Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το νέο στρατιωτικό δόγμα του ΝΑΤΟ, η "Στρατηγική Αντίληψη" αποτελεί καρπό πολλαπλών και πολυμερών συγκερασμών, μεταξύ δυνάμεων των οποίων τα σημεία σύμπτωσης των απόψεων και συμφωνίας εναλλάσσονται με βαθιές διαφωνίες.

Κατ' αρχήν, στο "Κοινό Ανακοινωθέν", (επίσημος τίτλος: "Ανακοινωθέν της Συνόδου Κορυφής της Ουάσιγκτον"), το νέο στρατηγικό δόγμα και είναι και εμφανίζεται ότι είναι αναθεωρημένο.Αυτό λέγεται πολύ καθαρά και στο κείμενο. Ετσι, στην παρ. 4, το Ανακοινωθέν της Συνόδου Κορυφής αναφέρει ότι το ΝΑΤΟ, με την ευκαιρία των 50 χρόνων του και στην έναρξη του 21ου αιώνα, "ενέκρινε μια επικαιροποιημένη Στρατηγική Αντίληψη". Είναι, επίσης, χαρακτηριστικό ότι, στην παρ. 5, περιέχεται δυο φορές η έκφραση "επικαιροποιημένη Στρατηγική αντίληψη". Ενδεικτικό του κλίματος είναι ότι ακόμη και το ίδιο το ΝΑΤΟ αποκαλείται "νέα Συμμαχία" (παρ. 2).

Για το ότι ανάμεσα στη γενική φιλοσοφία του Ανακοινωθέντος των 50 χρόνων του ΝΑΤΟ και την Ιδρυτική Χάρτα του Οργανισμού που εγκρίθηκε το 1949 υπάρχει μεγάλη διαφορά δεν μπορεί να υπάρξει σοβαρή και έντιμη αμφιβολία. Η ιδρυτική χάρτα προέβλεπε πολύ σαφώς τα όρια δράσης του Οργανισμού, τα οποία καθορίζονται πολύ σαφώς στο γεωγραφικό χώρο κυριαρχίας των κρατών - μελών. Προέβλεπε επίσης ρητά και κατηγορηματικά ότι το ΝΑΤΟ δεσμεύεται να προστατεύει μόνο κράτη - μέλη του και μόνο εάν αυτά ή μερικά από αυτά ή ένα από αυτά υποστεί "ένοπλη επίθεση" και για κανέναν άλλο λόγο. Ακόμη και στον τομέα αυτό η διατύπωση ήταν περιοριστική και, πάντως, καθαρά περιοριστικής τάσης. Το ΝΑΤΟ, π. χ. δεσμευόταν να υπερασπίσει τους γαλλικούς νομούς στην Αλγερία, που, όταν ιδρύθηκε το ΝΑΤΟ, δεν ήταν ακόμα ανεξάρτητο κράτος, αλλά όχι την - πολύ μεγάλη τότε - γαλλική αποικιακή αυτοκρατορία. Το ίδιο συνέβαινε και με τη Βρετανία. Και τόσο η Γαλλία όσο και η Βρετανία ήταν όχι μόνο ιδρυτικά μέλη, αλλά και ήταν (και παραμένουν) δυο από τις ισχυρότερες δυνάμεις της Ατλαντικής Συμμαχίας. Παράλληλα, η Ιδρυτική Χάρτα συνέδεε με τρόπο επίσης αυστηρά περιοριστικό, τη δράση του ΝΑΤΟ με τον ΟΗΕ, στον οποίο η Χάρτα έδινε, πολύ σαφώς και χωρίς δυνατότητα αμφισβήτησης ή παρερμηνείας, την πρωτοκαθεδρία. Αντίθετα, το κείμενο του 1999 διακρίνεται από την άνευ ορίων διάταση των εννοιών. Το πρώτο στοιχείο που το επιβεβαιώνει αυτό είναι η διατύπωση, που επαναλαμβάνεται συχνά στο κείμενο, "νέες αποστολές". Πέρα, όμως, και από αυτό, στο κείμενο πουθενά δεν ορίζονται όρια της Συμμαχίας. Αναφέρεται, μάλιστα, ότι η Συμμαχία θα μεγαλώσει, αλλά πουθενά δεν αναφέρεται ότι η πρόσθεση νέων επικρατειών μεγαλώνει αντίστοιχα - αλλά μόνο αντίστοιχα - το χώρο ευθύνης της Συμμαχίας. Η εξαφάνιση του χώρου ευθύνης συνοδεύεται από τη σημαδιακή αλλαγή της αποστολής της Συμμαχίας. Τώρα, η Συμμαχία δεν προστατεύει απλά τα μέλη της από ένοπλη επίθεση. Αντίθετα, δίνει την εικόνα ενός οργανισμού που "προστατεύει συμφέροντα", ακόμα και προληπτικά, όπως δείχνει, π. χ. η διατύπωση "συμβολή στην αποτελεσματική πρόληψη των κρίσεων και ενεργή επίδοση στη διαχείριση κρίσεων, συμπεριλαμβανομένων και των επιχειρήσεων απάντησης σε κρίσεις" (παρ. 2). Οσον αφορά το χώρο όπου όλα αυτά γίνονται, δεν υπάρχει σαφής καθορισμός. Υπάρχουν, όμως, διατυπώσεις όπως οι εξής:

