Μετά τη δικτατορία τι;

Μετά τη δικτατορία τι;

Από τη στιγμή που το ντόπιο και ξένο κατεστημένο αποφάσισαν να απαλλαγούν από τη δικτατορία, όφειλαν να επιλέξουν και την κατάλληλη διάδοχη λύση. Σ' αυτό ακριβώς το ζήτημα, φαίνεται ότι αναπτύχθηκαν έντονοι προβληματισμοί ως την τελευταία στιγμή που επιλέχθηκε ο Καραμανλής, δεδομένου ότι κανείς δεν μπορούσε να γνωρίζει εκ των προτέρων αν η κυβέρνηση που διαδεχόταν τη χούντα θα ήταν περιστασιακή, λιγότερο ή περισσότερο μεταβατική ή θα άνοιγε προοπτικές - όπως και έγινε - διαμόρφωσης ενός σταθερότερου και μακροβιότερου μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος.

Από τις μαρτυρίες που υπάρχουν, προκύπτει πως αρχικά επιδιώχθηκε μια φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος, περίπου ίδια σαν αυτή που επιχειρήθηκε από τον Γ. Παπαδόπουλο με την πρωθυπουργοποίηση του Σπ. Μαρκεζίνη ένα χρόνο νωρίτερα. Ο στρατηγός Μπονάνος, για παράδειγμα, γράφει στις αναμνήσεις του, ότι μετά τη συμφωνία των αρχηγών των ενόπλων δυνάμεων για από κοινού δράση προς την κατεύθυνση της πολιτικοποίησης του καθεστώτος, βολιδοσκόπησε το Γαρουφαλιά και απέσπασε τη συγκατάθεσή του, ώστε ο τελευταίος να ηγηθεί της νέας κυβερνήσεως που θα διαδεχόταν τη χουντική κυβέρνηση του Αδαμ. Ανδρουτσόπουλου. Προσθέτει δε πως στις 23 Ιούλη 1974 - ύστερα από συνεννόηση με τους άλλους αρχηγούς των ενόπλων δυνάμεων και πριν ακόμη λάβει χώρα η ιστορική σύσκεψη πολιτικών και στρατιωτικών - επισκέφθηκε τον πρόεδρο της χουντικής Δημοκρατίας στρατηγό Φ. Γκιζίκη, του διαβίβασε αίτημα της στρατιωτικής ηγεσίας για αλλαγή κυβερνήσεως και πρωθυπουργοποίηση του Π. Γαρουφαλιά και του παρέδωσε σημείωμα με τους όρους των στρατιωτικών ηγετών, που έπρεπε να αποδεχθεί η νέα κυβέρνηση. Οι όροι αυτοί, όπως τους παραθέτει ο Μπονάνος, ήταν:

"1. Χορήγησις γενικής αμνηστίας

2. Μη συμμετοχή κομμουνιστών στη νέαν κυβέρνησιν

3. Τους υπουργούς Εθνικής Αμύνης και Δημ. Τάξεως, μέχρι της αναδείξεως Βουλής, θα επιλέγουν αι Ενοπλαι Δυνάμεις

4. Ενέργεια εκλογών μετά παρέλευσιν έτους

5. Μη επαναφορά αποτάκτων και αποστράτων αξιωματικών στην ενεργείαν.

6. Αμεσος ανάληψις διπλωματικής εκστρατείας διεθνώς και ικανή διπλωματική εκπροσώπησις εις την Διάσκεψιν της Γενεύης." (Στρατηγού Γρ. Μπονάνου, στο ίδιο, σελ. 276 - 279).

