Τα τραγικά γεγονότα που διαδραματίζονται πάνω από ένα μήνα στα Βαλκάνια, που πυρπολούνται από τις βόμβες του ΝΑΤΟ, επαναφέρουν με δραματικό τρόπο το ρόλο του ιμπεριαλισμού στις σημερινές συνθήκες δράσης και ανάπτυξης του κεφαλαίου, το οποίο μόνο για ανθρωπιστικούς λόγους δεν κινητοποιείται. Και αν θέλουμε να δώσουμε μία πειστική εξήγηση για τη δολοφονική επίθεση του ΝΑΤΟ κατά της Γιουγκοσλαβίας, τις αιτίεςθα πρέπει να τις αναζητήσουμε στις οικονομικές και πολιτικές ανακατατάξεις στις ίδιες τις ιμπεριαλιστικές χώρες.

Ηδη από το 1916 ο Λένιν με το έργο του για τον "Ιμπεριαλισμό" είχε προειδοποιήσει ότι ο νεότατος - για την εποχή εκείνη - καπιταλισμός, που σαν οικονομική βάση έχει το μονοπώλιο, είναι άκρως επικίνδυνος, επιθετικός και πολεμοχαρής. Κατά τον Λένιν ο ιμπεριαλισμός ή ο καπιταλισμός στο μονοπωλιακό του στάδιο, σε σχέση με τον προμονοπωλιακό καπιταλισμό του ελεύθερου ανταγωνισμού, από οικονομική άποψη, διακρίνεται για τα ακόλουθα πέντε βασικά γνωρίσματα: 1) Τη συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου, που έχει φτάσει σε τέτοια υψηλή βαθμίδα ανάπτυξης, ώστε να δημιουργεί μονοπώλια. 2) Τη συγχώνευση του βιομηχανικού και του τραπεζικού κεφαλαίου και τη δημιουργία μιας χρηματιστικής ολιγαρχίας πάνω στη βάση αυτού του "χρηματιστικού κεφαλαίου". 3) Εξαιρετικά σπουδαία σημασία αποκτά η εξαγωγή κεφαλαίου σε διάκριση με την εξαγωγή εμπορευμάτων. 4) Συγκροτούνται διεθνείς ενώσεις καπιταλιστών που μοιράζουν τον κόσμο. 5) Εχει τελειώσει το εδαφικό μοίρασμα της γης ανάμεσα στις μεγαλύτερες καπιταλιστικές δυνάμεις.

Στη νέα φάση ανάπτυξης του καπιταλισμού, η οποία προσδιορίζεται από τα τέλη του 19ου αιώνα, όλα υποτάσσονται σε ένα Θεό, το μονοπώλιο, το οποίο ισοπεδώνει τα πάντα στο διάβα του. Οι μεγάλες μονοπωλιακές επιχειρήσεις δημιουργούν μεταξύ τους "καρτέλ", "συνδικάτα" και "τραστ" όπου μοιράζονται τις αγορές, τα λιμάνια, τις οδικές και σιδηροδρομικές γραμμές, θέτουν υπό τον έλεγχό τους τις πρώτες ύλες και, με θεμιτά ή αθέμιτα μέσα, "γονατίζουν" τις μικρότερες και μη "ομιλοποιημένες" επιχειρήσεις. Ο Λένιν αναφέρει χαρακτηριστικά ότι στις αρχές του 20ού αιώνα δύο γιγάντιες μονοπωλιακές εταιρίες στο χώρο της ηλεκτρικής ενέργειας, η γνωστή γερμανική "AEG" και η επίσης γνωστή αμερικανική "General Electric", ήρθαν σε συμφωνία μεταξύ τους και μοίρασαν την παγκόσμια αγορά ηλεκτρικών ειδών. Τέτοιες μονοπωλιακές συμφωνίες μοιράσματος των αγορών υπήρξαν και στους τομείς του χάλυβα, του άνθρακα, των θαλάσσιων μεταφορών κλπ. Ο μονοπωλιακός καπιταλισμός όμως δεν περικλείνει μόνο τη δυνατότητα συνεννόησης μεταξύ των μονοπωλητών για το μοίρασμα των αγορών, αλλά και τη σύγκρουση μεταξύ τους, εκεί που για διαφόρους λόγους δεν είναι δυνατή η συνεννόηση, για το πώς θα μοιραστεί η λεία... Τέτοια σύγκρουση, αναφέρει ο Λένιν, εκδηλώθηκε ανάμεσα σε δύο μεγάλες χρηματιστικές ομάδες, στο αμερικανικό τραστ πετρελαίου "Stantard Oil" και τις γερμανικές τράπεζες, με επικεφαλής την Deutsche Bank (Γερμανική Τράπεζα), που είχαν ισχυρές διασυνδέσεις με πετρελαϊκές εταιρίες, ανταγωνιστικές προς την "Stantard Oil". Ενας αγώνας που έληξε με την ολοκληρωτική ήττα των γερμανικών τραπεζών από τον αμερικανικό πετρελαϊκό κολοσσό.

