Δύο γυναίκες ερευνήτριες ανέλαβαν το βάρος μιας τεράστιας επιστημονικής εργασίας, που σχετίζεται με την ιστορία και τον πολιτισμό της Επτανήσου (που τόσο συνέβαλε στη διαμόρφωση του νεότερου ελληνικού πολιτισμού).

Πρόσφατη, με την ευκαιρία της επετείου της Ενωσης, η παρουσίαση πρακτικών του συνεδρίου «Η Ενωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, 1864 - 2004» που πραγματοποιήθηκε στην Ακαδημία Αθηνών. Το συνέδριο είχαν συνδιοργανώσει η Βουλή των Ελλήνων και η Ακαδημία Αθηνών. Την ιδέα για την οργάνωσή του (και τη σχετική επιστημονική δουλιά) είχε η πρώην διευθύντρια του Κέντρου Ερευνας της Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών Ελένη Μπελιά. Η ίδια απευθύνθηκε σε όλους τους πολιτιστικούς φορείς των επτά νησιών και σε συνεργασία με τη σημερινή διευθύντρια του Κέντρου, Ελένη Κατσιαδάκη, στήριξαν και προώθησαν την έρευνα. Μια έρευνα που δίνει ιδιαίτερη έμφαση στον επτανησιακό ριζοσπαστισμό και μιαν απάντηση σε όσους μπορεί να επιδιώκουν την παραχάραξη της Ιστορίας μας.

Η προσφορά των Ιόνιων νησιών στους δημοκρατικούς και εθνικούς αγώνες ξεπερνά το γεωγραφικό τους μέγεθος. Γιατί, άραγε, μέχρι σήμερα η έρευνα είχε δώσει έμφαση μόνο στην εποχή της Ενετοκρατίας; Τώρα χρειάζεται παραπέρα μελέτη και εμβάθυνση στη μετέπειτα Ιστορία των Επτανήσων, όπως τονίστηκε στη διάρκεια της εκδήλωσης. Ιδιαίτερα στην εποχή της Αγγλικής «Προστασίας» (σ.σ. βλέπε αποικιοκρατίας).

Ο πρώτος τόμων πρακτικών επικεντρώνεται στην Ιστορία της Ενωσης της Επτανήσου. Ξεφυλλίζοντας τον Β' τόμο, που αναφέρεται στην ιδεολογία και τον πολιτισμό, σταθήκαμε ιδιαίτερα σε ορισμένα κείμενα που αναφέρονται στο Ριζοσπαστισμό, ένα ιδιαίτερο επτανησιακό φαινόμενο με ουσιαστικές κοινωνικές και ιστορικές παραμέτρους. Και πρώτα πρώτα σε ένα κείμενο του Διονύση Σέρρα, που αφορά ανέκδοτη εργασία του Κ. Πορφύρη για τους ριζοσπάστες της Επτανήσου. Ο Ζακυνθινός λόγιος και συγγραφέας Κ. Πορφύρης (Πορφύρης Κονίδης 1910 - 1967), κομμουνιστής με αντιστασιακή δράση, καταδίκες και εξορίες, είναι γνωστό ότι έφερε στο φως άγνωστα στοιχεία για την επιρροή των επαναστατικών κινημάτων στην Ευρώπη και ιδιαίτερα των καρμπονάρων στους Επτανήσιους. Η κόρη του Πορφύρη, Τζίνα Κονίδου, παρέδωσε στον Δ. Σέρρα, φωτοτυπημένο υλικό ανέκδοτης εργασίας του πατέρα της για τους Ριζοσπάστες των Ιονίων Νήσων. Το κείμενο - που αξίζει να εκδοθεί - αναφέρεται στην πάλη του επτανησιακού λαού ενάντια στους Βρετανούς, στις ενέργειες των ηγετών τους και χαρακτηριστικά κείμενα του κινήματός τους, στην ιδεολογία και τα προβλήματά τους, συνδέοντας την κατοχή των Ιονίων Νήσων από τους Αγγλους με την κατοχή της Κύπρου από την ίδια αποικιακή δύναμη...

