Συμπληρώνονται φέτος 50 χρόνια από την ίδρυση του ΝΑΤΟ. ο "Ρ" παρουσιάζει σε συνέχειες απ' αυτή την Κυριακή και κάθε Κυριακή την ιστορική εξέλιξη αυτής της ιμπεριαλιστικής, εγκληματικής για τα λαϊκά κινήματα, στρατιωτικοπολιτικής συμμαχίας.

***

Στις 4 του Απρίλη 1949, ημέρα Δευτέρα, στην αίθουσα τελετών του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στην Ουάσιγκτον, οι υπουργοί Εξωτερικών των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, του Βελγίου, του Καναδά, της Δανίας, της Ισλανδίας, του Λουξεμβούργου, της Νορβηγίας, της Ολλανδίας και της Πορτογαλίας υπέγραψαν το Σύμφωνο του Βορείου Ατλαντικού και ίδρυσαν τον Οργανισμό του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (North Atlantic Treaty Organization), το γνωστό σε όλους μας ΝΑΤΟ. Η εκδήλωση, που κράτησε από τις 3 μέχρι τις 5 μ.μ. (ώρα Ελλάδος 10 μ.μ. έως τα μεσάνυχτα), όπως συνήθως συμβαίνει σ' αυτές τις περιπτώσεις, είχε περισσότερο τυπικό - πανηγυρικό χαρακτήρα. Παρ' όλα αυτά ο Αμερικανός Πρόεδρος Χ. Τρούμαν φρόντισε με το λόγο του να στείλει μηνύματα προς πάσα κατεύθυνση για τη σημασία αυτού του Συμφώνου και για το ρόλο που θα έπαιζε μελλοντικά. Αναφερόμενος, ανάμεσα στα άλλα, στην επιρροή του Συμφώνου σημείωσε ότι "δεν θα γίνει μόνο αισθητή εις την περιοχήν την οποία καλύπτει" το Σύμφωνο, "αλλ' εις ολόκληρον τον κόσμον". Και για να γίνει ακόμη περισσότερο σαφές το νόημα των λόγων του, έδωσε ένα παράδειγμα: "Με την εξουσιοδότησίν μου - είπε - και κατόπιν οδηγιών μου, το υπουργείον Εξωτερικών απεσαφήνισε προσφάτως ότι η προσχώρησις των Ηνωμ. Πολιτειών εις το Σύμφωνον αυτό δε σημαίνει κατ' ανάγκη την χαλάρωσιν του αμερικανικού ενδιαφέροντος διά την ασφάλειαν και ευημερίαν άλλων περιοχών, ως η Εγγύς Ανατολή" ("Καθημερινή", 5/4/1949).

Ο Τρούμαν σ' αυτή του την ομιλία δεν ανέφερε ούτε μια φορά το όνομα της Σοβιετικής Ενωσης. Ομως, με σαφείς υπαινιγμούς, από την αρχή έως το τέλος, δεν άφησε την παραμικρή αμφιβολία ότι το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο ένα και μόνο στόχο είχε: Την ΕΣΣΔ, τις νεοσύστατες Λαϊκές Δημοκρατίες και το διεθνές επαναστατικό κίνημα. "Ιστορικά, οι συμμαχίες - γράφει ο Henry Kissinger - σπάνια ονόμαζαν τις χώρες κατά των οποίων στρέφονταν. Αντί γι' αυτό, περιέγραφαν τις συνθήκες που θα έπρεπε να ισχύουν για να τεθεί σε εφαρμογή η συμμαχία - ακριβώς το ίδιο που έκανε και ο Οργανισμός του Βορειοατλαντικού Συμφώνου. Επειδή το 1949 η Σοβιετική Ενωση ήταν η μόνη ευρωπαϊκή χώρα στην οποία ταίριαζε αυτός ο ρόλος, η ανάγκη να αναφερθούν ονόματα ήταν ακόμα μικρότερη από το παρελθόν" (Henry Kissinger: "Διπλωματία", Εκδόσεις Νέα Σύνορα - Α. Α. Λιβάνη, σελ. 513).

