η δυνατότητα να διαμορφωθούν θετικά χαρακτηριστικά στην πορεία με την κατάλληλη βοήθεια, τη συλλογικότητα, τον έλεγχο και τη συντροφική κριτική.

Ορισμένες όμως αδυναμίες και ελαττώματα μπορεί να αποδειχθούν καθοριστικά για τη συνολική πορεία και την αποδοτικότητα ενός στελέχους, να ακυρώνουν πλεονεκτήματα και προτερήματα που έχει. Η εγωιστική στάση, η φιλοδοξία, η αρνητική στάση στην κριτική, ο αυταρχισμός, η υποτίμηση των αρχών λειτουργίας του Κόμματος, η αγνόηση και υποτίμηση της αναντικατάστατης αξίας της συλλογικότητας, η μανία της κριτικής, η διάθεση επιβολής των προσωπικών απόψεων με κάθε μέσο, η ανεύθυνη συζήτηση έξω από τα όργανα, είναι ελαττώματα που μπορεί να γείρουν την πλάστιγγα αρνητικά και να ακυρώσουν την όποια ικανότητα ή πείρα έχει ένα στέλεχος.

Εξαιρετική σημασία έχει η λενινιστική υπόδειξη για το συνδυασμό της μαστοριάς του έμπειρου κομματικού στελέχους με μακρόχρονη κομματική πείρα και θητεία με τη ζωντάνια του νέου. Για το Κόμμα μας η υπόδειξη αυτή έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία λόγω πρόσθετων προβλημάτων που γεννήθηκαν με τα κενά στις γενιές, λόγω της διάλυσης των κομματικών οργανώσεων και της διπλής κρίσης που περάσαμε (1968, 1991). Το πρόβλημα αυτό δεν το προσέχουμε όσο χρειάζεται, παρά το γεγονός ότι έχουμε πρόσφατη αρνητική πείρα. Δεν αξιοποιούμε όσο χρειάζεται την πείρα συντρόφων που έχουν μεγάλη κομματική ηλικία, με την ατομική συνεργασία, με τη συμμετοχή τους σε κομματικές δουλιές, που μπορεί να προσφέρουν με σκέψεις, υποδείξεις και παρατηρήσεις, με τη διαπαιδαγωγητική τους στάση.

Σημαντικές πλευρές ακόμα είναι:

1) Η προσωπική επαφή του στελέχους, του μέλους με τις μάζες.

2) Το σύστημα κομματικής μόρφωσης και επιμόρφωσης για τα στελέχη.

3) Η ειδίκευση στελεχών σε συγκεκριμένους τομείς δουλιάς, απαραίτητη - εκτός των άλλων - και για τη ζωντανή και ολοκληρωμένη γενίκευση της πείρας. Η σημασία της λογοδοσίας και του ελέγχου της ειδικής δουλιάς για τη γενικότερη υπόθεση.

Η μαρξιστική λενινιστική διδασκαλία δίνει ιδιαίτερη σημασία στο ρόλο της ΚΟΒ, ως θεμέλιου και έκφρασης του Κόμματος. Το ΚΚ είναι το μοναδικό κόμμα που δίνει θεμελιακή σημασία στο ρόλο της ΚΟΒ. Κανένα αστικό ή μικροαστικό κόμμα, όσο και αν νιώθει την ανάγκη να έχει κάποιες υποτυπώδεις οργανώσεις, ώστε να μπορεί να ενσωματώνει το λαό στην πολιτική τους, δε δίνει δικαιώματα στη βάση. Αντίθετα, τη φοβάται γιατί λόγω της σύνθεσής της είναι δυνατό να υιοθετήσει ιδέες σε αντίθεση με την ηγεσία.

Οι διαφοροποιήσεις στον πολιτικό συσχετισμό, οι διεργασίες συνείδησης υλοποιούνται κυρίως από τη δράση της ΚΟΒ ως έκφρασης του Κόμματος στο χώρο της.

