Η τροπική ξυλεία αποτελεί τη μια από τις πέντε σπουδαιότερες εξαγωγές προϊόντων των χωρών του Τρίτου Κόσμου. Ενα μόνο δέντρο από τα δάση βροχής μπορεί να αξίζει 1.000$. Οι αναπτυγμένες χώρες κερδίζουν περίπου 8 δισ. δολ. από τις πωλήσεις ξυλείας. Η ζήτηση για την καλή ξυλεία αυξάνεται με γρήγορο ρυθμό. Οι πλούσιες χώρες εισάγουν 15 φορές περισσότερη σε σύγκριση με το 1950 και τα κράτη που έχουν τροπικά δάση είναι φυσικό να επιθυμούν να κερδίσουν όλο και περισσότερο συνάλλαγμα. Αλλά οι σημερινοί τρόποι κοπής των δέντρων είναι καταστροφικοί για τα οικοσυστήματα των δασών.

Το90% των τροπικών δέντρων είναι ξυλεία, με εξωτικά χρώματα και νερά με πολλές χρήσεις έχει αναγνωριστεί από πολύ παλιά η αξία τους. Σχεδόν 2000 χρόνια πριν ο Πλήνιος περιέγραφε ότι την έστελναν με πλοία από πολύ μακρινές αποστάσεις στη Ρώμη από την Ανατολή. Μεγάλο εμπόριο αναπτύχθηκε με τις αποικιακές αυτοκρατορίες του 19ου αιώνα και με την κυριαρχία των πλούσιων χωρών τον 20ό αιώνα είναι τώρα από τις κύριες αγορές. Η Ιαπωνία εισάγει περισσότερο από το 53% της τροπικής ξυλείας. Το ξύλο είναι το μεγαλύτερο εισαγωγικό προϊόν, μετά το πετρέλαιο. Οι ΗΠΑ εισάγουν το 15%, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 1 δισ. $ κάθε χρόνο και οι απαιτήσεις της αναμένεται να διπλασιαστούν την προσεχή πενταετία. Η Αγγλία, αντίθετα, εισάγει μόνο το 1/3, σε σύγκριση με το 1980. Η Ευρώπη εισάγει το 32%. Η τροπική ξυλεία έχει μεγάλη ζήτηση, επειδή έχει σχετικά ομοιόμορφη κατασκευή και από τις μεγάλες διαστάσεις των δέντρων μπορούν να πάρουν μεγάλες σανίδες υψηλής ποιότητας. Χρησιμοποιείται σε μορφή κόντρα πλακέ και καπλαμάδες για οικοδομικές κατασκευές και έπιπλα (περίπου το 50%), για οχήματα, πλοία, οικιακά αγαθά, παιχνίδια, μουσικά όργανα, κουζινικά σκεύη κτλ. Πολλές από τις ξύλινες κατασκευές στα σπίτια της Δύσης προέρχονται από τα τροπικά δάση. Ολα τα παράθυρα και οι πόρτες, μέχρι έπιπλα και καπλαμάδες πάνω σε ραδιόφωνα, στερεοφωνικά και συσκευές τηλεοράσεων. Σε βαριές κατασκευές η τροπική ξυλεία χρησιμοποιείται για κουκέτες σιδηροδρόμων, κιγκλιδώματα στα λιμάνια, στύλους κ.ά. Τα τροπικά δάση είναι η πηγή για το 30% από την ξυλεία που εξάγεται σε όλο τον κόσμο. Το 10% από τις εξαγωγές σανίδων, και το 60% από τους καπλαμάδες και το κόντρα πλακέ. Η ξυλεία, επίσης, μετατρέπεται σε πολτό. Μια γιαπωνέζικη εταιρία μετατρέπει ένα πλούσιο δάσος βροχής σε θήκες φωτογραφικών μηχανών, υπολογιστών κι άλλων ηλεκτρονικών μηχανών.