Ο,τι είπε με υπαινιγμούς ο Τρούμαν, είχε φροντίσει να το πει ευθέως, με την ωμότητα που τον χαρακτήριζε, λίγες μέρες πριν, ο πρώην πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας Ουίν. Τσώρτσιλ. Μιλώντας στις 31 του Μάρτη 1949 στη Βοστόνη, ο Τσώρτσιλ δεν άφησε κανένα περιθώριο για παρανοήσεις: "Είναι βέβαιον, είπε μεταξύ άλλων, ότι η Ευρώπη θα είχε κομμουνιστικοποιηθή (...) εάν δεν ευρίσκετο η ατομική βόμβα εις τας χείρας των Ηνωμένων Πολιτειών". Σε άλλο δε σημείο της ομιλίας του, αναφερόμενος στην ηγεσία της Σοβιετικής Ενωσης και ειδικότερα στα μέλη του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΣΕ (στους "14 άνδρες του Κρεμλίνου", όπως τους αποκάλεσε χαρακτηριστικά), σημείωσε με έμφαση: "Η επιβίωσίς των και ουχί εκείνη της Ρωσσίας είναι η ρίζα και η αφορμή, ως και η μοναδική εξήγησις της απαισίας και κακοποιού πολιτικής των (...). Αντιμετωπίζομεν πράγματι την στιγμήν αυτήν κάτι πολύ χειρότερον και μεγαλύτερον εκείνου το οποίον αντιμετωπίσαμεν εν τω προσώπω του Χίτλερ. Εκείνος είχε να εκμεταλλευθή μόνον την αλαζονείαν του "λαού των κυρίων" και το αντισημιτικόν του μίσος. Οι 14 όμως αυτοί άνδρες εις το Κρεμλίνον έχουν την ιεραρχίαν των και εν είδος θρησκείας, της οποίας οι ιεραπόστολοι ευρίσκονται εις κάθε χώραν (σ. σ. εννοεί την κομμουνιστική ιδεολογία και τα κομμουνιστικά κόμματα) ως πέμπτη φάλαγξ, αναμένοντες την ημέραν καθ' ην, ως ελπίζουν θα είναι οι απόλυτοι κύριοι των συμπατριωτών των και θα εξοφλήσουν παλαιούς λογαριασμούς. Εχουν την αθεϊστικήν θρησκείαν των και το κομμουνιστικόν δόγμα των της πλήρους υποταγής του ατόμου εις το κράτος. Οπισθεν τούτου ίσταται ο μεγαλύτερος στρατός εν τω κόσμω...". Τέλος κάνοντας αναφορά στην κατάσταση που βρισκόταν εκείνη τη στιγμή ο καπιταλιστικός κόσμος, ο Τσώρτσιλ τόνισε: "Εχομεν ως κυριαρχούντα γεγονότα το περίφημον Σχέδιον Μάρσαλ υπέρ μιας νέας ενότητος της Δυτικής Ευρώπης και την στιγμήν αύτην το Ατλαντικόν Σύμφωνον (...). Υπό την πίεσιν του κομμουνισμού όλα τα ελεύθερα έθνη συνεσπειρώθησαν όσον ουδέποτε άλλοτε εις εν σύνολον (...). Ας προχωρήσωμεν ομού εις την εκπλήρωσιν της αποστολής μας και του καθήκοντός μας, φοβούμενοι τον θεόν και ουδέν άλλο" ("Καθημερινή" 1/4/1949).

Εκτός του Τσώρτσιλ, κανένας, ίσως, άλλος αστός πολιτικός ηγέτης δε θα μπορούσε να περιγράψει με κυνικότερο τρόπο τις προθέσεις και τις στοχεύσεις του διεθνούς ιμπεριαλισμού εναντίον της ΕΣΣΔ και του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος. Αλλά ο Τσώρτσιλ ποτέ δεν υπήρξε διαφορετικός, γεγονός που θα έχουμε την ευκαιρία να το διαπιστώσουμε στη συνέχεια εξετάζοντας τη διαδρομή που χρειάστηκε να διανύσει η ανθρωπότητα από το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου έως την ίδρυση της Ατλαντικής Συμμαχίας.

