Ταξική ενότητα Ελλήνων και αλλοδαπών εργαζομένων, μήνυμα αγώνα και αλληλεγγύης στους οικονομικούς μετανάστες και μετανάστριες απηύθυνε πρόσφατα το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.

Ποτέ ως σήμερα δεν είχε υπάρξει στη χώρα μας μια πλήρης μελέτη για τη μετανάστευση. Μια σημαντική συμβολή σ' αυτό αποτελεί μια εμπεριστατωμένη και σε βάθος έρευνα της Ηρας Εμκε - Πουλοπούλου που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Παπαζήση, σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Δημογραφικών Μελετών. Εννιακόσιες σελίδες με διακόσιες περίπου σελίδες βιβλιογραφία, αναλύουν με γλαφυρό τρόπο τους οικονομικούς, κοινωνικούς, δημογραφικούς, πολιτισμικούς και πολιτικούς παράγοντες που καθορίζουν την εισροή μεταναστών στην Ελλάδα.

Κι όχι μόνο: Εξετάζει τα αίτια, τις επιπτώσεις, τις αλληλεπιδράσεις, τις αλλαγές στην ελληνική κοινωνία, θέτει ερωτήματα και δίνει απαντήσεις σχετικά με τον κοινωνικό αποκλεισμό, την ξενοφοβία, τον ρατσισμό, τον τρόπο που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ τους μετανάστες και πώς επηρεάζουν αρνητικά την κοινή γνώμη, αναλύει τις αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με τα υπέρ και τα κατά της ύπαρξης μεταναστών στη χώρα μας. Μια από τις πιο σημαντικές προσφορές αυτού του βιβλίου είναι ότι δίνει έμφαση στα θετικά στοιχεία της παρουσίας των μεταναστών στον τόπο μας, ένα θέμα με το οποίο ελάχιστες μελέτες έχουν ασχοληθεί. Ακόμα αποδεικνύει με στοιχεία και επιχειρήματα ότι δεν είναι οι μετανάστες που φταίνε για την ανεργία των Ελλήνων, ούτε τους «κλέβουν» τις δουλιές, όπως πολλοί νομίζουν.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνει επίσης στο θέμα της εκμετάλλευσης των αλλοδαπών εργαζομένων από τους εργοδότες και πώς η χρησιμοποίησή τους σε ευέλικτες μορφές εργασίας θα έχει μακροπρόθεσμα αρνητικές συνέπειες και για τους Ελληνες εργαζόμενους-εργαζόμενες. Ετσι, η ευαισθητοποίηση για τα προβλήματά τους αφορά όλους τους εργαζόμενους. Ενα μεγάλο μέρος της μελέτης αναφέρεται στη «θηλυκοποίηση» της μετανάστευσης και στις συνθήκες εργασίας των μεταναστριών, στις άθλιες συνήθως συνθήκες με τα απάνθρωπα ωράρια, στην κοινωνική απομόνωση, στην εκμετάλλευσή τους από διακινητές και γραφεία εύρεσης εργασίας.

Πραγματικά, από το ένα εκατομμύριο περίπου μετανάστες που ζουν και εργάζονται στη χώρα μας το 45% περίπου είναι γυναίκες. Γυναίκες που είναι οι πιο «φτηνές» εργαζόμενες, χωρίς δικαιώματα, χωρίς ωράριο, χωρίς ρεπό παρά ελάχιστες ώρες κάθε βδομάδα. Ανασφάλιστες κατά ένα μεγάλο ποσοστό κι όμως με τα χρήματα που κερδίζουν συντηρούν ολόκληρες οικογένειες στη μακρινή πατρίδα.

Οι γυναίκες έρχονται στην Ελλάδα για να εργαστούν με ή χωρίς άδεια παράνομης - εργασίας - διαμονής. Απασχολούνται κυρίως στην παραοικονομία. Σε οικιακές εργασίες συνήθως ως εσωτερικές - κάτι που αποφεύγουν οι Ελληνίδες - σε εστιατόρια, ξενοδοχεία, στη γεωργία. Μερικές γίνονται θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας συχνά κάτω από φρικτές συνθήκες εκβιασμού. Στα σπίτια απασχολούνται με τους ηλικιωμένους, τα παιδιά και το νοικοκυριό. Κάνουν τις πιο βρώμικες, απαιτητικές, ανθυγιεινές, χαμηλού κοινωνικού κύρους ανειδίκευτες δουλιές, αν και συχνά έχουν ανώτατη παιδεία.