"Επανεπιβεβαιώνουμε τη δέσμευσή μας να διατηρήσουμε το διατλαντικό δεσμό, συμπεριλαμβανομένης της ετοιμότητας επιδίωξης κοινών στόχων ασφαλείας μέσω της Συμμαχίας, οπουδήποτε αυτό είναι δυνατό" (παρ. 8). Εδώ, υπάρχει και ένα σημείο πιθανού άλλου ενδιαφέροντος: Ενώ το αγγλικό κείμενο αναφέρει όσα λέμε παραπάνω, το γαλλικό κείμενο περιέχει την έκφραση "στα πλαίσια της Συμμαχίας κάθε φορά που αυτό είναι δυνατό". Αν αυτό έχει οποιαδήποτε σημασία πέρα της μεταφραστικής θα το δείξει το μέλλον.

Πλήρης αλλαγή υπάρχει και στην αντιμετώπιση του ΟΗΕ. Το ίδιο το όνομα του ΟΗΕ αναφέρεται πρώτη φορά στην παρ. 14, μέσω της Διεθνούς Αστυνομικής Δύναμης του ΟΗΕ που δρα στη Βοσνία. Σε συνέχεια, ο ΟΗΕ αναφέρεται ελάχιστα και περιστασιακά ως την παρ. 38, όπου γίνεται για πρώτη φορά λόγος για το Συμβούλιο Ασφαλείας. Το κείμενο φιλόφρονα αναγνωρίζει "την πρωταρχική ευθύνη του ΣΑ/ΟΗΕ για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας". Ωστόσο, δε φαίνεται να αναγνωρίζει τίποτε άλλο και, στην παράγραφο αυτή, τη μόνη που ασχολείται με τις σχέσεις ΟΗΕ - ΝΑΤΟ, είναι σαφέστατη και πασιφανής η εικόνα συνεργασίας, τουλάχιστον ίσου προς ίσον. Οι παλαιές περιοριστικές ρήτρες λείπουν τελείως. Τίποτε δε λέγεται για εντολή του ΣΑ/ΟΗΕ στο ΝΑΤΟ. Η τελευταία φράση της παραγράφου είναι χαρακτηριστική και, πιθανότατα, αποκαλυπτική: "Η Συμμαχία θα μελετήσει, στη βάση της εξέτασης κατά περίπτωση, τη μελλοντική συνεργασία αυτού του είδους".

Σε όλα αυτά που είπαμε, προστίθεται ότι, τελικά, το κείμενο δε λέει με σαφήνεια ότι το ΝΑΤΟ, θεωρεί καταργημένο κάθε όριο ή σύνορο και τον κόσμο ολόκληρο σαν πεδίο δράσης του. Για την ώρα, η διάταση των εννοιών, ολοφάνερη, δεν έφθασε ως εκεί. Μπορεί, απλούστατα, για την ώρα οι δυνάμεις που τάσσονται υπέρ της ολοκλήρωσης της διαδικασίας να αρκούνται στην αόριστη αυτή διάταση. Από την άλλη μεριά, ίσως θα πρέπει να περιμένουμε και ως το Δεκέμβρη, όταν το σημερινό ανακοινωθέν, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών κ. Γ. Παπανδρέου, θα ξανασυζητηθεί.

