Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΥ, ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

ΣΤΟ ΚΟΜΜΑ

Η ιδεολογική δουλιά για το Καταστατικό, η μελέτη της θεωρίας για το Κόμμα παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της κομμουνιστικής προσωπικότητας.

Οι οργανωτικές αρχές του Κόμματος στηρίζονται στις θεωρητικές θέσεις για την ταξική ουσία του Κόμματος, το ρόλο και τη θέση του στην κοινωνία. Οι αρχές και οι κανόνες συνιστούν την απαίτηση του Κόμματος από τα μέλη. Δείχνουν τη σχέση του μέλους με το Κόμμα. Ταυτόχρονα δείχνουν τη σχέση του με την κοινωνία, το λαό, το εργατικό και λαϊκό κίνημα.

Τα προβλήματα που εμφανίζονται στη ζωή του Κόμματος, είναι πολύ περισσότερα από αυτά που αναφέρονται με γενικό τρόπο στο Καταστατικό, στους κανόνες λειτουργίας. Επόμενα όλα δεν αντιμετωπίζονται με την επίκληση ή την εφαρμογή άρθρων του Καταστατικού.

Αν η συμπεριφορά ενός μέλους δεν απειλεί το γενικό συμφέρον, τότε δε χρειάζεται η επιστράτευση των άρθρων του Καταστατικού που προβλέπουν κομματικές ποινές. Απαιτεί σταθερή ιδεολογική και διαπαιδαγωγητική δουλιά για την ανύψωση του κύρους και της υπευθυνότητας του κομματικού μέλους.

Η ανάγκη Καταστατικού δεν αφορά μόνο ένα κομμουνιστικό κόμμα αλλά κάθε κόμμα διαμορφωμένο με γενική πολιτική γραμμή και στρατηγική που υπερβαίνει τη στενότητα, τις ιδιομορφίες ή ιδιοτροπίες των στόχων μιας τοπικής ή κλαδικής οργάνωσης.

Για ένα κομμουνιστικό κόμμα οι παραπάνω αντικειμενικές, φυσιολογικές ανάγκες εκφράζονται σε ανώτερο επίπεδο καθώς είναι κόμμα που στοχεύει στην επαναστατική αλλαγή της καπιταλιστικής κοινωνίας, στην οικοδόμηση της νέας κοινωνίας του σοσιαλισμού.

Εκφράζει τη διαλεκτική σχέση της ιδεολογίας και των οργανωτικών βάσεων του Κόμματος. Καθορίζεται από το περιεχόμενο της ταξικής πάλης και από το ρόλο του Κόμματος ως πρωτοπορίας. Είναι αδύνατο να είσαι κομμουνιστής με όλη τη σημασία της λέξης και να αρνείσαι τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό.

Το θέμα δεν είναι να κατανοείται στενά, δηλαδή το γράμμα του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού αλλά ο προορισμός του. Δεν είναι ένας τύπος αλλά ουσία, άρα το κύριο είναι η ζωντανή και απαρέγκλιτη εφαρμογή του. Είναι ανάγκη να κατανοείται η συγκεντρωτική πλευρά της δημοκρατίας και η δημοκρατική πλευρά του συγκεντρωτισμού.

Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός δεν έχει αποστολή να διασφαλίζει μόνο τον τρόπο εκλογής και τον τρόπο λήψης και εφαρμογής αποφάσεων. Η επενέργειά του είναι πολύ ευρύτερη. Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός δίνει τη δυνατότητα στο Κόμμα, να υπερβαίνει τον τοπικό κατατεμαχισμό. Να συνενώνει την τοπική δουλιά ώστε να αποτελεί αυτή, δουλιά του ενός και του ίδιου κόμματος. Δίχως συντονισμό ο Λένιν τόνιζε ότι χάνονται τα 9/10 της δουλιάς.

Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός διασφαλίζει να αξιοποιούνται οι τοπικές απόψεις και να στηρίζουν τη γενική πείρα. Συμβιβάζει την τοπική με τη γενική δράση.

Η τήρηση του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, οι αρχές και οι κανόνες λειτουργίας του Κόμματος, πρέπει να συνδυάζονται αναπόσπαστα με την ενίσχυση των ιδεολογικών πεποιθήσεων των κομμουνιστών και την εξασφάλιση κάθε μέλος να έχει και να λέει γνώμη.

Το κόμμα όπως λέει ο Λένιν (2), δεν είναι οικογενειακός όμιλος. Απαιτείται ενιαίο καθοδηγητικό κέντρο, παράλληλα με την πειθαρχία, συλλογικότητα στην καθοδήγηση και γενικά συλλογικό πνεύμα. Το ενιαίο καθοδηγητικό κεντρικό όργανο, δηλαδή η ΚΕ, σύμφωνα με την αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, έχει υποχρέωση να διασφαλίζει τη συλλογική επεξεργασία και την ενιαία δράση.

Δεν αρκεί η ενότητα στα ζητήματα του προγράμματος και τακτικής για την ενότητα του Κόμματος. Χρειάζεται και οργανωτική ενότητα με βάση το Καταστατικό, η υποταγή της μειοψηφίας στην πλειοψηφία.

Στην πορεία δράσης του Κόμματος μπορεί να εμφανιστούν ορισμένες αντιθέσεις που αν δεν προσεχθούν μπορεί να εξελιχθούν σε σοβαρό κομματικό πρόβλημα, σε κρίση.

1) Ιδεολογική ομοφωνία χωρίς σταθερή οργανωτική ενότητα.

2) Οργανωτική ενότητα χωρίς αντίστοιχη ιδεολογική ομοφωνία.

Οι ιδεολογικές διαφωνίες επιδρούν στην οργανωτική ενότητα, αλλά και η ανοργανωσιά ενισχύει τις παρεκκλίσεις. Η εξασθένιση των αρχών κομματικής οικοδόμησης εξασθενίζει και το ιδεολογικό, πολιτικό περιεχόμενο του Κόμματος. Οι συγχύσεις επίσης μπορεί να μετατραπούν σε σοβαρή διαφωνία με ιδεολογικό περιεχόμενο αν δεν αντιμετωπισθούν με σωστή δουλιά και βοήθεια των συντρόφων και συντροφισσών.

Ενα ζήτημα που μόνιμα πρέπει να απασχολεί είναι πώς αναζητούμε τον καλύτερο και πιο αποτελεσματικό "χειρισμό" του κομματικού μέλους που δεν κατανοεί ή παραβιάζει αρχές και κανόνες λειτουργίας. Δηλαδή η αντιμετώπιση του ανθρώπινου παράγοντα μέσα στην κομματική ζωή, χωρίς να διακινδυνεύουμε να καλλιεργείται η υποτίμηση στο σεβασμό των αρχών.

Το πρόβλημα δε λύνεται με συνταγές, χρειάζεται όμως να το έχουμε μπροστά μας σε κάθε περίπτωση, να συνειδητοποιούμε τη φύση του, να καταπιανόμαστε σοβαρά με τέτοια προβλήματα, υπεύθυνα και συλλογικά.

Η αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού που αποτελεί δύναμη και όπλο του Κόμματος, δέχεται τα πυρά των οπορτουνιστών, που σε αρκετές περιπτώσεις ξεκινούν την προσπάθεια αποδιοργάνωσης και διάλυσης του Κόμματος με το χτύπημα αυτής της αρχής και στη συνέχεια επιδιώκουν να περάσουν τις διαλυτικές απόψεις τους. Συνήθης οπορτουνιστική θεωρία είναι η αναγόρευση των τάσεων ως δημοκρατία, ενώ η άρνηση και απαγόρευση των τάσεων θεωρείται αυταρχισμός και περιορισμός της ελευθερίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι οπορτουνιστικές απόψεις "πιάνουν" γιατί πατάνε σε αδυναμίες ή παραβιάσεις του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, σε υπαρκτά προβλήματα. Οι οπορτουνιστές δε θέλουν να τα διορθώσουν αλλά να τα χρησιμοποιήσουν για την κατάργηση της αρχής.