* * *

Οι όροι αυτοί ετέθησαν στη σύσκεψη πολιτικών και στρατιωτικών που ακολούθησε, αλλά απερρίφθησαν από τους πολιτικούς, σύμφωνα με όσα λέει ο ίδιος ο Μπονάνος (σελ. 285). Αλλες όμως μαρτυρίες, όπως αυτή του Γ. Μαύρου, μιλούν για δύο μόνο όρους που απερρίφθησαν και οι δύο. Ο ένας απαιτούσε να μην τεθεί άμεσα θέμα προσφυγής στις εκλογές και ο δεύτερος να παραμείνουν τα υπουργεία Εθνικής Αμύνης, Εσωτερικών και Ασφαλείας (Δημοσίας Τάξεως) υπό τον έλεγχο του στρατού (βλέπε: Στ. Ψυχάρης, το ίδιο, σελ. 181, Σ. Γρηγοριάδης, στο ίδιο, σελ. 336 κ.α.). Είναι φανερό πως ο Μαύρος μεροληπτεί στην παράθεση των γεγονότων, γιατί θέλει να εμφανίσει τον εαυτό του και τους άλλους πολιτικούς ηγέτες ως ασυμβίβαστους με το στρατιωτικό καθεστώς, αλλά και γιατί δε θέλει να πάρει το κόστος μιας συνδιαλλαγής μαζί του, έστω κι εκείνη την τελική στιγμή που η χούντα αποσυρόταν απ' το προσκήνιο. Ομως, συνδιαλλαγή υπήρξε κι αυτό το δείχνει ο συντηρητικός χαρακτήρας της πρώτης μεταπολιτευτικής κυβέρνησης του Κ. Καραμανλή. Προφανώς, λοιπόν, οι όροι των στρατιωτικών ήταν αυτοί που αναφέρει ο Μπονάνος, αλλά δεν έγιναν δεκτοί μόνο οι δύο από τους έξι, δηλαδή αυτοί για τους οποίους κάνει λόγο ο Γ. Μαύρος.

Προβληματισμός για τη διάδοχη λύση, το εύρος της πολιτικοποίησης και το χαρακτήρα της νέας κυβέρνησης που θα προέκυπτε δεν υπήρχε μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, δηλαδή στις ΗΠΑ. Ο δημοσιογράφος Γιάννης Μαρής αποκάλυψε στην "Απογευματινή" 26/7/1975 ότι το βράδυ στις 22 Ιούλη 1974 ο Τζον Ντέι, αναπληρωτής διευθυντής του Γραφείου Ελληνικών Υποθέσεων του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, μίλησε σε Ελληνοαμερικανούς καθηγητές του "Αμέρικαν Γιουνιβέρσιτι", σχετικά με την κυβερνητική μεταβολή που εκείνη τη στιγμή αναμενόταν να συμβεί στην Ελλάδα. Στο λόγο του, ο Αμερικανός αξιωματούχος ήταν πολύ σαφής και άκρως αποκαλυπτικός, αναφέροντας, ανάμεσα στα άλλα, ότι η νέα ελληνική κυβέρνηση θα είχε πρωθυπουργό τον Στ. Στεφανόπουλο, υπουργό Συντονισμού τον Σπ. Μαρκεζίνη και υπουργό Εθνικής Αμύνης τον Πέτρο Γαρουφαλιά. Τις πληροφορίες αυτές του Γ. Μαρή επιβεβαίωσε ο Γιάννης Ζίγδης, ο οποίος το διάστημα εκείνο βρισκόταν στις ΗΠΑ (Σ. Γρηγοριάδη, στο ίδιο, σελ. 324).

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΑΤΙΤΛΟ (2023-10-10 00:00:00.0)

«Αερομαχία» ΗΠΑ - Ευρωπαϊκής Ενωσης (2010-07-04 00:00:00.0)

Για το δεξιό οπορτουνισμό (2008-02-10 00:00:00.0)

Ο παράνομος «Ριζοσπάστης» (2003-11-16 00:00:00.0)

1965: Οι πύραυλοι δεν έφθασαν ποτέ στην Κύπρο (2001-03-27 00:00:00.0)

Τα... "σάπια" μήλα (1996-01-30 00:00:00.0)