Είναι πασιφανές, από τις μέχρι σήμερα εξελίξεις, ότι στην ελληνική χρηματαγορά - κεφαλαιαγορά, έχουν ήδη ενταθεί οι διαδικασίες συγκεντροποίησης κεφαλαίου, μέσω νέων χρηματοοικονομικών μέσων στην πίστη και στη λειτουργία του Χρηματιστηρίου. Ειδικότερα δε, αυτές επικεντρώνονται στη συγκέντρωση των τραπεζικών ιδρυμάτων, στην άμεση διασύνδεσή τους με το βιομηχανικό κεφάλαιο και τη σύνδεσή τους με τα διάφορα επενδυτικά χρηματοοικονομικά ιδρύματα. Στις κινήσεις της ελληνικής χρηματαγοράς - κεφαλαιαγοράς εκδηλώνονται ανταγωνισμοί του χρηματιστικού κεφαλαίου. Οι ανταγωνισμοί αυτοί έχουν ενταθεί ιδιαίτερα κατά τον τελευταίο καιρό, μεταξύ της Eurobank, η οποία ανήκει στον όμιλο Consolidated Eyrofinance Holding (η οποία ελέγχεται κατά 99% από τον όμιλο Λάτση) και του ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς (με βασικό μέτοχο μια εταιρία Offsore, η οποία ονομάζεται Mytica LTD "ΒΗΜΑ" 24.9.98, της οποία η έδρα είναι η Λευκωσία), για τον έλεγχο της Τράπεζας Εργασίας (κύριος μέτοχος της οποίας είναι το Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, καθώς και Αμερικανοί κεφαλαιούχοι μέσω της US Limited Tax Exens Bankers N. Y. "ΒΗΜΑ" 24.9.98) αναδεικνύει την εμπλοκή γερμανικών συμφερόντων, για τον έλεγχο της χρηματοπιστωτικής αγοράς, όχι μόνο στον ελληνικό τραπεζικό χώρο, αλλά και στον ευρύτερο βαλκανικό. Ισως αν θέλει να εμβαθύνει κανείς το ζήτημα αυτό θα πρέπει να το εντάξει και στα πλαίσια της γενικότερης όξυνσης του ανταγωνισμού μεταξύ των τριών ιμπεριαλιστικών κέντρων, για το μοίρασμα των παγκόσμιων αγορών. "Το χρηματιστικό κεφάλαιο και η αντίστοιχη σ' αυτό διεθνής πολιτική οδηγεί στο οικονομικό και πολιτικό μοίρασμα του κόσμου" (1). Τα περί γερμανικής εμπλοκής τεκμηριώνονται έχοντας υπ' όψιν ότι ο γερμανικός τραπεζικός κολοσσός Deutsche Bank (του οποίου το ενεργητικό μετά την εξαγορά της Bankers Trust Co έφτασε τα 600 δισ. δολ.) αποτελεί το στρατηγικό σύμμαχο της Eurobank. Κατέχοντες και οι δύο μαζί το 20,75% των μετοχών της Τράπεζας Εργασίας (πληροφορίες αναφέρουν για ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό, "Εξπρές" 11.7.99), αναδεικνύει και την επεκτατική πολιτική του γερμανικού χρηματιστικού κεφαλαίου. Ηδη, η Deutsche Bank, εκτός της ελληνικής χρηματαγοράς - κεφαλαιαγοράς, έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές της και στις αντίστοιχες της Ευρώπης. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στη "Ναυτεμπορική" 6/7/99, η Deutsche Bank συμμετέχει με ποσοστό 10% στο μετοχικό κεφάλαιο της Big Bank Cdnanski Πολωνίας, με 20% στην ιταλική Casa di Risparmio d' Asti, με 4,5% στην επίσης ιταλική BCI, με 100% στην Credit Lyonnais Βελγίου, ενώ στην Ισπανία συνεργάζεται με τα ισπανικά ταχυδρομεία. Παράλληλα, διατηρεί πλήθος υποκαταστημάτων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η Deutsche Bank παραμένει στην κορυφή της ευρωπαϊκής χρηματοπιστωτικής αγοράς. Από την άλλη πλευρά του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς, η οποία ενδεχομένως εμφανίζει μια τάση συγκράτησης μετοχών ελέγχου και στα ελληνικά χέρια, θα πρέπει να επισημανθεί και η ανάμειξη χρηματοοικονομικών συμβούλων της Bank of Tokyo - Mitsubishi Bahk, ενός χρηματοπιστωτικού ομίλου με ενεργητικό αξίας 648 δισ. δολ. με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει στην πράξη.
Πέραν, όμως, των όποιων εκτιμήσεων, που μπορεί να δώσει κανείς γι' αυτήν τη "σύγκρουση" μεταξύ της Eurobank και του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς, για τον έλεγχο της Τράπεζας Εργασίας, εκείνο που έχει σημασία είναι να διερευνηθούν οι πραγματικοί στόχοι και οι σκοποί των συγχωνεύσεων, εξαγορών, συνεργασιών, στρατηγικών συμμαχιών κλπ. μεταξύ των επιχειρήσεων. Οι λόγοι που προκαλούν όλες αυτές τις κινήσεις του επιχειρηματικού χώρου είναι αρκετοί και σημαντικοί. Πρόκειται, χωρίς υπερβολή, για επιχειρηματικές στρατηγικές με πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις, που στοχεύουν στη διεύρυνση των μεριδίων ελέγχου της αγοράς για την αποκόμιση μεγαλύτερων κερδών.