Στα αστικά και μικροαστικά κόμματα το τελευταίο διάστημα εμφανίστηκαν πολλές συζητήσεις για την αρχή της πλειοψηφίας, την ύπαρξη ή όχι τάσεων, ακόμα και για το αν τα στελέχη μπορεί να διαφωνούν δημόσια.

Η συζήτηση αυτή αποκαλύπτει ότι ο σεβασμός της απόφασης της πλειοψηφίας και η ενιαία δράση είναι ανάγκη για όλα τα κόμματα, χωρίς αυτό βεβαίως να σημαίνει δημοκρατικό συγκεντρωτισμό.

Για τη σχέση "βάσης και καθοδήγησης".

Η αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού δικαιολογημένα έχει συγκεντρώσει τα πυρά της αστικής, μικροαστικής και οπορτουνιστικής προπαγάνδας, αφού από τη φύση της, όταν εφαρμόζεται σωστά αποτελεί καθοριστική πηγή δύναμης για το Κόμμα στη σκληρή καθημερινή του δράση. Γνωστές είναι οι προσπάθειες που καταβάλλονται να αποδειχθεί ότι ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός παράγει από τη φύση του την αντίθεση βάσης και καθοδήγησης. Οτι κατοχυρώνει την αυθαιρεσία της καθοδήγησης έναντι της βάσης, και ότι η βάση αντιπροσωπεύει τη δημοκρατία, ενώ η καθοδήγηση τον αυταρχισμό και ετσιθελισμό, την ιδιοτέλεια, την αυθαιρεσία.

Η προπαγάνδα αυτή χρησιμοποιεί πολλά επιχειρήματα που ταιριάζουν όμως στα χαρακτηριστικά και στον τρόπο οργάνωσης της αστικής κοινωνίας και των αστικών κομμάτων. Υπηρετούν συγκεκριμένη σκοπιμότητα: να αποδοθούν οι αντιλαϊκές επιλογές των αστικών και μικροαστικών κομμάτων σαν επιλογές ηγεσιών, προσώπων και όχι σαν επιλογές που εκφράζουν και αντανακλούν συγκεκριμένα ταξικά συμφέροντα. Απηχούν εμπειρίες οργανωμένων μελών των κομμάτων αυτών που βλέπουν την ηγεσία τους να υιοθετεί πολιτική και θέσεις που έρχονται σε αντίθεση με τις δικές τους πεποιθήσεις και εμπειρίες.

Τέτοιες αντιθέσεις έχουν βεβαίως παρουσιασθεί στην ιστορική πορεία του Κόμματος, δηλαδή όταν παραβιάζεται ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός, ή δε λειτουργεί σωστά ο δεσμός της δημοκρατίας με το συγκεντρωτισμό, η διαλεκτική τους σχέση. Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός δε λειτουργεί από μόνος του, αλλά με τη ζωντανή συνεπή δράση, με τη συνεχή επαγρύπνηση όλου του Κόμματος. Επόμενα η τήρησή του απαιτεί επαγρύπνηση. Η απαιτητικότητα στην πιστή τήρησή του δεν πρέπει να υποχωρεί ποτέ.

