Η αντίστροφη μέτρηση για τη χούντα του Ιωαννίδη ξεκινάει ουσιαστικά με το πραξικόπημα στην Κύπρο και γίνεται ραγδαία, όταν εκδηλώνεται η τουρκική στρατιωτική εισβολή στο νησί. Από τις μαρτυρίες ανθρώπων του καθεστώτος που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, αβίαστα διαπιστώνουμε πως μετά την 20ή Ιούλη η δικτατορία δεν μπορούσε να συνεχίσει, τουλάχιστον με τη μορφή που είχε ως τα τότε, γεγονός που το κατανοούσαν πλήρως, τουλάχιστον τα σπουδαιότερα και ικανότερα στελέχη της, αλλά και όσοι παρακολουθούσαν με προσοχή την πορεία της. Ακριβώς γι' αυτό το λόγο, ξεκίνησε μια έντονη διαδικασία αναζήτησης λύσης, που θα επέτρεπε στην άρχουσα τάξη και στην αμερικανοκρατία να διατηρήσουν τον έλεγχο των πραγμάτων. Κι επειδή επρόκειτο για διεργασίες στις κορυφές, που σκοπό είχαν να προλάβουν εξελίξεις στη βάση της κοινωνίας, οι πρώτες κινήσεις διαφοροποίησης που σηματοδοτούσαν τον ερχομό μιας νέας κατάστασης εμφανίστηκαν, όπως ήταν φυσικό, στις ένοπλες δυνάμεις. Ετσι, για παράδειγμα, στις 21 Ιούλη του 1974, η στρατιωτική ηγεσία της χώρας - ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων στρατηγός Γρ. Μπονάνος και οι αρχηγοί των τριών κλάδων Γαλατσάνος, Παπανικολάου και Αραπάκης - αποφάσισε να αυτονομηθεί από τον Ιωαννίδη και να δράσει προς την κατεύθυνση της πολιτικοποίησης του καθεστώτος (Στ. Ψυχάρη: "Τα παρασκήνια της Αλλαγής", Αθήνα 1975, σελ. 114 και 248, Σολ. Γρηγοριάδη: "Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας", εκδόσεις ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΣ, τόμος 7ος, σελ. 285 - 286, Στρατηγού Γρ. Μπονάνου: "Η Αλήθεια", σελ. 271 κ.α.). Την επομένη, στις 22 Ιούλη, οι φήμες περί επικείμενης ανατροπής του στρατιωτικού καθεστώτος οργίαζαν. Μία απ' αυτές ανέφερε ότι ο διοικητής του Γ Σώματος Στρατού στρατηγός Ντάβος μαζί με θωρακισμένες δυνάμεις κατέβαινε προς την πρωτεύουσα, έχοντας ως στόχο να καταλύσει τη δικτατορία. Η φήμη αυτή ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο, όταν από το ραδιοσταθμό της Κολωνίας "Ντόιτσε Βέλε" - και στη συνέχεια από το ραδιοσταθμό του Παρισιού και το BBC - μεταδόθηκε μια διακήρυξη που αποδόθηκε σε 250 αξιωματικούς του Γ Σώματος Στρατού. Η διακήρυξη αυτή ζητούσε τον τερματισμό της χούντας και το σχηματισμό κυβέρνησης υπό την προεδρία του Κ. Καραμανλή (Ολόκληρη η διακήρυξη: "Μαύρη Βίβλος - Χρονικό Κυπριακού Πραξικοπήματος και Πτώσεως Στρατιωτικής Χούντας", Αύγουστος 1974, σελ. 101 - 102, Σ. Γρηγοριάδη, στο ίδιο, σελ. 313 - 315 κ.α.).