Αν και μόνιμα γίνεται λόγος για το ρόλο της ΚΟΒ εντούτοις η λειτουργία που υπάρχει σήμερα έχει στενέψει ανησυχητικά το ρόλο και το έργο της. Το πρόβλημα αυτό αντανακλά το επίπεδο της καθοδήγησης από την πλευρά της ΚΕ και των ενδιάμεσων οργάνων που έχουν άμεση ευθύνη για τις ΚΟΒ.

Κωδικοποιώντας το ρόλο της ΚΟΒ μπορούμε να αναφέρουμε:

1) Γνώση χώρου, προβλημάτων που απασχολούν ή υπάρχουν ανεξάρτητα αν και πώς συνειδητοποιούνται από τις λαϊκές μάζες. Γνώση του συγκεκριμένου συσχετισμού, της δράσης των άλλων δυνάμεων και ιδιαίτερα του μαζικού κινήματος.

2) Επεξεργασία θέσεων για τα προβλήματα του χώρου, ιδιαίτερα για αυτά που έχουν κυρίως τοπικό χαρακτήρα, αλλά και εξειδίκευση των γενικότερων στο χώρο. Προσοχή στις γενικές υποδείξεις και εκτιμήσεις που μετατρέπονται σε ιδιαίτερο σύνθημα.

3) Διάταξη δυνάμεων της ΚΟΒ και του κύκλου επιρροής σύμφωνα με τις ανάγκες, αλλά και με έμφαση στις ιδιαίτερες κατευθύνσεις του 15ου Συνεδρίου για τη δουλιά στην εργατική τάξη και τη νεολαία. Δείκτης η σύνδεση με την εργατική τάξη και τις λαϊκές μάζες, η ικανότητα καθοδήγησής τους, η ανάπτυξη των αγώνων, η συγκρότηση μετώπων πάλης, συσπείρωσης και συμμαχίας. Το ζήτημα είναι πώς αναπτύσσεται η κομματική επίδραση στις λαϊκές μάζες, η σωστή σχέση με τις μαζικές οργανώσεις.

Πώς συνδυάζεται ο καθοδηγητικός ρόλος της ΚΟΒ με τη στήριξη και ανάπτυξη της πρωτοβουλίας των μαζών. Δεν πρόκειται για δύο πλευρές σε αντιπαράθεση, αλλά σε διαλεκτική σχέση. Η εκτίμηση του ρόλου της πρωτοβουλίας των μαζών έχει άμεση σχέση με την κατάκτηση πρωτόβουλου ρόλου από την πλευρά της ίδιας της ΚΟΒ.

Αύξηση της σημασίας της πολιτικής καθοδήγησης των λαϊκών μαζών από την ΚΟΒ. Κατάκτηση ικανότητας πειθούς.

4) Ο τρόπος πραγματοποίησης συνελεύσεων, η ατομική χρέωση, η συζήτηση της συλλογικής και ατομικής πείρας. Πολιτικοποίηση της δράσης της ΚΟΒ. Αντιστοιχία κομματικής ζωής και δράσης με τις απαιτήσεις του 15ου Συνεδρίου, τις εξελίξεις και αντιθέσεις του χώρου.

5) Ο επιτελικός ρόλος του Γραφείου της ΚΟΒ και του γραμματέα. Να εμπνέει αγωνιστικό πάθος για τα καθημερινά ζητήματα, να φροντίζει να τα συνδέει με τους γενικότερους στόχους. Να μελετά και να κάνει υπόθεση της ΚΟΒ τα προβλήματα του μαζικού κινήματος, είτε αυτό είναι σε ύφεση, είτε σε στασιμότητα ή άνοδο. Ο ρόλος του στην κομμουνιστική διαπαιδαγώγηση, μεθοδικότητα στο καθήκον αυτό, μόνιμη δουλιά και όχι αντιμετώπιση σε ειδικές στιγμές.