Είναι γεγονός ότι η αντιχιτλερική συμμαχία μεταξύ της ΕΣΣΔ, της Μ. Βρετανίας και των ΗΠΑ, στα χρόνια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, γέννησε ελπίδες στους λαούς πως ο μεταπολεμικός κόσμος θα ήταν ειρηνικός, δημοκρατικός και, σε κάθε περίπτωση, πολύ καλύτερος απ' ό,τι στο παρελθόν. Δεν πρόλαβε, όμως, να λήξει ο πόλεμος και η ανθρωπότητα είχε πολλές ευκαιρίες για να διαπιστώσει ότι νέες περιπέτειες την περίμεναν, ενώ η αντιχιτλερική συμμαχία έπαψε ουσιαστικά να υπάρχει την επομένη της οριστικής ήττας του φασισμού. "Είναι, πράγματι, διαλεκτικώς λογικόν και ιστορικώς πιστοποιημένον - γράφει ο Claude Delmas - ότι μία συμμαχία διαλύεται μόλις παύση να έχη συγκεκριμένον αντικειμενικόν σκοπόν, διότι δεν είναι δυνατόν να διατηρηθή με μόνην την ισχύν των αναμνήσεών της. Από της ενάρξεως της διασκέψεως του Κεμπέκ (σ. σ. πρόκειται για τη συνάντηση κορυφής μεταξύ του Βρετανού πρωθυπουργού Τσώρτσιλ και του Αμερικανού Προέδρου Ρούσβελτ στο Κεμπέκ του Καναδά στις 11-19/9/1944) ήρχισε προαγγελλόμενος ο "ψυχρός πόλεμος", ενώ επισήμως δεν εγένετο λόγος ει μη περί του "ακαταλύτου της συμμαχίας". Την ημέρα καθ' ην τα ρωσσικά και τα αμερικανικά στρατεύματα συνηντώντο επί του ποταμού Ελβα η Ευρώπη καθίστατο "no man's land" - νεκρή ζώνη μεταξύ των δύο αντίπαλων παρατάξεων..." (Claude Delmas: "Η Ατλαντική Συμμαχία", Διεύθυνση Στρατιωτικών Εκδόσεων ΓΕΣ, Αθήναι 1965, σελ. 163-164).

Ο κόσμος του κεφαλαίου και ιδιαίτερα οι ηγέτες του - με πρώτο και καλύτερο τον Ουίν. Τσώρτσιλ - είχαν καταλάβει από πολύ νωρίς τον κίνδυνο που διέτρεχαν τα συμφέροντα της αστικής τάξης των καπιταλιστικών κρατών λόγω της τεράστιας δυνάμης που απόκτησε στη διάρκεια του πολέμου το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα και του γεγονότος ότι η ΕΣΣΔ ασκούσε αίγλη στους λαούς και ήταν πλέον το αντίπαλο δέος στον ιμπεριαλισμό. Ετσι, χωρίς να κρύβουν την έντονη ανησυχία που τους διακατείχε, άρχισαν να σκέφτονται τους τρόπους αντιστροφής της κατάστασης, πριν μια επαναστατική θύελλα στην Ευρώπη τούς σαρώσει οριστικά και αμετάκλητα. Στις 12 του Μάη 1945, ελάχιστα 24ωρα από τη νίκη των λαών κατά του φασισμού, ο Βρετανός πρωθυπουργός, όλος αγωνία, τηλεγραφούσε στον Αμερικανό Πρόεδρο Χ. Τρούμαν:

