Το ζήτημα που έμπαινε δεν ήταν η ενότητα του λαού (προλεταριάτο και αγροτιά), αλλά η διάσπασή του ανάμεσα στο προλεταριάτο των πόλεων, τα μισοπρολεταριακά και πιο φτωχά στοιχεία του χωριού από τη μια και τα μεσοβέζικα μικροαστικά στρώματα από την άλλη που δεν μπορούσαν να πάνε πιο πέρα από την αστικοδημοκρατική επανάσταση, κάτι που αποδείχτηκε περίτρανα στο πιο κρίσιμο ζήτημα της περιόδου, τη στάση τους απέναντι στη συνέχιση του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Αυτά τα στρώματα υιοθέτησαν τη θέση του «επαναστατικού αμυνιτισμού», υποστηρίζοντας ότι ο πόλεμος άλλαξε χαρακτήρα, μετά την ανατροπή του Τσάρου έπαψε να είναι ιμπεριαλιστικός.

Το κύριο ζήτημα σε όλη την περίοδο από τον Απρίλη έως την Οχτωβριανή Επανάσταση του 1917 είναι η διαπάλη ανάμεσα στους μπολσεβίκους και τα συμβιβαστικά οπορτουνιστικά στοιχεία, τους μενσεβίκους και τους εσέρους, που εξέφραζαν πολιτικά τα μικροαστικά αυτά στρώματα.

Στο σχέδιο προγράμματος του κόμματος, με τίτλο «Τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην επανάστασή μας» (10 Απρίλη 1917), ο Λένιν έθεσε το ζήτημα της αλλαγής της ονομασίας του κόμματος από σοσιαλδημοκρατικό σε κομμουνιστικό και το καθήκον αποχώρησης από την οπορτουνιστική Β΄ Διεθνή και τη δημιουργία νέας κομμουνιστικής.

Η νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και στην ανάπτυξη της θεωρίας της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Τον Απρίλη - Μάη του 1920, στις παραμονές του 2ου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς, ο Λένιν έγραψε το βιβλίο «Ο "Αριστερισμός", παιδική αρρώστια του κομμουνισμού», το οποίο αποτέλεσε βασικό έργο στην ανάπτυξη της μαρξιστικής-λενινιστικής θεωρίας, στην επεξεργασία της στρατηγικής και της τακτικής των κομμουνιστικών κομμάτων στη νέα ιστορική εποχή περάσματος στο σοσιαλισμό, που εγκαινίασε η Οχτωβριανή Επανάσταση.

Ο Λένιν, γενικεύοντας την πείρα της ρωσικής επανάστασης μέσα από το συγκεκριμένο έργο, αποκαλύπτει τις νομοτέλειες που αφορούν τη δράση του κομμουνιστικού κινήματος για την προετοιμασία της σοσιαλιστικής επανάστασης, την αναγκαιότητα για ενιαία στρατηγική του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.

Κατά πρώτο λόγο στρέφει την προσοχή σε εκείνα τα χαρακτηριστικά της ρωσικής επανάστασης που έχουν γενικό χαρακτήρα και διεθνή σημασία, δηλαδή σε «ό,τι είναι γενικά υποχρεωτικό στην ιστορία και στη σύγχρονη τακτική του μπολσεβικισμού»⁵⁴. Τονίζει ότι είναι αναπόφευκτη η επανάληψη σε διεθνή κλίμακα των κύριων χαρακτηριστικών της Οχτωβριανής Επανάστασης, όπως είναι η δικτατορία του προλεταριάτου, η πολιτική συμμαχιών της εργατικής τάξης με τα εργαζόμενα λαϊκά στρώματα, ο καθοδηγητικός ρόλος του κόμματος στην πάλη για τη δικτατορία του προλεταριάτου και τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, η πάλη με τον οπορτουνισμό και η ήττα του στο εργατικό κίνημα ως όρος για τη νίκη της επανάστασης:

«Τώρα έχουμε πια μπροστά μας μια πολύ αξιόλογη διεθνή πείρα, που δείχνει με τη μεγαλύτερη ακρίβεια ότι ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά της επανάστασής μας έχουν σημασία όχι τοπική, ούτε ειδικά εθνική, ούτε μόνο ρωσική αλλά διεθνή.

Και δε μιλώ εδώ για τη διεθνή σημασία με την πλατιά έννοια της λέξης, ότι δηλαδή όχι απλώς μερικά, αλλά όλα τα βασικά και πολλά από τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά της επανάστασής μας έχουν διεθνή σημασία με την έννοια της επίδρασης σε όλες τις χώρες.

Δε μιλώ όμως μ' αυτή την πλατιά έννοια. Μιλώ με την πιο στενή έννοια της λέξης, δηλαδή εννοώντας με τις λέξεις διεθνή σημασία, τη διεθνή σημαντικότητα της επανάστασής μας ή την ιστορική αναγκαιότητα να επαναληφθεί σε διεθνή κλίμακα αυτό που έγινε σε μας. Πρέπει να παραδεχτούμε πως τέτοια σημασία έχουν ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά της επανάστασής μας»⁵⁵.

Στις θέσεις και τις αποφάσεις του 2ου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς, στη διαμόρφωση των οποίων συνέβαλε αποφασιστικά ο Λένιν, αναφέρονται τα βασικά στοιχεία της επεξεργασίας της επαναστατικής στρατηγικής, ως αποτέλεσμα της γενίκευσης της επαναστατικής πείρας, τόσο της νικηφόρας Οχτωβριανής Επανάστασης όσο και της ήττας των επαναστάσεων σε Γερμανία, Ουγγαρία, κ.α.