Εκτός από τα παραπάνω, στο ανακοινωθέν αξίζει να σημειωθούν και άλλα θέματα.

Ενα από αυτά είναι η αναφορά στην ευρωπαϊκή διάσταση του ΝΑΤΟ. Στο κείμενο η θέση των ευρωπαϊκών δυνάμεων εμφανίζεται σαφώς αναβαθμισμένη.

Στο "Ανακοινωθέν" γίνεται έντονα λόγος για την παραπέρα προώθηση της ESDI (=Ευρωπαϊκή Στρατηγική Αμυντική Ταυτότητα), προβλέπεται δυνατότητα Ευρωπαίου Γενικού Διοικητή σε περίπτωση επιχειρήσεων της ΔΕΕ (παρ. 8) καθώς επίσης και χρήση των μέσων του ΝΑΤΟ από την ΕΕ, ακόμη και σε περιπτώσεις που η Συμμαχία σαν τέτοια δε συμμετέχει. (παρ. 9, υποπαρ. α).

Η πλευρά αυτή δείχνει, αναμφίβολα, την προσπάθεια διαφόρων ευρωπαϊκών δυνάμεων, όχι πάντα σε συμφωνία ούτε μεταξύ τους, να ενισχύσουν τη θέση τους. Ωστόσο, είναι πιθανό ότι δε δείχνει μόνο αυτό.

Ας το δούμε από πιο κοντά: Τι είναι το ΝΑΤΟ; Μια Ευρωπαϊκή Συμμαχία; Προφανώς, όχι. Είναι μια συμμαχία ευρωπαϊκών και αμερικανικών κρατών. Τα δεύτερα, μάλιστα, όχι μόνο καλύπτουν ουσιαστικά όλη τη Β. Αμερική αλλά και περιλαμβάνουν στο εσωτερικό τους την κύρια δύναμη της Συμμαχίας, τις ΗΠΑ.

Τότε, προς τι η τόσο έντονη αναφορά αποκλειστικά στην ευρώπη; Γιατί όχι και στην αμερική;

Οι λόγοι είναι, ασφαλώς, πολλοί. Μήπως, όμως, ένας από αυτούς είναι και το ότι οι ΗΠΑ δέχονται συζητήσεις μόνο για την ευρωπαϊκή πλευρά της Συμμαχίας αλλά αρνούνται οτιδήποτε ανάλογο για την αμερικανική, θεωρώντας την τελευταία αποκλειστικά "δικό τους" χώρο, ακόμη και απέναντι στο ΝΑΤΟ;

Το "Ανακοινωθέν" κάνει, σε πολλά του σημεία, λόγο για τη Ρωσία, την Ουκρανία και τη Λευκορωσία, προβαίνοντας σε διαλυτικά ανοίγματα προς την κατεύθυνσή τους. Ωστόσο, πρέπει να πούμε ότι η γενική αίσθηση που αποκομίζει κανείς είναι ότι τα ανοίγματα αυτά στέκονται αυστηρά στο έδαφος της προσχώρησης αυτών των χωρών σε σχέδια, προγράμματα ή "σχήματα" του ΝΑΤΟ. Με άλλα λόγια, το ΝΑΤΟ δείχνει να αρνείται οποιαδήποτε πραγματική παραχώρηση στις χώρες αυτές.

Καταλήγοντας, πρέπει να πούμε ότι το κείμενο του "Κοινού Ανακοινωθέντος" περιέχει και μια φράση, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πραγματικό "παραπολιτικό". Στην παράγραφο 6, ο όρος "Ασφάλεια" ερμηνεύεται ως εξής:

"Παροχή ενός από τα απαραίτητα θεμέλια για ένα σταθερό Ευρω - Ατλαντικό περιβάλλον ασφαλείας, στη βάση της ανάπτυξης των δημοκρατικών θεσμών και της δέσμευσης της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών, στο οποίο καμία χώρα δε θα μπορούσε να εκφοβίζει ή να εξαναγκάζει οποιαδήποτε άλλη μέσω της χρήσης ή της απειλής χρήσης βίας".

Μια άποψη πραγματικά ενδιαφέρουσα, που θα έπρεπε, πιθανότατα, να αναπτυχθεί διά μακρών στο Βελιγράδι, την Πρίστινα και, όπως μαθαίνουμε τελευταία, και στην Ποντγκόριτσα - ή μήπως και στη Σόφια;