"Η ευρωπαϊκή κατάστασις με ανησυχεί πάρα πολύ. Εμαθα ότι το ήμισυ της αμερικανικής αεροπορίας άρχισε να μετακινείται προς τον Ειρηνικό. Οι εφημερίδες είναι γεμάτες από τις μεγάλες κινήσεις των στρατευμάτων σας που εγκαταλείπουν την Ευρώπη. Και οι δικές μας δυνάμεις, σύμφωνα με προγενέστερες αποφάσεις, θα υποστούν μεγάλη μείωση. Η καναδική στρατιά θα αποχωρήση. Οι Γάλλοι είναι ανίσχυροι, άλλωστε δεν μπορεί να συνεννοηθή κανείς εύκολα με αυτούς. Πολύ σύντομα η στρατιωτική ισχύς μας θα σβύση στην ηπειρωτική Ευρώπη, εκτός από μέτριες δυνάμεις που θα παραμείνουν για την κατοχή της Γερμανίας.

Τι θα συμβεί εν τω μεταξύ από την πλευρά της Ρωσσίας; (...). Δοκιμάζω πολύ ζωηρά ανησυχία από την εσφαλμένη ερμηνεία που δίνουν στις αποφάσεις της Γιάλτας, από τη συμπεριφορά των στην Πολωνία, από τη συντριπτική των υπεροχή στα Βαλκάνια, εκτός από την Ελλάδα, από τις δυσκολίες που δημιουργούν στο ζήτημα της Βιέννης, από το συνδυασμό της ισχύος των στα κατεχόμενα ή ελεγχόμενα από αυτούς εδάφη με τη χρησιμοποίηση της κομμουνιστικής τακτικής σε τόσα μέρη του κόσμου, και κυρίως από τη δυνατότητα που έχουν να διατηρούν επί μακρόν τεράστιες στρατιές εν εκστρατεία. Ποια θα είναι η κατάστασις ύστερα από ένα ή δύο χρόνια; Οι αμερικανικές ή βρετανικές στρατιές θα έχουν τότε διαλυθή, οι Γάλλοι δε θα έχουν ακόμη οργανωθή αρκετά και δε θα διαθέτωμε παρά λίγες μεραρχίες, κατά το πλείστον γαλλικές, ενώ η Ρωσία θα είναι ελεύθερη να διατηρή 200 ή 300 εν ενεργεία. Ενα Σιδηρούν Παραπέτασμα έπεσε σε ολόκληρη τη γραμμή του μετώπου των (...). Ο στρατηγός Αϊζενχάουερ πρέπει να λάβη όλα τα δυνατά μέτρα για να προλάβει νέα ομαδική έξοδο των γερμανικών πληθυσμών όταν οι Μοσχοβίτες πραγματοποιήσουν την τεράστια προέλασή των προς το κέντρο της Ευρώπης (...). Σε λίγο θα είναι εύκολο στους Ρώσσους να προχωρήσουν εάν θέλουν ως τις ακτές της Βορείου Θαλάσσης και του Ατλαντικού" (Ουίν. Τσώρτσιλ: "2ος Παγκόσμιος Πόλεμος", Εκδόσεις "Ελληνική Μορφωτική Εστία", τόμος ΣΤ', σελ. 439 - 440).

Δε χωράει αμφιβολία πως το τηλεγράφημα αυτό του Ουίν. Τσώρτσιλ προς τον Χ. Τρούμαν έχει ξεχωριστή σπουδαιότητα ως ντοκουμέντο για την κατανόηση του μεταπολεμικού κόσμου, δεδομένου ότι περιγράφει με σαφήνεια ως κύριο καθήκον του διεθνούς ιμπεριαλισμού τη στρατιωτική του οργάνωση ενάντια στην ΕΣΣΔ και στο διεθνές επαναστατικό κίνημα. Μέχρι όμως να συμβεί αυτό, να ιδρυθεί δηλαδή το ΝΑΤΟ, μεσολάβησαν ορισμένα ενδιάμεσα στάδια στα οποία αξίζει να σταθούμε.-

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Στο επόμενο: Από το δόγμα Τρούμαν στην Ατλαντική Συμμαχία