6) Πώς αξιοποιείται η περίοδος δοκιμασίας του νέου κομματικού μέλους. Είναι μια περίοδος με ανοιχτές πόρτες για την κομμουνιστική διαπαιδαγώγηση, η δεκτικότητα είναι μεγαλύτερη. Οταν δεν αξιοποιείται η περίοδος της δοκιμασίας, τότε συσσωρεύονται προβλήματα, που πιο δύσκολα αντιμετωπίζονται στην πορεία.

Η κομματική οικοδόμηση στα εργοστάσια και τις επιχειρήσεις είναι το πιο αποφασιστικό βήμα για να διευρύνονται και να βαθαίνουν οι δεσμοί του κόμματος με την εργατική τάξη.

Ολη η εργατική τάξη δεν μπορεί να ανέβει στο επίπεδο του πρωτοπόρου τμήματος μέσα στον καπιταλισμό, αλλά και στις συνθήκες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, όπως έδειξε και η πείρα του 20ού αιώνα. Οι εργάτες και οι εργάτριες μπορούν να τείνουν προς το κόμμα της εργατικής τάξης, αλλά δε σημαίνει ότι ταυτίζονται με αυτό στο σύνολό τους. Το Κόμμα για να διευρύνει και να βαθύνει τους δεσμούς με την εργατική τάξη, πρέπει να ανεβάζει την ικανότητά της να οργανώνεται στα σωματεία και τις άλλες μαζικές οργανώσεις, να συγκροτεί εργατικές Κομματικές Οργανώσεις σε τόπους δουλιάς και κλάδους. Σήμερα είναι αδήριτη ανάγκη να δημιουργηθούν πολλές εργατικές ΚΟΒ, υπάρχει πρόβλημα και ποσότητας και ποιότητας. Στην εργατική τάξη ισχύει πολύ περισσότερο αυτό που έλεγε ο Λένιν, ότι η καλή οργάνωση δεκαπλασιάζει τις δυνάμεις.

Στις σημερινές συνθήκες το πρόβλημα της οικοδόμησης ΚΟΒ στα εργοστάσια και τις επιχειρήσεις ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ είναι πρώτης σημασίας καθήκον, στόχος που χωρίς υποχώρηση πρέπει να παλέψουμε. Αποτελεί μια από τις βασικές προϋποθέσεις στην προσπάθειά μας, στο μεγάλο αγώνα για την κατάκτηση επιρροής στην εργατική τάξη. Αποτελεί το Α και το Ω για το Κόμμα, να βρίσκεται εκεί που βρίσκεται η πλειοψηφία των συνειδητών εργατών που συμμετέχουν στην πολιτική ζωή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Για μια πιο συστηματική δουλιά αυτομόρφωσης πάνω στη λενινιστική θεωρία για το προλεταριακό κόμμα νέου τύπου, σημειώνουμε την εξής βιβλιογραφία:

1. Β. Ι. ΛΕΝΙΝ: Για το προλεταριακό κόμμα νέου τύπου, εκδ. "ΣΕ".

2. Β. Ι. ΛΕΝΙΝ: Για τους κανόνες της κομματικής ζωής και τις αρχές κομματικής καθοδήγησης, εκδ. "ΣΕ".

3. Β. Ι. ΛΕΝΙΝ: Για τα συνδικάτα, εκδ. "ΣΕ".

4. Β. Ι. ΛΕΝΙΝ: Τι να κάνουμε; Από τις εκδόσεις "ΣΕ" σε μπροσούρα ή στα Απαντα ΛΕΝΙΝ 5η έκδοση, "ΣΕ", τόμος 6.

5. Β. Ι. ΛΕΝΙΝ: Ενα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω, από τις εκδόσεις "ΣΕ" σε μπροσούρα ή στα Απαντα ΛΕΝΙΝ 5η έκδοση, "ΣΕ", τόμος 9.

1 Β. Ι. Λένιν, Απαντα, ΣΕ, τόμος 26, σελ. 172 - 3 και 194 - 5.

2 Β. Ι. Λένιν, Απαντα, ΣΕ, τόμος 8, σελ. 385.

3 Β. Ι. Λένιν, Απαντα, ΣΕ, τόμος 14, σελ. 235.

29