Η ευθύνη της καθοδήγησης, των στελεχών, στη λειτουργία και συνεπή εφαρμογή του, είναι πολύ μεγαλύτερη σε σύγκριση με την ατομική ευθύνη του ξεχωριστού κομματικού μέλους. Η παραβίαση του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού από στελέχη, από καθοδηγητικά όργανα, έχει πολύ μεγαλύτερες και βαθύτερες, καθοριστικές συνέπειες από το αν γίνεται μεμονωμένα σε μια ΚΟΒ, ή από ορισμένα μέλη του Κόμματος. Τοπικού χαρακτήρα παραβιάσεις αντιμετωπίζονται πολύ πιο εύκολα, δεν απειλούν γενικότερα την πορεία του Κόμματος.

Η "δημοκρατία" της καθοδήγησης κρίνεται από το αν καταφέρνει να συγκεντροποιεί δημοκρατικά τις γνώμες, την πείρα και τη δράση όλου του Κόμματος. Αν επιτυγχάνει την υλοποίηση των αποφάσεων, αν διασφαλίζει την ενιαία δράση, το δημιουργικό έλεγχο, την κριτική και αυτοκριτική. "Η δημοκρατία" της βάσης κρίνεται από το κατά πόσο αυτή συμμετέχει στην επεξεργασία και την πρακτική προώθηση των κομματικών αποφάσεων, στο δημοκρατικό σχηματισμό της απόφασης της πλειοψηφίας.

Η εσωκομματική δημοκρατία, επόμενα, δε διαιρείται σε δημοκρατία της βάσης και της κορυφής, καθώς το κόμμα αποτελεί ένα ενιαίο σύνολο από το οποίο δεν πρέπει και δεν μπορείς να αποσπάσεις την καθοδήγηση από τη βάση και αντίστροφα. Η ειδική ευθύνη των στελεχών πηγάζει από τα δικαιώματα και τις δυνατότητες που έχουν λόγω των ευρύτερων και πιο σύνθετων καθηκόντων που επιτελούν. Αναμφισβήτητα η κριτική και τα καταστατικά μέτρα πρέπει να είναι πολύ πιο αυστηρά όταν στελέχη παραβιάζουν το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. Μέτρα πρέπει να παίρνονται επίσης όταν στελέχη δεν πρωτοστατούν στη σωστή εφαρμογή του, παρά τις υποδείξεις και την προσπάθεια που έγινε να κατανοήσουν την ευθύνη τους.

Η καθοδήγηση, τα στελέχη - ανεξάρτητα από διάθεση, ικανότητα - δεν είναι δυνατό να διασφαλίζουν την τήρηση της βασικής αυτής αρχής, όταν δεν επαγρυπνούν και τα μέλη του Κόμματος.

Προβάλλουμε πλατιά την αξία της κομμουνιστικής πειθαρχίας, η οποία δεν έχει καμία σχέση με την αστική πειθαρχία και τους στόχους που υπηρετεί.

Ο όρος πειθαρχία στη λενινιστική διδασκαλία αποκτά ευρύτερο και βαθύτερο περιεχόμενο:

Η ουσία της πειθαρχίας είναι η πειθώ, η συνείδηση της αξίας της, η βαθιά πίστη στην ιδεολογία και την αποστολή του Κόμματος. Η πειθαρχία μεγαλώνει όταν επαληθεύονται και δοκιμάζονται στο καμίνι της πάλης και των εξελίξεων οι θέσεις και εκτιμήσεις του Κόμματος. Η έννοια της πειθαρχίας ισχύει και ευρύτερα στο λαϊκό κίνημα με την έννοια ότι πρέπει να είναι οργανωμένο και πειθαρχημένο στους στόχους και σκοπούς του. Προϋποθέσεις της πειθαρχίας είναι:

• Η συνειδητότητα και αντοχή της πρωτοπορίας.
• Ικανότητα σύνδεσης και ως ένα βαθμό συγχώνευσης με τις λαϊκές μάζες.
• Ικανότητα πειθούς των μαζών που σημαίνει συνεχή δουλιά, πάλη με τις δυσκολίες και τα εμπόδια ώστε οι λαϊκές μάζες να αποκτούν πρωτοπόρες διαθέσεις.