* * *
Ιδιαίτερα στο χρηματοπιστωτικό χώρο, οι εξαγορές και συγχωνεύσεις τοποθετούνται στα πλαίσια της αποκαλούμενης αναδιάρθρωσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για την ενίσχυση της "ανταγωνιστικότητάς" του στο διεθνές σκηνικό. Η αστική ιδεολογία παρουσίασε τις εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις και την απελευθέρωση στην κίνηση των κεφαλαίων ως στοιχείο ενίσχυσης του ελεύθερου ανταγωνισμού. Από την άλλη, στο χώρο αντικαπιταλιστών διανοουμένων, αυτό το νέο κύμα της μονοπωλιακής συγκεντροποίησης του κεφαλαίου παρουσιάστηκε ως "νέα εποχή του καπιταλισμού", αμφισβητώντας τη λενινιστική ανάλυση και θέση: "Αυτή η μετατροπή του συναγωνισμού σε μονοπώλιο, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα φαινόμενα - αν όχι το σπουδαιότερο - της οικονομίας του νεότατου καπιταλισμού". Η γέννηση συνεπώς του μονοπωλίου αποτελεί, κατά τον Λένιν, το βασικό νόμο του σύγχρονου σταδίου ανάπτυξης του καπιταλισμού.
Οι εξελίξεις, λοιπόν, και στο χρηματοπιστωτικό χώρο (εξαγορές, συγχωνεύσεις, στρατηγικές συμμαχίες, κλπ.) είναι αποτέλεσμα ενεργοποίησης αυτού του βασικού καπιταλιστικού νόμου. Και, φυσικά, τα περί ελεύθερου ανταγωνισμού αναφερόμενα στη Συνθήκη της ΕΕ (άρθρο 3Α) και τα οποία αποτελούν συστατικό στοιχείο όλων αυτών των εξελίξεων, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι η τάση για δημιουργία επιχειρήσεων μεγάλων διαστάσεων, που είναι το αποτέλεσμα του μονοπωλιακού και όχι του στις μέρες μας αποκαλούμενου ελεύθερου ανταγωνισμού. Μέσω αυτής της τάσης, ενισχύεται ησυγκέντρωση του χρηματιστικού κεφαλαίου σε μονοπωλιακούς ομίλους, με αποτέλεσμα την ενδυνάμωση της θέσης τους, της ισχύος τους, στη διεθνή χρηματοπιστωτική αγορά.
Γενικότερα, οι εξελίξεις αυτές αποτελούν έκφραση της τάσης συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, της όξυνσης του μονοπωλιακού ανταγωνισμού και της παρέμβασης των διεθνών μονοπωλίων για την αναδιανομή των αγορών.
Η συγκέντρωση των τραπεζών σε μεγάλους χρηματοπιστωτικούς ομίλους, μέσω της συμμετοχής τους στο κεφάλαιο μικρότερων τραπεζών της αγοράς ή της ανταλλαγής μετοχών, ενισχύει το ρόλο, τη σημασία και την ισχύ των χρηματοπιστωτικών ομίλων. Ο Λένιν τόνιζε ότι "με την ανάπτυξη της συγκέντρωσης των τραπεζών, στενεύει ο κύκλος των ιδρυμάτων, που μπορεί κανείς να απευθυνθεί για πιστώσεις, πράγμα που μεγαλώνει την εξάρτηση των επιχειρήσεων από λίγες ομάδες τραπεζών" (2) και, βέβαια, της οικονομίας κατ' επέκτασιν.