Η καταστροφή των δασών βροχής από τις εταιρίες υλοτομίας προχωρά με γρήγορους ρυθμούς ειδικά στη Ν.Α. Ασία, όπου τα 3/4 της ξυλείας που εξάγεται προέρχεται από τα δάση αυτά. Οι εξαγωγές τους έχουν πέσει από 8,3 σε 4,8 εκατ. κ. μ. μεταξύ του 1973 και 1983, επειδή τα δάση της περιοχής έχουν υλοτομηθεί σε μεγάλο ποσοστό κι επειδή μεγάλο μέρος της ξυλείας χρησιμοποιείται για καύσιμο υλικό. Οι εξαγωγές από τη Λατινική Αμερική που είναι πολύ μικρότερες έπεσαν από 525.000 κυβικά μέτρα σε 70.000 κ.μ. κατά την ίδια περίοδο, επειδή σχεδόν όλη η ξυλεία χρησιμοποιείται στις χώρες αυτές. Το 1980 η Βραζιλία παρήγαγε πάνω από 156 εκατ. κ. μ. ξυλείας, αλλά εξάγει μόνο ένα μικρό ποσοστό και τα υπόλοιπα χρησιμοποιούνται για οικοδομικά υλικά και χαρτικά. Είναι γεγονός ότι λίγες χώρες στον κόσμο εξάγουν την ξυλεία αυτή. Πάνω από το 70% προέρχεται από την Ινδονησία, τη Μαλαισία, τις Φιλιππίνες, τη Νέα Γουινέα, τη Βραζιλία και την Ακτή του Ελεφαντοστού. Ακόμα έξι χώρες: Κολομβία, Εκουαντόρ, Γκάνα, Νιγηρία, Μπούρμα και Ταϊλάνδη συμπληρώνουν το 90%. Ο FAO προβλέπει ότι με την αλλαγή του αιώνα η παραγωγή τροπικής ξυλείας θα έχει υπερδιπλασιαστεί από τα επίπεδα του '80 και ότι οι αναπτυγμένες χώρες θα έχουν καταναλώσει τα 2/5 της.

Η υλοτομία έχει οδηγήσει κιόλας στην εξαφάνιση κάποιων δέντρων. Η Αfromasia, ένα δέντρο της τροπικής Αφρικής που χρησιμοποιείται για έπιπλα και καπλαμάδες, είναι δύσκολο να βρεθεί σήμερα, αν και η εκμετάλλευσή του ξεκίνησε πριν 50 χρόνια. Οι υλοτόμοι θέλουν μόνο τα καλύτερα ξύλα κι έτσι αναζητούν σχετικά λίγα αξιόλογα είδη, 12 από τα 630 είδη ξυλείας στη Νοτιοανατολική Ασία. Είδη που βρίσκονται διασκορπισμένα. Κάποια συναντώνται δύο το πολύ τρία ανά εκτάριο. Κόβοντάς τα προκαλείται πολύ μεγαλύτερη καταστροφή. Γιατί τα μηχανήματα κόβουν και τα διπλανά δέντρα. Κι ακόμα σύγχρονες μελέτες έχουν δείξει ότι κόβοντας μόνο λίγα δέντρα καταστρέφεται το 1/3 μέχρι τα 2/3 από αυτά που απομένουν λόγω των εύθραυστων οικοσυστημάτων. Ο πλούτος του δάσους κόβεται με γρήγορη ταχύτητα. Η Νιγηρία τώρα εισάγει 100 φορές περισσότερα από αυτά που εξάγει. Ολα τα δάση ξυλείας στις Φιλιππίνες αναμένεται ότι θα έχουν υλοτομηθεί μέσα σε λίγα χρόνια από σήμερα. Σχεδόν το 505 των δασών της Μαλαισίας έχουν υλοτομηθεί τα προηγούμενα τριάντα χρόνια. Οι εξαγωγές ξυλείας κόβουν τα δάση του Ελεφαντοστού με ρυθμό 500.000 εκτάρια το χρόνο, έτσι όλες οι δασικές εκτάσεις θα εξαφανιστούν αρχές της επόμενης χιλιετίας. Ουσιαστικά όλα τα προσπελάσιμα δάση έχουν εκχωρηθεί ακόμα και τα "προστατευόμενα" σαν ξυλεία. Η Ινδονησία τώρα ζητά από υλοτομικές εταιρίες να αναλάβουν προγράμματα αναδάσωσης, αλλά μια μελέτη έδειξε ότι μόνο λίγες ανταποκρίθηκαν στο αίτημα. Η χειρότερη μελλοντική καταστροφή πρόκειται να συμβεί στον Αμαζόνιο, όπου δασικές υπηρεσίες και πολυεθνικές, παρά τη διεθνή κατακραυγή, συνεχίζουν το καταστροφικό τους έργο. Μετά την κάμψη που παρουσίασαν τη δεκαετία του '80 οι εξαγωγές από τη Λ. Αμερική και τη ΝΑ Ασία αυξάνονται και πάλι.