Ενα άλλο, ιδιαίτερα ενδιαφέρον κείμενο, στο οποίο σταθήκαμε, είναι αυτό του Στέλιου Τζερμπίνου με τίτλο «Η ιδέα της αντίστασης κατά της Αγγλοκρατίας μέσα στο λαϊκό και έντεχνο μουσικό λόγο των Επτανήσων». Ο ίδιος παρατηρεί: «Παράλληλα όμως με τον έντεχνο μουσικό λόγο, η λαϊκή μούσα, πιο αυθόρμητη, πιο ευέλικτη και απεριφράστως επιθετική, με την προφορική συνήθως έκφρασή της, υπερακοντίζει το φόβο της λογοκρισίας, που αδυνατεί να παρέμβει τουλάχιστον προληπτικά και προσφέρεται γυμνή στην ενδυματολογική φροντίδα της μουσικής έμπνευσης. Στις ζοφερές μέρες της θητείας του Ουάρδου ασφαλώς αναφέρεται κι ένα ζακυνθινής προέλευσης αντιστασιακό εύρημα της τελευταίας 20ετίας "Σ' ένα παπόρο μέσα", είναι μία τραγική μπαλάντα, λαϊκού χαρακτήρα».

Πραγματικά, τους λαϊκούς αγωνιστές που βρίσκονταν στο «παπόρο» τους πήγαιναν στην Κέρκυρα για να τους κρεμάσουν. Αγνωστες είναι στους περισσότερους Ελληνες, αλλά και σε πολλούς Επτανήσιους, οι θηριωδίες των Αγγλων «Προστατών» ενάντια στον εξεγερμένο λαό. Σε μία από αυτές, αναφέρεται το κείμενο του Διονύση Φλεμοτόμου (στον ίδιο τόμο) με τίτλο «"Ο Λόφος του Κρεμασμένου" στου Φιολίτη στη Ζάκυνθο. Η επίδρασή του στα λογοτεχνικά κείμενα και στην εικαστική τέχνη της Ζακύνθου». Εδώ διαβάζουμε για την τραγική ιστορία του Γιάννη Κλαυδιανού του Φιολιταίου, που το πισσωμένο πτώμα του κρέμασαν οι Αγγλοι μετά τον απαγχονισμό του σε ένα σιδερένιο κλουβί, απέναντι από το σπίτι του (προσφιλής τακτική των Εγγλέζων κατακτητών και σε άλλες περιοχές όπου διατηρούσαν αποικίες).

Αυτό έγινε μετά τα αιματηρά γεγονότα του Υψόλιθου, όταν στις 30 Σεπτεμβρίου (12 Οκτωβρίου σύμφωνα με το καινούριο ημερολόγιο) του 1821 ο ελληνικός στόλος ναυμάχησε με τον τουρκικό και οι χωρικοί της Ζακύνθου επιτέθηκαν σε ένα τούρκικο καράβι και συνεπλάκησαν με αγγλικό απόσπασμα (οι Αγγλοι «προστάτες» συνδεδεμένοι με την Ιερά Συμμαχία ήταν εχθρικοί με την Ελληνική Επανάσταση). Η μητέρα του Γιάννη Κλαυδιανού αντικρίζοντας καθημερινά το λείψανο του παιδιού της, που παρέμεινε εκεί για πολλές δεκαετίες, τρελάθηκε και γύριζε στους δρόμους, προτρέποντας τους περαστικούς να δουν το μακάβριο θέμα.

Την εποχή της Ενωσης της Επτανήσου, τα επαναστατικά κινήματα στην Ευρώπη διχάζονται γύρω από το δίλημμα της «Εθνικής Ολοκλήρωσης με κοινωνικό περιεχόμενο» ή της «Εθνικής ολοκλήρωσης χωρίς κοινωνικό περιεχόμενο». Ετσι, διχάστηκαν και οι ριζοσπάστες: Οι μεν ήρθαν σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους ηγεμόνες, που τους χαρακτήριζαν «τυράννους και καταπιεστές των λαών» (ήταν κατά της βασιλείας), ενώ οι συντηρητικοί ριζοσπάστες επιδίωκαν τη βοήθεια των ευρωπαϊκών δυνάμεων και κατηγορούσαν τους άλλους ως ταυτιζόμενους με τον «δημοκρατικό κομμουνισμό». Από τότε...

Στόχος του συνεδρίου ήταν να αναδειχτεί ο χαρακτήρας του επτανησιακού πολιτισμού και οι συνθήκες υπό τις οποίες έγινε η Ενωση των Επτανήσων - το πολιτικό προσκήνιο και παρασκήνιο και το ιδεολογικό υπόβαθρο.

Τα πρακτικά που παρουσιάστηκαν συμπεριλαμβάνονται σε δύο ογκώδεις τόμους που φθάνουν τις 1.350 σελίδες με ογδόντα επιστημονικές ανακοινώσεις (49 αφορούν την Ιστορία και 31 τον πολιτισμό των Ιόνιων νησιών). Σε μερικούς μήνες θα εκδοθεί και CD ROM για τις επιφανείς προσωπικότητες της Επτανήσου στον επιστημονικό, καλλιτεχνικό, λογοτεχνικό και ιστορικό τομέα.