Η σύμφυση του βιομηχανικού με το τραπεζικό κεφάλαιο και η δημιουργία της"χρηματιστικής ολιγαρχίας" υπήρξε κατά τον Λένιν, η βασική αιτία της αποικιακής πολιτικής που ακολούθησαν οι καπιταλιστικές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Απαντώντας στον Κάουτσκι, ο οποίος ερμήνευε τον ιμπεριαλισμό σαν "την τάση κάθε βιομηχανικού έθνους να προσαρτά ή να υποτάσσει όλο και μεγαλύτερες αγροτικές περιοχές", ο Λένιν επισήμανε ότι "...για τον ιμπεριαλισμό είναι χαρακτηριστικό ίσα - ίσα όχι το βιομηχανικό, μα το χρηματιστικό κεφάλαιο. Δεν είναι τυχαίο ότι στη Γαλλία η εξαιρετικά γοργή ανάπτυξη του χρηματιστικού κεφαλαίου, με παράλληλη εξασθένηση του βιομηχανικού, προκάλεσε από τη δεκαετία 1880 - 1890 και δω την εξαιρετική όξυνση της (αποικιακής) πολιτικής των προσαρτήσεων". Η εξαγωγή κεφαλαίου, ιδιαίτερα του τραπεζικού, δημιουργεί το στρώμα των εισοδηματιών που ζουν από τους τόκους των εξαγόμενων κεφαλαίων, ενώ στην οικονομική φιλολογία εμφανίζονται οι όροι "κράτος εισοδηματίας" ή "κράτος τοκογλύφος".

Χαρακτηριστικό επίσης για το ιμπεριαλιστικό στάδιο του καπιταλισμού είναι η ανισομετρία της οικονομικής και κοινωνικής του ανάπτυξης. Ανισομετρία όχι μόνο μεταξύ των αποικιοκρατικών και αποικιακών χωρών, αλλά και μεταξύ των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών. Ο Λένιν αναφέρει σαν παράδειγμα τη Γερμανία, η οποία, αν και μεταξύ των 1890 και 1913 είχε παρουσιάσει μία θαυμαστή οικονομική ανάπτυξη και συναγωνιζόταν πλέον επί ίσοις όροις την Αγγλία και τη Γαλλία, οι τελευταίες κατείχαν τεράστιες εκτάσεις αποικιών, σε αντίθεση με την πρώτη, η οποία στο θέμα της μοιρασιάς ήταν "ριγμένη". Και με βάση αυτή την "αναντιστοιχία" θέτει το ερώτημα: "στα πλαίσια του καπιταλισμού, ποιο άλλο μέσο μπορεί να υπάρξει εκτός από τον πόλεμο για την εξάλειψη της αναντιστοιχίας ανάμεσα στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και τη συσσώρευση του κεφαλαίου από τη μία μεριά, και στο μοίρασμα των αποικιών και των "σφαιρών επιρροής" του χρηματιστικού κεφαλαίου από την άλλη;"... Παγκόσμιος πόλεμος ο οποίος ξέσπασε το 1914, κατά τραγική ειρωνεία - με τα όσα συμβαίνουν σήμερα στη Γιουγκοσλαβία - στο Σεράγεβο, με αφορμή τη δολοφονία Αυστριακού πρίγκιπα.