Από τη δεκαετία του '90 η τάση είναι τα μεταναστευτικά ρεύματα να αποτελούνται όλο και περισσότερο από γυναίκες - ένας εφεδρικός στρατός εργαζομένων. Συσχετίζεται με δυο τομείς, την ελαστική εργασία των μεταναστών στον τριτογενή τομέα και τη δημιουργία μιας «παγκόσμιας χρήσης» του γυναικείου δυναμικού, που είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά και την απασχόληση αυτού του δυναμικού. Η μετανάστρια στις χώρες υποδοχής υφίσταται το ρατσισμό σε συνδυασμό με το σεξισμό. Γίνονται μια φτηνή εργατική δύναμη που οι εργοδότες τη θέλουν να εκπληρώνει τους ρόλους του γυναικείου φύλου παραδοσιακά, να είναι πειθήνια και υπάκουη, χωρίς δικαιώματα. Καλείται να συμμετέχει στην αμειβόμενη εργασία ανάλογα με τις ανάγκες του κεφαλαίου και να εκδιώκεται πάλι ανάλογα με τις ανάγκες του. Οι μετανάστριες εργάζονται ατελείωτες ώρες με χαμηλούς μισθούς και χωρίς τα στοιχειώδη εργασιακά δικαιώματα. Ακόμη χειρότερη είναι η σεξουαλική εκμετάλλευση, ιδιαίτερα όταν γίνονται αιχμάλωτες της βιομηχανίας του σεξ. Ακόμα και όταν η γυναίκα μεταναστεύει μόνη της, εξακολουθεί συνήθως να είναι εξαρτημένη από την οικογενειακή ομάδα καθώς η μετανάστευση είναι ένας τρόπος να λύσει η οικογένεια τα προβλήματά της. Οι μετανάστριες χωρίς τα απαιτούμενα έγγραφα είναι παγιδευμένες και υφίστανται μεγαλύτερη εκμετάλλευση γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή.

Ενα μεγάλο ποσοστό μεταναστριών προέρχεται από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Η Ηρα Εμκε - Πουλοπούλου αναφέρεται στο οικονομικό χάος που προκάλεσε στις χώρες αυτές η μετάβαση στην οικονομία της αγοράς...

«Με... τις περικοπές των κοινωνικών δαπανών προκλήθηκε πλήρης αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού, βυθίζοντας περισσότερους από εκατό εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια και αναγκάζοντας έναν άγνωστο αριθμό ατόμων να μεταναστεύσουν».

Μιλά για την κατάρρευση του κράτους πρόνοιας στις χώρες αυτές, την υγειονομική περίθαλψη που έχει μετατραπεί σε προνόμιο των πλουσίων... «Η μετάβαση στον καπιταλισμό αύξησε επίσης την ανισότητα ανάμεσα στα δυο φύλα», τονίζει, «οι περικοπές των δημοσίων δαπανών επηρέασαν περισσότερο τις γυναίκες».

Χιλιάδες αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν. Και υπογραμμίζει:

«Η παγκοσμιοποίηση και η πολιτική της φτώχειας και των πολέμων είναι η μόνη αιτία που παράγει μαζικά την ανάγκη μετακίνησης εκατομμυρίων ανθρώπων με τίμημα την ίδια τους τη ζωή».

Η μελέτη αναφέρεται ανάμεσα σ' άλλα και στα γραφεία εύρεσης εργασίας. Υπάρχουν νόμιμα και άτυπα γραφεία που βρίσκουν δουλιά σε μετανάστες, κυρίως οικιακές βοηθούς. Οι τελευταίες καταβάλλουν χρήματα στα μεσιτικά γραφεία πριν από την εξεύρεση εργασίας ή και ποσοστό επί των μισθών τους. Ορισμένα απ' αυτά μάλιστα χρεώνουν όλο τον πρώτο μισθό της εργαζόμενης.

Μετανάστες και μετανάστριες πληρώνουν τεράστια ποσά για το ταξίδι στη χώρα υποδοχής σε διακινητές, που τους κλέβουν τα χρήματα, τα πράγματα, τα διαβατήριά τους κ.λ.π. με αποτέλεσμα να είναι χρεωμένοι στους διακινητές. Πρόκειται για μια σύγχρονη δουλεία. Οταν δεν έχουν χρήματα για να πληρώσουν τα έξοδα διακίνησης, χρεώνονται και γίνονται θύματα αδίστακτων δουλέμπορων και παράνομου εμπορίου ανθρώπων. Πολλές μετανάστριες, σημειώνει η Ηρα Εμκε - Πουλοπούλου αναγκάζονται σε πορνεία και σε πραγματική σκλαβιά για να ξεπληρώσουν το "δάνειο" προς τους διακινητές».

Οι μετανάστριες κατά μεγάλο ποσοστό παραμένουν ανασφάλιστες. (Από τους ασφαλισμένους στο ΙΚΑ το 2003, σχεδόν ένας στους τέσσερις είναι μετανάστες). Οι εργοδότες θέλουν τους μετανάστες ανασφάλιστους, να κάνουν υπερωρίες, να δουλεύουν με εποχιακή και ευέλικτη απασχόληση, με μειωμένα μεροκάματα. Τους εκβιάζουν να δουλεύουν χωρίς ένσημα.

Ετσι, με το πρόσχημα της ανταγωνιστικότητας, ασκούνται πιέσεις και στους Ελληνες εργαζόμενους που στο μέλλον θα είναι πιο έντονες, με αρνητικές επιπτώσεις στις αμοιβές ή στις συνθήκες εργασίας. Και παρατηρεί: Οι μετανάστες δεν «κλέβουν» τη δουλιά των Ελλήνων. Ούτε υπεύθυνοι για την ανεργία είναι που οφείλεται σε άλλους λόγους, που αναλύει η συγγραφέας.

Η ερευνήτρια, δίνει έμφαση σε θέματα διακρίσεων, ρατσισμού, ξενοφοβίας, εγκληματικότητας. Το βιβλίο της ερευνήτριας αποδεικνύει με επιχειρήματα ότι δεν είναι οι μετανάστες κι οι μετανάστριες υπεύθυνοι για τη χειροτέρευση των εργασιακών σχέσεων και επισημαίνει τις πραγματικές αιτίες.