Χωρίς αυτούς τους παράγοντες, η πειθαρχία είναι μιμητισμός, πιθηκισμός όπως έλεγε ο Λένιν. Βεβαίως οι όροι της πειθαρχίας δε διαμορφώνονται αυτόματα, είναι προϊόν συνεχούς δουλιάς, είναι στόχος προς κατάκτηση, διατήρηση και ξανά κατάκτηση - όταν οι συνθήκες το απαιτούν. Γιατί και αυτή η αρετή οπισθοχωρεί σε ορισμένες στιγμές όπως έχει δείξει η πείρα. Κυρίως όταν υποτιμάται η επίδραση της αστικής ιδεολογικής και της πίεσης που ασκεί το καπιταλιστικό σύστημα.

Η αστική ιδεολογία, κυρίως όμως η οργάνωση της καπιταλιστικής κοινωνίας και οι αναδιαρθρώσεις που προωθεί οδηγούν στην πλατιά διάδοση του πιο εγωιστικού, εγωκεντρικού ατομισμού. Η διάδοση του ατομισμού, η αποθέωση και λατρεία της "προσωπικότητας", έχει βαθύτερες επιδράσεις καθώς διεισδύει σε χώρους προοδευτικής σκέψης, και μέσα στις γραμμές μας.

Να αναπτύσσουμε πλατιά στο λαό την αντίληψή μας για την αυθεντία της συλλογικότητας έναντι της θεωρίας περί της αυθεντίας της προσωπικότητας, της ατομικής εγωιστικής ελευθερίας.

Είναι επείγουσα ανάγκη όχι μόνο στις γραμμές μας αλλά και ευρύτερα να αναδείξουμε τη σημασία της οργάνωσης, την αξία της οργάνωσης που πολλαπλασιάζει τη δύναμη των λαϊκών μαζών. Τα μεγάλα ταλέντα υπάρχουν και στο Κόμμα και στο λαό, θα αποδώσουν για το κομμουνιστικό και ευρύτερο λαϊκό κίνημα μόνο αν αποδέχονται στην πράξη την κομμουνιστική πειθαρχία και τη συλλογικότητα.

Σημαντική μορφή συλλογικότητας είναι να γνωρίζεις και να αξιοποιείς το "δημιουργημένο έργο" δηλαδή τη συλλογική πείρα και γνώση που υπάρχει.

Μια από τις αστικές και μικροαστικές - αναθεωρητικές απόψεις, είναι ότι η έννοια της συλλογικότητας συγκρούεται με το σεβασμό του ρόλου του ατόμου και της προσωπικότητας. Αντίθετα η ιδεολογία μας, η λενινιστική θεωρία για το Κόμμα, δεν καταργεί την ατομική εκτίμηση των πράξεων και του ρόλου του ξεχωριστού ανθρώπου. Η ιστορία, όπως είναι γνωστό, δε δημιουργείται από τις ενέργειες, τις πράξεις και τις ιδέες του ενός, των προσωπικοτήτων. Η προσωπικότητα δρα με βάση τις προσωπικές ιδιότητές της στα πλαίσια συνόλων, δηλαδή μιας τάξης, ενός κόμματος, μιας ομάδας. Μπορεί οι πράξεις των ξεχωριστών ατόμων, ιδιαίτερα αυτών που κατέχουν υπεύθυνες θέσεις να αποτελούν κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα, όμως έξω από την κοινωνία και τη συλλογική δράση το μεμονωμένο άτομο είναι ανίσχυρο.

Η προσωπικότητα είναι συσσωρευτής της κοινωνικής ενέργειας των μαζών και των συμφερόντων τους. Πίσω από αυτές βρίσκονται οι λαϊκές μάζες. Η μεγαλοποίηση της προσωπικότητας ισοδυναμεί με μείωση των μαζών.

