Φωτογραφίες ωμές, συγκλονιστικές. Μια γυναίκα άσπρη σαν το πανί μαζί με το παιδί της, νεκροί και οι δύο, στα πλακάκια του νεκροτομείου. Μια γυναίκα που κάποτε θα ήταν ωραία! Ενας άντρας - λεβέντης άντρας - να κείτεται με τα μάτια ανοιχτά μπροστά στο παράλογο του πρόωρου θανάτου. Ανθρώπινα σώματα διαμελισμένα, σαν κομμένα δέντρα, σαν καμένα δέντρα. Τα μάτια ενός παιδιού. Φώτα στο σκοτάδι. Οι γέφυρες όπως κάποτε ήταν και όπως είναι σήμερα...

Μιλάμε για την έκθεση φωτογραφίας που οργάνωσε η Πολιτιστική Επιτροπή του Συλλόγου Υπαλλήλων Τράπεζας Ελλάδος, προκειμένου να συμβάλει στη βαθύτερη κατανόηση των επιπτώσεων της ΝΑΤΟικής επιδρομής κατά της Νέας Γιουγκοσλαβίας. Στα εγκαίνιά της, που έγιναν πρόσφατα, η Κλαίρη Καραγιάννη που είχε την ευθύνη της οργάνωσης απήγγειλε ποιήματα, ένα παραμύθι εμπνευσμένο από το δράμα του γιουγκοσλαβικού λαού και μίλησε για το δίλημμα που αντιμετώπισε. Επρεπε να εκτεθούν μερικές από αυτές τις φωτογραφίες που σίγουρα θα σοκάρουν το κοινό; Η απάντηση ήταν τελικά θετική, γιατί "αν δεν μπορούμε να αντέξουμε τέτοιες εικόνες, τι να πουν αυτοί που τα παθαίνουν;". Η εκδήλωση έγινε με την παρουσία του πρέσβη της Γιουγκοσλαβίας και η συγκίνηση ήταν έντονη σ' όλη τη διάρκεια των εγκαινίων. Δικά της ποιήματα εμπνευσμένα από τον πόλεμο απήγγειλε η Γιώγια Σιώκου, ενώ η Εύα Κωστανταράκη από το ΕΚΑ μίλησε για τα "αόρατα αποτελέσματα" της επίθεσης, την οικολογική καταστροφή και το μη εμπλουτισμένο ουράνιο που πέφτει πάνω στη Γιουγκοσλαβία, επισημαίνοντας ότι σε αποστολές στην πολύπαθη χώρα οι ισχυροί "εγγυώνται την ασφάλεια των τροφίμων, αλλά όχι και των ανθρώπων που τα συνοδεύουν". Οι τσαρλατάνοι γελάνε απροκάλυπτα για τα "λάθη" τους, καταγγέλθηκε στη διάρκεια της βραδιάς, όπου ακούστηκαν ποιητικά σχόλια του Εκτορα Απολλωνάτου: "Το ρολόι στο χέρι του νεκρού δείχνει ένα χρόνο που δε θα έρθει ποτέ...". Τίποτα δε θα ξαναγίνει όπως πριν τονίστηκε... "σε άλλες περιπτώσεις οι ζωοφιλικές οργανώσεις θα ξεσηκώνονταν, αλλά σήμερα πρόκειται για ανθρώπους...".

Στη διάρκεια της εκδήλωσης διαβάστηκαν αποσπάσματα από γράμμα που έστειλε σε φίλο του στο Λονδίνο ο καθηγητής Μιροσλάβ Μιλίσεβιτς, διευθυντής της χειρουργικής κλινικής του πανεπιστημιακού νοσοκομείου του Βελιγραδίου. (Το γράμμα έφτασε στην Ελλάδα με Ε - MAIL στην γιατρό - συγγραφέα Μαρία Αρβανίτη - Σωτηροπούλου, πρόεδρο της Πανελλήνιας Ιατρικής Εταιρείας για την προστασία του περιβάλλοντος και κατά της Πυρηνικής και Βιοχημικής Απειλής).

"Εχουμε έλλειψη υλικού - γράφει ο καθηγητής - και φαντάζεσαι πως αισθάνονται οι χειρουργοί που πρέπει να χειρουργούν... Δεν μπορώ πια να γράψω ούτε να διαβάσω... Ο,τι βλέπεις στις ειδήσεις δεν έχει τίποτε κοινό με τα τρομερά πράγματα που πραγματικά συμβαίνουν σε μας... Πάνω από 300 σχολεία και πανεπιστημιακά κτίρια έπαθαν ζημιές. Πάνω από ένα εκατομμύριο προσχολικοί, σχολικοί και πανεπιστημιακοί μαθητές δεν πάνε πια σχολείο... Οταν τ' αεροπλάνα δεν πετούν, έχεις ακόμη την αίσθηση ότι τα ακούς... Φαντάσου να βλέπεις τα κτίρια που μεγάλωσες να καταρρέουν και να γίνονται σκόνη. Είναι σαν κάποιος να διαγράφει ένα κομμάτι από τη ζωή του... Γιατί τόση βία, μίσος, καταστροφή;

...το πρόβλημα είναι ότι το τέλος δεν είναι ορατό και οι άνθρωποι αλλάζουν. Οι αδύναμοι συντρίβονται, οι ψυχοπαθολογικοί αγωνίζονται, οι φυσιολογικοί υποφέρουν και εγώ είμαι σίγουρος ότι τίποτε εδώ δε θα είναι το ίδιο ξανά...".

"Τι να πούμε μπροστά σε τέτοια οδύνη;". Ηταν η σειρά της Χαράς Αργυροπούλου και του Νίκου Τουλιάτου (φωνή - κρουστά σε ελεύθερο αυτοσχεδιασμό) να "μιλήσουν". Η φωνή της Χαράς με την έμπνευση της στιγμής υψώνεται πότε σαν μοιρολόι, πότε - με συνοδεία των κρουστών - σαν μυδραλιοβόλο, η ίδια μεταμορφώνεται καθώς τραγουδάει. "Στις χτυπημένες πολιτείες πέφτει μια κίτρινη βροχή..."

"... για τα παιδιά που χάθηκαν στο μαγεμένο δάσος - τα πιο ωραία παραμύθια μου 'χεις διηγηθεί, αχ! είναι εκείνα που μιλούν για τα παιδιά που έχουν χαθεί...".

"Το νήμα ψάχνω - γιατί, και πώς και πού... Γιατί; γιατί;..".

"Ελπίζω, θα πει στο τέλος, κάποτε να μην υπάρχουν γλώσσες και να επικοινωνούμε με την ψυχή μας".

Η συγκίνηση της τέχνης, αλλά και η ωμή πραγματικότητα των φωτογραφιών, ένα χέρι που αρπάζει την καρδιά μας... Αυτός ο βρώμικος πόλεμος, με την οδύνη και την οργή που προκαλεί, φαίνεται ότι έχει ήδη αρχίσει να γονιμοποιεί τις δημιουργικές δυνάμεις των ανθρώπων στην πατρίδα μας, να αφυπνίζει ευαισθησίες...