Το συνέδριο επικεντρώθηκε στο ζήτημα της δικτατορίας του προλεταριάτου ως το βασικό καθήκον της προλεταριακής σοσιαλιστικής επανάστασης, έθεσε την αναγνώρισή της ως όρο για τον επαναστατικό χαρακτήρα της στρατηγικής, του προγράμματος ενός κόμματος. Μέσα από τις αποφάσεις και τις κατευθύνσεις του έγινε προσπάθεια να λυθεί το ζήτημα της διαμόρφωσης επαναστατικής στρατηγικής σε όλα τα κόμματα που αυτοπροσδιορίζονταν ως κομμουνιστικά. Ταυτόχρονα ανέδειξε το σημαντικό ζήτημα της σύνδεσης της στρατηγικής με την τακτική, σε συνθήκες μάλιστα που πολλά τμήματα σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων της Β΄ Διεθνούς ανάγγελλαν την υπό όρους ένταξή τους στην Κομμουνιστική Διεθνή, χωρίς αυτή να συνοδεύεται από την αντίστοιχη αναγνώριση και δράση για την προετοιμασία της δικτατορίας του προλεταριάτου. Το 2ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς τόνιζε ότι το ζήτημα δε λύνεται με την τυπική μόνο αναγνώριση της «δικτατορίας του προλεταριάτου», αλλά με τη σύνδεση αυτής της αναγνώρισης με την τακτική του κόμματος σε όλα τα κρίσιμα ζητήματα: Τη στάση του κόμματος απέναντι στον οπορτουνισμό και τα τμήματα της Β΄ Διεθνούς, την κοινοβουλευτική τακτική, τη στάση απέναντι στην αστική δημοκρατία την εξωκοινοβουλευτική δράση, τη δουλειά στα συνδικάτα, κ.ά.

Ως κρίσιμο ζήτημα ο Λένιν επισήμανε το γεγονός ότι η τακτική αρκετών κομμάτων - μελών της Κομμουνιστικής Διεθνούς «δεν υποβλήθηκε ακόμη σε αρκετό βαθμό σε εκείνη τη ριζική αλλαγή, σ' εκείνη τη ριζική ανανέωση που χρειάζονται για να θεωρηθεί αυτή η δουλειά κομμουνιστική και ανταποκρινόμενη στα καθήκοντα των παραμονών της προλεταριακής δικτατορίας»⁵⁶.

Σημείωνε ο Λένιν στις «Θέσεις για το ΙΙ Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς», σε σχέση με το ζήτημα της άμεσης γενικής προετοιμασίας για τη δικτατορία του προλεταριάτου:

«Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της στιγμής που περνάμε ως προς την ανάπτυξη του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος είναι το γεγονός ότι στην τεράστια πλειοψηφία των καπιταλιστικών χωρών δεν έχει τελειώσει - και πολύ συχνά ούτε και έχει αρχίσει συστηματικά - η προετοιμασία του προλεταριάτου για την επιβολή της δικτατορίας του. Απ' αυτό δε βγαίνει πως η προλεταριακή επανάσταση είναι αδύνατη στο πιο κοντινό μέλλον. Είναι πέρα για πέρα δυνατή γιατί όλη η οικονομική και πολιτική κατάσταση είναι εξαιρετικά πλούσια σε εύφλεκτες ύλες και αφορμές για την ανάφλεξή τους (...)

Απ' όσα λέχθηκαν βγαίνει το συμπέρασμα πως το καθήκον της στιγμής για τα Κομμουνιστικά Κόμματα σήμερα δεν είναι να επιταχύνουν την επανάσταση αλλά να εντείνουν την προετοιμασία του προλεταριάτου»⁵⁷.

Η επικαιρότητα των θέσεων της λενινιστικής επεξεργασίας της επαναστατικής πολιτικής συνίσταται στο γεγονός ότι - παρά τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε σχέση με τις δυο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα - διανύουμε την ίδια ιστορική εποχή. Ως καθήκον για το ΚΚ μπαίνει αυτό της «γενικής προετοιμασίας του προλεταριάτου» για τη σοσιαλιστική επανάσταση.

Η αφομοίωση αυτών των θεωρητικών αρχών και θέσεων του επιστημονικού κομμουνισμού για την επαναστατική στρατηγική και τακτική είναι θεμελιώδες ζήτημα για ένα ΚΚ. Μόνο έτσι μπορεί το ΚΚ να αποκτήσει θεωρητικά εφόδια για τη χάραξη της στρατηγικής του και τη διαμόρφωση υποταγμένης σ' αυτή τακτικής.

Η ιστορία του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος έχει αποδείξει ότι όχι λίγες φορές τα ΚΚ δεν ανταποκρίθηκαν με συνέπεια σε αυτά τα καθήκοντα.

Η νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης στον 21ο αιώνα, οι δυνατότητες για την οποία ωριμάζουν, θα κριθεί κυρίως από την ωριμότητα και ετοιμότητα του ΚΚ να ανταποκριθεί στα επαναστατικά του καθήκοντα, ίσως σε πιο σύνθετες συνθήκες σε σχέση με αυτές των αρχών του 20ού αιώνα.

(Κείμενο της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

53. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 31. σελ. 426.

54. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 41, σελ. 30.

55. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 41, σελ. 3.

56. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 41, σελ 189.

57. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 41, σελ 188.