Παρότι είναι νωρίς να εκτιμηθούν οι βλάβες της πολιτιστικής κληρονομιάς μας από τις πυρκαγιές, τα πρώτα στοιχεία του ΥΠΠΟ, από όσες αυτοψίες διενεργήθηκαν μέχρι τώρα, είναι ανησυχητικά. Επίσης, δε γίνεται ανασυγκρότηση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, σε μέσα και ανθρώπους, ώστε να μην κληθεί με τα ίδια χάλια που της προκάλεσαν ΠΑΣΟΚ και ΝΔ να διαχειριστεί το τεράστιο έργο της επούλωσης των πληγέντων μνημείων.

Εξάλλου, η εσπευσμένη «επαναλειτουργία» του αρχαιολογικού χώρου της Ολυμπίας, ολοφάνερα συνδέεται με τον - προϋπάρχοντα των πυρκαγιών - σχεδιασμό χρήσης του από μονοπώλια - «χορηγούς» διεθνών αθλητικών οργανισμών. Χτες ο «Ρ» αποκάλυψε τις προθέσεις πολυεθνικού επιχειρηματικού ομίλου, εκπρόσωποι του οποίου, πριν τις φωτιές, επισκέφθηκαν την Ηλεία, ακόμη και για κατασκευή Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στην Ολυμπία!

Το ΥΠΠΟ «υπενθυμίζει» (σ.σ. σε ποιους;) ότι ο αρχαιολογικός χώρος είναι ανοιχτός με το διευρυμένο θερινό ωράριο λειτουργίας, ότι «τα έργα αποκατάστασης από τις ζημιές που προκάλεσε η πυρκαγιά στον περιβάλλοντα χώρο, δε θα εμποδίσουν την ομαλή λειτουργία του μουσείου και του αρχαιολογικού χώρου»! Λες και τα έργα αποκατάστασης μπορεί να «εμποδίσουν» και όχι ο πυροπαθής χώρος, τα καμένα και γερμένα δέντρα πάνω από τις διαδρομές, ο συνεχής κίνδυνος αναζωπυρώσεων και το γεγονός ότι με τα πρωτοβρόχια απειλείται από πλημμύρες, όπως διαβεβαιώνουν ειδικοί στον Τύπο.

Τι γίνεται όμως με τα «ταπεινότερα» μνημεία; Στην Εύβοια π.χ., οι φειδωλές αναφορές του ΥΠΠΟ λένε ότι «δεν έχουν σημειωθεί ζημιές σε ορατές αρχαιότητες» (προϊστορικές, κλασικές), «με εξαίρεση το αρχαίο λατομείο του Δήμου Στύρων, όπου η φωτιά προκάλεσε αρκετές φθορές». Αυτό σημαίνει πως προοπτικά ίσως προκύψουν και «μη ορατές» σήμερα βλάβες. Ωστόσο, βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία έχουν θιγεί στις στέγες, στην τοιχοποιία και στο φυσικό - επίσης «προστατευόμενο» - περιβάλλοντα χώρο τους: Περιοχή Αγ. Λουκά: Αγ. Δημήτριος (Λυκότρυπα), Αγ. Νικόλαος (Κορακιές), ναός Μεταμόρφωσης Σωτήρος. Περιοχή Τραχήλι: Ενετικός πύργος, Αγ. Ιωάννης. Περιοχή Μακρυχωρίου: Αγ. Δημήτριος. Περιοχή Θαρρούνια: Ενετικός Πύργος, Ναός Αγίου Νικολάου, Μεταμόρφωση Σωτήρος.

Στον Αγ. Δημήτριο (1303 μ.Χ.), στο Μακρυχώρι, «προκλήθηκαν σοβαρές ζημιές στο παρακείμενο οστεοφυλάκιο, ενώ ο ναός διασώθηκε». Στον Αγ. Νικόλαο Κορακιών, «τα αρχιτεκτονικά μέλη του ναού, που βρίσκονται στον περιβάλλοντα χώρο του, έχουν υποστεί σημαντικές βλάβες». Ο Ενετικός Πύργος στα Θαρρούνια «έχει υποστεί φθορές άμεσα από τη φωτιά, η οποία εισχώρησε και στο εσωτερικό του».

Σοβαρές ζημιές καταγράφτηκαν στα 27 βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία στις πυρόπληκτες περιοχές της Ηλείας. Διαπιστώθηκαν ζημιές στον περιβάλλοντα χώρο όλων σχεδόν των μνημείων, ενώ σε ορισμένα, όπως στον Αγιο Νικόλαο Αλίφειρας (14ος αι.) και στη Μεταμόρφωση Σωτήρος Ανήλιου (13ος αι.), η τοιχοποιία καλύφθηκε με αιθάλη.

Αναλυτικά: Ναός της Παναγίας στο Ανήλιο Ζαχάρως (13ος αι.): Κάηκαν τα ξύλινα υποστυλώματα που περιμετρικά στήριζαν τους τοίχους του, με συνέπεια να καταρρεύσουν τμήματα του νότιου και βόρειου τοίχου, της καμάρας του διακονικού και η νοτιοανατολική γωνία. Οι τοίχοι είχαν υποστυλωθεί το 1996. Αρχαιολογικός χώρος Μονής Ισοβας (γοτθικό μνημείο, α΄ μισό του 13ου αι.): Κάηκαν η υποστύλωση του καθολικού της μονής και τα ερείπια των βοηθητικών κτιρίων. Οι τοίχοι του ναού της Παναγίας είχαν υποστυλωθεί το 1997. Βυζαντινό κάστρο Γυφτόκαστρο/Παλιόκαστρο Καλίδονας Ζαχάρως: Μη επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος σε δυσπρόσιτη δασώδη έκταση. Η πυρκαγιά κατέκαψε όλο το λόφο, όπου βρίσκονται τα ερείπια του κάστρου. Βυζαντινό κάστρο Ωλένης, Δήμου Ωλένης: Τα υφιστάμενα τείχη καλύφτηκαν με αιθάλη, ενώ προκλήθηκαν κατολισθήσεις στην πλευρά της πύλης του κάστρου. Βυζαντινός ναός Επισκοπής Ωλένης, Δήμου Ωλένης: Προκλήθηκαν φθορές στη νότια και ανατολική πλευρά του.