* * *
Οι αντικειμενικές διεργασίας κατά τον οικονομικό κύκλο της κρίσης ωθούν στην ισχυροποίηση του χρηματιστικού κεφαλαίου, μέσα από την εντατικοποίηση του ανταγωνισμού. Ο Λένιν, μάλιστα, τόνιζε ότι: "οι κρίσεις κάθε είδους - πιο συχνά απ' όλες οι οικονομικές - δυναμώνουν με τη σειρά τους σε τεράστιες διαστάσεις την τάση για συγκέντρωση και μονοπώλιο" (3). Τα αναφερόμενα στο Οικονομικό Δελτίο της Τράπεζας Πίστεως (Σεπτέμβρης 1998), αποτελούν τεκμηρίωση των παραπάνω εκτιμήσεων. "Η πορεία των άμεσων επενδύσεων είναι σταθερά αυξητική ακόμα και σε περιόδους χρηματοοικονομικών κρίσεων... η οποία επηρεάζεται θετικά από την υλοποίηση προγραμμάτων ιδιωτικοποιήσεων ή συγχωνεύσεων και εξαγορών επιχειρήσεων". Οπως προκύπτει, άλλωστε, από την έκθεση της UNSTAD, οι άμεσες ξένες επενδύσεις σημείωσαν αύξηση το 1997 κατά 27%, έναντι του 1996, και έφτασαν τα 424 δισ. δολ. ("Ναυτεμπορική" 11.12.98). Ο στόχος, δηλαδή, των επιχειρηματικών στρατηγικών δεν είναι, τόσο η επιβίωσή τους, όπως, ίσως, υποστηρίζεται, αλλά η προσπάθεια επιβολής κυριαρχίας. Τα περί αντιμετώπισης, δήθεν, των κρίσεων με τις συγκεντρώσεις, συγχωνεύσεις, εξαγορές κλπ. των χρηματοπιστωτικών οργανισμών, που με τόση θέρμη υποστηρίζουν διάφοροι οικονομολόγοι, δεν ευσταθούν, δεδομένου ότι η όλη προσπάθεια εντοπίζεται στον εξωραϊσμό, με κάθε τρόπο, με κάθε μέσο, του υπάρχοντος συστήματος, με τη δημιουργία μονοπωλιακών καταστάσεων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι οποίες, όμως, το μόνο που πράττουν είναι να δυναμώνουν και να οξύνουν την αναρχία, που χαρακτηρίζει, άλλωστε, την καπιταλιστική παραγωγή, στο σύνολό της.
Γεγονός είναι ότι οι συνθήκες που επικρατούν στη διεθνή οικονομία και, ιδίως μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού, έχουν μεταβάλει ριζικά το διεθνές σκηνικό. Οπωσδήποτε έχουν γίνει ανακατατάξεις στην ισχύ μεγάλων μονοπωλιακών ομίλων, αλλά και των κρατών στο σύστημα του ιμπεριαλισμού. Οι διαπραγματεύσεις και οι αντιθέσεις στη διαμόρφωση της Πολυμερούς Επενδυτικής Συμφωνίας (ΠΕΣ) του ΟΟΣΑ αντανακλώνται, αλλά και επιταχύνουν τις εξελίξεις αυτές, δεδομένου ότι μέσα από ένα σύστημα πολυμερών κανόνων θεσμοθετείται η "ελεύθερη γενική πρόσβαση επενδυτών και επενδύσεων", που, ουσιαστικά, δίνει στο πολυεθνικό κεφάλαιο, στο χρηματιστικό κεφάλαιο, μεγαλύτερη εξουσία για διείσδυση σε διάφορα κράτη.
* * *
Η επερχόμενη εισαγωγή του ΕΥΡΩ έχει οπωσδήποτε συμβάλει στην αύξηση των ανταγωνισμών των μεγάλων χρηματοπιστωτικών ομίλων για τον έλεγχο της αγοράς, δίνοντάς τους και το μεταφυσικό χαρακτηρισμό των "Λευκών Ιπποτών" (White Knights) (4). Στο ίδιο οικονομικό έντυπο, αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η Deutshce Bank έχει χρησιμοποιήσει μια μικρή αλυσίδα τραπεζών στη Γαλλία, προκειμένου να ελέγχει την αγορά της.
Το ίδιο, βέβαια, προσπαθεί να κάνει και στην ελληνική χρηματοπιστωτική αγορά. Δεν μπορεί να θεωρηθεί αβάσιμος ο ισχυρισμός ότι παρατηρείται μια προσπάθεια μεγαλύτερης διείσδυσης του γερμανικού κεφαλαίου σε όλους τους τομείς των οικονομικών δραστηριοτήτων (κατασκευές, τράπεζες, ενέργεια κλπ.) στην Ελλάδα και στον ευρύτερο βαλκανικό χώρο.
Τέλος, οι κινήσεις αυτές έχουν τις ανάλογες κοινωνικές συνέπειες, δεδομένου ότι ενσωματώνουν και κάθε είδους απειλές κατά των εργασιακών σχέσεων, έχοντας υπόψη ότι οι διαδικασίες συγκέντρωσης του χρηματιστικού κεφαλαίου κινούνται προς την κατεύθυνση απώλειας χιλιάδων θέσεων εργασίας, στα πλαίσια των προσπαθειών των επιχειρήσεων για μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης. Χρήσιμο είναι εδώ να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με έκθεση που εκδίδει η υπηρεσία Economist Intelligence Unit και οι σύμβουλοι επιχειρήσεων Copers - Lybrand, "οι μεγαλύτερες τράπεζες της Β. Αμερικής, της Ευρώπης και της Βρετανίας θα αναγκαστούν να μειώσουν κατά το ήμισυ το δυναμικό τους, μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια" και καταλήγει ότι "η περικοπή του δυναμικού έως και 50% δε θα αποτελεί ασυνήθιστο φαινόμενο μέχρι το 2000..." (5).
Μιχάλης ΚΑΧΡΗΣ
1. B. I. Λένιν. "Απαντα" τόμ. 27 σελ. 389).
2. Β. Ι. Λένιν: "Απαντα", τόμ. 27, σελ. 342
3. Β. Ι. Λένιν: "Απαντα", τόμ. 27, σελ. 331
4. "The Economist": July 10th 1999, σελ. 16
5. "Financial Times", 28.5.96
Feeds