Το μέτρο της προσωπικότητας δε βρίσκεται στη διάκριση από τις μάζες αλλά στο βαθμό ένωσης και αρμονίας μαζί τους. Ηρωας δεν είναι το πρόσωπο αλλά οι μάζες που αποτελούν την κινητήρια δύναμη της προόδου. Δεν κινείται εξάλλου η ζωή με τις ιδέες αλλά από τις υλικές συνθήκες που καθορίζουν τη συνείδηση.

Η συζήτηση για συγκεκριμένα λάθη προσώπων, όπως υπογράμμιζε ο Λένιν, δεν πρέπει να οδηγεί σε γενίκευση της κριτικής σε βάρος του οργάνου που ανήκουν όταν αυτά βεβαίως δεν έχουν ευθύνη για τα λάθη και τις επιλογές των συγκεκριμένων μελών τους. Επίσης τα επιμέρους λάθη των προσώπων να μην οδηγούν σε αφορισμό της συνολικής δουλιάς τους, όταν μάλιστα γίνεται εκτίμηση ότι δεν επηρεάζουν τη συνολική τους απόδοση. Κριτήριο επίσης αποτελεί η στάση των στελεχών απέναντι στα λάθη τους, η διάθεση να δουν κριτικά τη δουλιά τους και να βελτιωθούν.

Ο Λένιν (3) έλεγε πως χρειάζεται η πείρα των αυθεντιών δηλαδή των παλιών αγωνιστών που έχουν πείρα οργάνωσης.

Το ιδιαίτερο συμφέρον του κομμουνιστή δε διαφέρει από το κομματικό, αφού ο ρόλος και η αποστολή του Κόμματος συνδέεται με τον αγώνα για λαϊκά προβλήματα, την απελευθέρωση της εργατικής τάξης και όλων των καταπιεζομένων από κάθε μορφής εκμετάλλευση και καταπίεση.

Ευρύτερα στην κοινωνία απαιτείται δραστήρια προβολή της θέσης ότι στα ατομικά συμφέροντα υπάγονται και τα κοινωνικά, συλλογικά. Στον καπιταλισμό εκδηλώνεται με ανοιχτές ή συγκαλυμμένες μορφές, η ψυχολογία του ατομικισμού, που εμφανίζεται και ως αντιπαράθεση ανάμεσα στο κοινωνικό και το ατομικό. Ο προσανατολισμός της προσωπικότητας πρέπει να είναι η συλλογικότητα, ο διεθνισμός.

Η αντίληψή μας για τον συνδυασμό και τη σχέση της κοινωνικής και ατομικής εξέλιξης είναι ανάγκη να αποτελέσει θέμα ευρύτερου προβληματισμού. Μπορεί να αξιοποιηθεί η παρακάτω σκέψη που δίνει ένα ευρύτερο πλαίσιο κατευθύνσεων για τη σχέση ατομικής και κοινωνικής εξέλιξης - συνείδησης. Μπορεί αυτή η σχέση να εμφανίζεται με τις παρακάτω μορφές και ιδιότητες:

Κοινωνική φαντασία να βλέπει ο καθένας νοερά τον εαυτό του μέσα στο πλαίσιο της κοινωνικής εξέλιξης.

Κοινωνική σκέψη, δηλαδή ικανότητα σύλληψης των πολύπλοκων σχέσεων και εξαρτήσεων στην κοινωνική σφαίρα. Είναι ιδιαίτερη ικανότητα που κατακτάται στα πλαίσια της κοινωνικής δράσης.

Ατομική εμπειρία που απεικονίζει τις κοινωνικές συνθήκες, με συνεχή προσπάθεια να καταπολεμιούνται όλοι εκείνοι οι συντελεστές που καλλιεργούν την παραμορφωμένη και στρεβλή ατομική συνείδηση.

Συσχετισμός ηθικής,προσωπικής και κοινωνικής εξέλιξης. Η θετική κοινωνική εξέλιξη συμβάλλει στην ηθική και το αντίθετο.