Βλέποντας το όλο θέμα, με την ασφάλεια της απόστασης του χρόνου που έχει μεσολαβήσει από τότε, δε χωράει αμφιβολία πως σε κείνες τις συνθήκες το δικτατορικό καθεστώς είχε ολοκληρώσει τον κύκλο του και είχε αρχίσει να γίνεται επικίνδυνο για τα συμφέροντα της ντόπιας και ξένης αντίδρασης. Φτάνει να αναλογιστεί κανείς ότι η κρίση στην Κύπρο έφερε προ των πυλών έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο, που ακόμα και η προετοιμασία γι' αυτόν, ως ενδεχόμενη συνέπεια της κατάστασης, σήμαινε τον εξοπλισμό του λαού, δηλαδή την αφαίρεση από το καθεστώς της δύναμης των όπλων, πάνω στην οποία ουσιαστικά στηριζόταν. Εύκολα συνεπώς γίνεται αντιληπτό ότι ένας ένοπλος λαός έχει διαφορετική πολιτική συμπεριφορά απ' ό,τι όταν είναι άοπλος. Αλλά κι αν ακόμη η άρχουσα τάξη και οι Αμερικανοί ήταν σε θέση να ελέγξουν τον ένοπλο λαό, κι αν ακόμη επέμεναν να διατηρούν στην εξουσία τους δικτάτορες, ήταν αδύνατο να το κάνουν για πολύ, δεδομένου ότι η ολοκλήρωση των διχοτομικών σχεδίων των ΗΠΑ στην Κύπρο με το δεύτερο Αττίλα δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς να προκληθούν ανεξέλεγκτες εξελίξεις στην Ελλάδα, τεράστια λαϊκή αντίδραση στο εσωτερικό της και σάρωμα της χούντας. Αυτό, όμως, σήμαινε ότι ο λαϊκός παράγοντας θα έπαιρνε την πολιτική πρωτοβουλία στα χέρια του, θα περνούσε στο προσκήνιο, θα γινόταν ο καταλύτης των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων. Μια τέτοια προοπτική ήταν ο εφιάλτης της ντόπιας και ξένης αντίδρασης, γι' αυτό και αντέδρασαν με ταχύτητα και μέσα σε λίγα 24ωρα άλλαξαν την κατάσταση πριν φύγει ο έλεγχος από τα χέρια τους."Οι πραιτοριανοί του βορειοαμερικάνικου ιμπεριαλισμού - γράφει ο ιστορικός Ν. Ψυρούκης - το ίδιο το μάτι του big boss στην Ελλάδα, ο Δημ. Ιωαννίδης, ήταν παθητικό για την Ουάσιγκτον. Είχαν επιτελέσει το βρώμικο έργο τους(...). Ηταν πια στυμμένο λεμόνι, λεμονόκουπα για τα σκουπίδια". Και προσθέτει: "Απ' όλα τα γνωστά στοιχεία που υπάρχουν, για τη στάση των ΗΠΑ στο ζήτημα της Ανατολικής Μεσογείου, βγαίνει το συμπέρασμα πως οι μανδαρίνοι της Ουάσιγκτον δε σκόπευαν να τραβήξουν τα πράγματα ίσαμε την απελπισία για το σύνολο του ελληνικού λαού. Γιατί η απελπισία δεν αποτελεί ποτέ ασφαλιστική δικλείδα γι' αυτόν που την προκαλεί. Ο διάχυτος παθητικός αντιαμερικανισμός μπορούσε να μετατραπεί σε εκρηκτικό ηφαίστειο με απρόβλεπτες εξελίξεις. Αντίθετα, το ξεκούμπισμα από την εξουσία της χούντας σίγουρα θα προκαλούσε αίσθημα ανακούφισης, ακόμα και χαράς, τη στιγμή ακριβώς που διχοτομούνταν η Κύπρος και η γενικευμένη ελληνοτουρκική διένεξη γινόταν πια το φαινόμενο που θα διαιωνίζεται με πολλά θετικά για την πολιτική των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο" (Ν. Ψυρούκη: "Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας", εκδόσεις ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, τόμος Δ, σελ. 402, 404).