Εξάλλου, τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά τις αντισοσιαλιστικές ανατροπές των αρχών της δεκαετίας, αστοί αναλυτές και επιστήμονες ισχυρίζονται ότι "έρχεται" - αν δεν έφτασε ήδη - "το τέλος της ιστορίας". Η εσχατολογική και μεταφυσική χροιά αυτής της φράσης υποκρύπτει τις ελπίδες των εν λόγω αναλυτών για την οριστική κατίσχυση του καπιταλισμού - κάτι που όμως δεν είναι συμβατό με την επιστημονική ανάλυση της εξέλιξης των ανθρώπινων κοινωνιών.

Η ιστορία, ως επιστήμη, οφείλει να ερμηνεύει την ιστορία ως ανθρώπινη πράξη. Ο ιστορικός υλισμός αναδεικνύει το πεπερασμένο των εκμεταλλευτικών κοινωνικών συστημάτων και την αναγκαιότητα της συνειδητής και οργανωμένης πάλης της εργατικής τάξης για την τελική ανατροπή, τη νίκη και την κατίσχυση του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού - μια νίκη που θα σημάνει πραγματικά το τέλος της ιστορίας, με τη μορφή τουλάχιστον που την ξέρουμε σήμερα, αλλά και την έναρξη της πραγματικής ιστορίας του ανθρώπινου γένους. Αντίθετα, οι αστοί διανοητές, αντί να αναλύουν επιστημονικά τα κοινωνικά φαινόμενα, προσπαθούν να επινοήσουν τις δικαιολογίες που θα χρησιμοποιηθούν ως θεωρητικά και ιδεολογικά άλλοθι για τα εγκλήματα του συστήματος που υπηρετούν.

Πέρα λοιπόν από την ερμηνευτική της διάσταση, η ιστορία - επιστήμη έχει και πολιτικό χαρακτήρα. Αλλά έχει και διαπαιδαγωγητικό: η γνώση της ιστορίας - πράξης μπορεί να βοηθήσει τόσο την κατανόηση του παρόντος όσο και την οικοδόμηση του μέλλοντος. Οχι γιατί "η ιστορία επαναλαμβάνεται" όπως θέλει η μεταφυσική αντίληψη του ιστορικού γίγνεσθαι. Αλλά γιατί η γνώση των ιστορικών νομοτελειών που οδήγησαν στη διαμόρφωση του ιστορικού παρόντος είναι ένα από τα εργαλεία που μπορούν να καθοδηγήσουν τη σκέψη στην παραδοχή της αναγκαιότητας του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας και στην οργανωμένη πάλη για την επίτευξή του.

* * *

Η δεύτερη ενότητα του αφιερώματος περιλαμβάνει άρθρα με προφανή επικαιρότητα που αγγίζουν σύγχρονα προβλήματα - κυρίως της φλεγόμενης περιοχής των Βαλκανίων. Δημοσιεύονται άρθρα για την ιστορία των Σέρβων και του γιουγκοσλαβικού κράτους, για τον Ρήγα Φεραίο και το παμβαλκανικό του όραμα, αλλά και - με την αφορμή της επετείου των 60 χρόνων από την έναρξη του Β Παγκόσμιου Πολέμου - μια αναδρομή στα αίτιά του, που φανερώνουν και τις αναλογίες με τη σημερινή εποχή. Τέλος, δημοσιεύεται άρθρο που προσεγγίζει το πρόβλημα της διδασκαλίας της ιστορίας στη Μέση Εκπαίδευση.

Η ύλη του 3ου τεύχους της ΚΟΜΕΠ περιλαμβάνει, πέρα από το αφιέρωμα στην ιστορία και μια ενότητα με ζητήματα ιδεολογίας. Σε αυτήν συμπεριλαμβάνεται άρθρο για τις πολλαπλές αναγνώσεις του Μαρξ, που επιχειρούν οι αστοί για να ακυρώσουν το επαναστατικό του μήνυμα και μια εκτεταμένη αναφορά στο έργο του Λένιν "Υλισμός και Εμπειριοκριτικισμός" με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 90 χρόνων από την έκδοσή του.

Τέλος, στο τεύχος συνεχίζεται η δημοσίευση του Χρονολογίου από την ιστορία του ΚΚΕ (πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια), καθώς και των τρέχοντων κομματικών ντοκουμέντων.