Μέσα στο μουσείο, μια αίθουσα γεμάτη από βιβλία - μελέτες για τον Καβάφη. Πλήθος εκδόσεις ελληνικές και ξένες για το έργο του. Ξεφυλλίζοντάς τις, σταματάμε σε ένα άγνωστο στους πολλούς ποίημα του Αλεξανδρινού ποιητή. Το βρήκαμε στην πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη του Θάνου Κωνσταντινίδη "Χρονολογημένοι τίτλοι ποιημάτων του Κ.Π. Καβάφη" (εκδόσεις "Νεφέλη").

Το ποίημα αυτό είναι μια εξαίρεση στο σύνολο της καβαφικής ποιητικής δημιουργίας, γιατί σε αντίθεση με τα άλλα που αναφέρονται στο παρελθόν της ελληνιστικής κυρίως εποχής, οι στίχοι του είναι εμπνευσμένοι από ένα πραγματικό δραματικό γεγονός που είχε βιώσει ο ποιητής: Μια πράξη απάνθρωπη αποικιοκρατικής βίας που συγκλόνισε τον Καβάφη. Και ο Θ. Κωνσταντινίδης επισημαίνει:

"Ενώ παράλληλα ο λεπτομερέστατος χρονολογικός προσδιορισμός με αναγραφή στον τίτλο και της ώρας του αποτρόπαιου συμβάντος, βεβαιώνει την επιθυμία του ποιητή να μην υπάρξει η παραμικρή αμφισβήτηση για το θέμα του ποιήματος. Πρόκειται για το μοναδικό από την άποψη αυτή στο έργο του Αλεξανδρινού ποίημα:

Τίτλος του: 27 Ιουνίου 1909, 2 μ.μ.

Σαν τόφεραν οι Χριστιανοί να το κρεμάσουν/ το δεκαεφτά χρόνων αθώο παιδί, / η μάνα του που στην κρεμάλα εκεί κοντά/ σέρνονταν και χτυπιούνταν μες στα χώματα/ κάτω απ' τον μεσημεριανό, τον άγριον ήλιο/ πότε ούρλιαζε, και κραύγαζε σα λύκος, σα θηρίο/ και πότε εξαντλημένη η μάρτυσσα μοιρολογούσε/ "Δεκαεφτά χρόνια μονάχα με τάζησες παιδί μου" /

Κι όταν το ανέβασαν τη σκάλα της κρεμάλας/ κ' επέρασαν το σκοινί και τόπνιξαν/ τα δεκαεφτά χρονώ αθώο παιδί/ κ' ελεεινά κρεμνιούνταν στο κενόν/ με τους σπασμούς της μαύρης του αγωνίας/ το εφηβικόν ωραίον καμωμένο σώμα, / η μάνα η μάρτυσσα κυλιούντανε στα χώματα/ και δε μοιρολογούσε πια για χρόνια τώρα. / "Δεκαεφτά μέρες μονάχα", μοιρολογούσε, / "δεκαεφτά μέρες μονάχα σε χάρηκα παιδί μου"".

... Μια "Παναγιά Φελάχα" θα έλεγε κανείς διαβάζοντας αυτούς τους αριστουργηματικούς στίχους.. "Σύλληψη ποιητική, σε επίπεδο αρχαίας τραγωδίας, σχολιάζει ο μελετητής. "Με το παιδί "να κρεμνιέται ελεεινά στο κενόν" και η σπαρασσόμενη μητέρα να μοιρολογά, βραχύνοντας την έννοια του χρόνου από δεκαεφτά χρόνια σε δεκαεφτά μέρες.