«Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα», είναι η κατάσταση που επέβαλλε το κράτος στον μεσαιωνικό οικισμό του Ανάβατου στη Χίο. Οι ελλείψεις (σε πόρους και προσωπικό) της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, σε συνδυασμό με την πολιτική εμπορευματοποίησης του πολιτισμού, είναι οι βασικές αιτίες που η «μοίρα» του - γνωστού και ως «Μυστρά του Αιγαίου» - χωριού παραμένει, επικίνδυνα, αδιευκρίνιστη.

Ο οικισμός χρήζει επειγόντων αναστηλωτικών και σωστικών επεμβάσεων (αφού οι μέχρι τώρα εργασίες δεν επαρκούν, γιατί τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις δεν εξασφάλισαν πόρους), γεγονός που αποτελεί το «περιβόλι» όπου συνήθως «ανθίζει» η εμπορευματοποίηση κάθε μορφής.

Ο Ανάβατος εξακολουθούσε να είναι ζωντανός μέχρι και τον σεισμό του 1881, οπότε εγκαταλείφθηκε από την πλειοψηφία των κατοίκων του, αν και ορισμένες γειτονιές εξακολουθούν να κατοικούνται ακόμη και σήμερα. Η εύλογη επιθυμία των κατοίκων να επιστρέψουν και να ξαναζωντανέψουν το χωριό, με τους όρους και τις προϋποθέσεις που πρέπει να επιβάλλονται σε χαρακτηρισμένους ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους (όπως συμβαίνει σε μεσαιωνικούς οικισμούς σε άλλες χώρες), προσκρούει στην αναγκαστική θέση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας για μετατροπή του σε κλειστό αρχαιολογικό χώρο. Γιατί η αρμόδια Εφορεία, όπως συμβαίνει με όλες τις Εφορείες Αρχαιοτήτων, αδυνατεί να εξασφαλίσει την εφαρμογή αυτών των όρων, λόγω έλλειψης προσωπικού και πόρων.

Ισως, αυτή η προοπτική να είχε ερείσματα στην τοπική κοινωνία, αν δεν υπήρχε η «περίεργη» γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (Γενάρης 2007), σύμφωνα με την οποία οι απαλλοτριώσεις των ιδιοκτησιών θεωρούνται ως «ο μοναδικός τρόπος» για την προστασία του οικισμού, αλλά - εκτός των άλλων - στις χρήσεις του περιλαμβάνονται και... «εναλλακτικές τουριστικές δραστηριότητες». Η «τύχη» του Αναβάτου θα συζητηθεί σε επιστημονικό συνέδριο, στη Χίο, που ξεκινά σήμερα και ολοκληρώνεται την Κυριακή, με θέμα «Οχυρωματική αρχιτεκτονική στο Αιγαίο και ο μεσαιωνικός οικισμός Αναβάτου», στο οποίο παρέμβαση θα κάνει η βουλευτής του ΚΚΕ, Εύα Μελά.