Η οργή, που προκαλεί η αλόγιστη υλοτομία, οδήγησε σε διαμαρτυρίες και εκκλήσεις στις αναπτυγμένες χώρες να μποϊκοτάρουν την τροπική ξυλεία. Αυτό έχει πιέσει τις εταιρίες να βελτιώσουν τις μεθόδους τους. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι παρ' όλα αυτά το μποϊκοτάζ μπορεί να είναι αντιπαραγωγικό μακροπρόθεσμα, επειδή έτσι θα μειωθεί η τιμή της ξυλείας και οι εξαγωγείς μπορεί να αποφασίσουν να αυξήσουν τους ρυθμούς υλοτόμησης, για να μη μειωθούν τα κέρδη τους. Η καλύτερη λύση είναι για τις συγκεκριμένες χώρες να καλλιεργήσουν αξιόλογα δέντρα σε ειδικές φυτείες, χρησιμοποιώντας γη που έχει καταστραφεί από την υλοτομία. Η Ζάμπια έχει δημιουργήσει πολλές φυτείες, για να ανταποκριθεί στις ανάγκες της βιομηχανίας ξυλείας μέχρι το τέλος του αιώνα. Αλλά είναι μια εξαίρεση. Μόνο το 2% των εξαγωγών προέρχεται από δημιουργημένες φυτείες κι επειδή χρειάζονται 30 χρόνια για τα τροπικά δέντρα να μεγαλώσουν μια τέτοια καμπάνια μόνο μακροπρόθεσμα αποτελέσματα μπορεί να έχει. Οι εξαγωγικές χώρες πρέπει να ενθαρρυνθούν να αυξήσουν τα δάση τους, αν αυξηθεί η αξία τους. Θα πάρουν πέντε φορές περισσότερο εισόδημα από κάθε δέντρο, αν έχουν δικό τους το ξύλο αντί να το εξάγουν σε κορμούς για έπιπλα στις βιομηχανικές χώρες. Παρομοίως οι χώρες μπορούν να παίρνουν μεγαλύτερο εισόδημα από κάθε εκτάριο δάσους με τη συγκομιδή άλλων αξιόλογων δέντρων, τα οποία μπορούν να καταστραφούν κατά τη στιγμή της ξερίζωσης κάποιων επιλεγμένων δέντρων που ζητά η αγορά. Η Μαλαισία έχει αναπτύξει τέτοιες αγορές. Αλλά στην Ταϊλάνδη κι αλλού καίγεται τέτοια ξυλεία αξίας 150 εκατ. $ χωρίς λόγο κάθε χρόνο. Παίρνοντας μεγαλύτερο εισόδημα από τα δάση θα μειωνόταν ο ρυθμός καταστροφής και θα δινόταν στις χώρες αυτές ένα ερέθισμα να επιβεβαιωθούν ότι επέζησαν μέσω αυτής της ξυλείας. Με το σημερινό ρυθμό όλοι θα χάσουν. Οι εκτιμητές υποθέτουν ότι η ζήτηση τροπικής ξυλείας θα αυξηθεί με 400 εκατ. κ.μ. το χρόνο μέχρι το 2000 και με 3 δισ. κ.μ. μέχρι το 2025. Η ελεγχόμενη αποψίλωση των δασών παρέχει τη δυνατότητα της δασικής ανανέωσης. Η προστασία των εθνικών δρυμών δημιουργεί φυτείες και οργανώνει προγράμματα που θα βοηθήσουν τη διατήρηση των δασών, που έχουν μείνει και εξασφαλίζουν την επιβίωση του εμπορίου της τροπικής ξυλείας.

Το ενδιαφέρον για τα μελλοντικά αποθέματα της τροπικής ξυλείας οδήγησε στην ΙΤΤΑ (διεθνής συμφωνία για την τροπική ξυλεία). Ο πρωταρχικός υποκινητής της συμφωνίας ήταν η Ιαπωνία η μεγαλύτερη εισαγωγέας όλου του κόσμου. Μετά από διαπραγματεύσεις εννέα ετών ιδρύθηκε η ΙΤΤΑ το 1983 και επικυρώθηκε το 1985. Ο σκοπός της είναι η προώθηση του διεθνούς εμπορίου τροπικής ξυλείας από αναπτυσσόμενες χώρες και η βοήθειά τους από τις χώρες που την εισαγάγουν στη διαχείριση των τροπικών δασών. Επίσης, ενθαρρύνει την έρευνα και την ανάπτυξη στην εξάπλωση της αναδάσωσης και της διαχείρισης των δασών και της χρήσης ξυλείας και την περαιτέρω διαδικασία της τροπικής ξυλείας στις παραγωγές χώρες. Επίσης τη βελτίωση του μάρκετιγκ, της διανομής και των εμπορικών σχεδίων. Δυστυχώς η συμφωνία δεν έχει πολλά αποτελέσματα από την εφαρμογή της. Αν η ΙΤΤΑ δεν αλλάξει προσανατολισμό σε ριζοσπαστικότερες κατευθύνσεις, τα τροπικά δάση θα εξακολουθούν να εξαφανίζονται κι ελάχιστα θα κατορθώσουν να επιζήσουν με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις χώρες αυτές κι ολόκληρο τον πλανήτη.