Γέννημα της ιδεολογικής και πολιτικής ανάπτυξης του επαναστατικού εργατικού κινήματος στις ιστορικές συνθήκες της δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα, υπήρξε η «Κομμουνιστική Διεθνής» (Μάρτιος 1919), γνωστή ως «Κομμιντέρν» (από τα λατινικά αρχικά του τίτλου της) και ως Τρίτη Διεθνής.

Ηταν γέννημα της Διεθνούς Κομμουνιστικής Διάσκεψης που ξεκίνησε τις εργασίες της στις 2 Μαρτίου 1919 στη Ρωσία με πρωτοβουλία του Πανρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκων), συνδιάσκεψη που μετατράπηκε στο 1ο Ιδρυτικό Συνέδριο της «Κομμουνιστικής Διεθνούς».

Η Διεθνής συνένωσε τις κομμουνιστικές και άλλες «αριστερές σοσιαλιστικές» δυνάμεις διαφορετικών χωρών με τη γενίκευση της πείρας της επαναστατικής πρακτικής, σε συνθήκες που είχαν προηγηθεί:

- Η σύγκρουση και ο πλήρης ιδεολογικός, πολιτικός και οργανωτικός διαχωρισμός του ΠΚΚ (μπ), αλλά και αριστερών ομάδων από τη Δεύτερη Σοσιαλιστική Διεθνή, όταν προδομένη από τους δεξιούς οπορτουνιστές ηγέτες της καταπάτησε τις αντιπολεμικές αποφάσεις της που πήρε στη Στουτγάρδη (1907), στην Κοπεγχάγη (1910) και στη Βασιλεία (1912) και κινήθηκε στο δρόμο της στήριξης του ιμπεριαλιστικού πολέμου.

- Η επιτυχής υλοποίηση της στρατηγικής γραμμής με την οποία συγκρούστηκε ο Λένιν στη Σοσιαλδημοκρατική Διεθνή: απεμπλοκή της Ρωσίας από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο με την επαναστατική κατάκτηση της εργατικής εξουσίας σε συμμαχία με τη φτωχή και μεσαία αγροτιά.

- Η διεθνής εργατική στήριξη της νέας Σοβιετικής Σοσιαλιστικής εξουσίας στη Ρωσία που δέχτηκε την ένοπλη επίθεση της εσωτερικής και εξωτερικής αντίδρασης.

Το ιδρυτικό συνέδριο της ΚΔ πραγματοποιήθηκε στη Ρωσία, ενώ ακόμη βρισκόταν σε εξέλιξη η επιθετική ιμπεριαλιστική περικύκλωσή της και η εσωτερική αντεπανάσταση. Σε αυτές τις συνθήκες, 50 αντιπρόσωποι από 21 χώρες κατόρθωσαν να φτάσουν στη Μόσχα σπάζοντας τον αποκλεισμό που επέβαλαν οι λευκοί μισθοφόροι και οι ιμπεριαλιστές εισβολείς.

Ενάμιση χρόνο αργότερα η στάση των επαναστατικών δυνάμεων απέναντι στην προδοτική σοσιαλδημοκρατία αποτέλεσε το αντικείμενο του 2ου συνεδρίου της ΚΔ. Πήραν μέρος σ' αυτό 218 αντιπρόσωποι από 27 κομμουνιστικά κόμματα, αλλά και από αριστερές σοσιαλιστικές οργανώσεις και οργανώσεις της νεολαίας απ' όλο τον κόσμο.

Στην πρώτη συνεδρίαση μίλησε ο Β.Ι. Λένιν που εισηγήθηκε τη διεθνή κατάσταση και τα βασικά καθήκοντα της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Υπογράμμισε τον ρόλο της Κομμιντέρν στην κινητοποίηση των εργαζόμενων μαζών στον αγώνα εναντίον του καπιταλισμού και την κοσμοϊστορική σημασία της προλεταριακής επανάστασης στη Ρωσία. Τόνισε πως το προλεταριάτο δεν θα μπορέσει να κατακτήσει την εξουσία χωρίς να έχει συντρίψει τον οπορτουνισμό. «Ο οπορτουνισμός - έλεγε - είναι ο πιο σπουδαίος εχθρός μας. Ο οπορτουνισμός στην κορυφή του εργατικού κινήματος είναι σοσιαλισμός μη προλεταριακός, σοσιαλισμός αστικός. Η πράξη απόδειξε πως τα στελέχη του εργατικού κινήματος που ακολουθούν οπορτουνιστική κατεύθυνση είναι υπεραπιστές της αστικής τάξης, υπερασπιστές καλύτεροι από τους ίδιους τους αστούς. Αν δεν είχαν τους εργάτες κάτω από την καθοδήγησή τους, η αστική τάξη δεν θα ήταν δυνατόν να κρατηθεί»¹

Το συνέδριο επικύρωσε τους όρους εισδοχής στην Κομμουνιστική Διεθνή. Ενέκρινε επίσης το Καταστατικό της Διεθνούς.

Η καθαρή ταξική γραμμή του 2ου Συνεδρίου απέναντι στον προδοτικό χαρακτήρα της σοσιαλδημοκρατίας, στην αναγκαιότητα να διαχωρίζει η εργατική τάξη τους πολιτικούς της στόχους από εκείνους της αστικής τάξης ακόμη και σε συνθήκες ξένης ιμπεριαλιστικής στρατιωτικής επίθεσης, ξένης κατοχής, να επεξεργάζεται γραμμή (συνθήματα, στόχους) συσπείρωσης των φτωχών αγροτικών μαζών με την επανάσταση, δεν άντεξε στη διαδρομή των επόμενων 23 χρόνων της ιστορίας της.

Ομως παραμένουν σοβαρή παρακαταθήκη για το επαναστατικό κίνημα κατευθύνσεις όπως «ο ρόλος του Κομμουνιστικού κόμματος στην προλεταριακή επανάσταση».

Η Κομμουνιστική Διεθνής (ΚΔ) προσδιόρισε στην εποχή της το καθήκον:

«Το παγκόσμιο προλεταριάτο βρίσκεται στην παραμονή ενός αποφασιστικού αγώνα. Η εποχή στην οποία ζούμε είναι εποχή άμεσης δράσης εναντίον της αστικής τάξης. Η οριστική ώρα πλησιάζει. Σε λίγο σ' όλες τις χώρες όπου υπάρχει ένα συνειδητό εργατικό κίνημα, η εργατική τάξη θα δώσει ολόκληρη σειρά από άγριες μάχες, με τα όπλα στο χέρι... »²

«Σκοπός του αγώνα αυτού, που τείνει να μεταβληθεί αναπόφευκτα σε εμφύλιο πόλεμο, είναι η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας. Γι' αυτό η πολιτική εξουσία δεν μπορεί να κατακτηθεί, να οργανωθεί και να διευθυνθεί παρά από κάποιο πολιτικό Κόμμα. Μόνο άμα το προλεταριάτο οδηγείται από ένα οργανωμένο και δοκιμασμένο Κόμμα, που επιδιώκει σκοπούς εντελώς ξεκαθαρισμένους και έχει πρόγραμμα κατάλληλο να εφαρμοστεί, τόσο στην εσωτερική πολιτική όσο και στην εξωτερική, μόνο στην περίπτωση αυτή, η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας μπορεί να θεωρηθεί όχι ως επεισόδιο, αλλά ως σημείο αφετηρίας μιας μόνιμης εργασίας κομμουνιστικής οργάνωσης της κοινωνίας από το προλεταριάτο³.»

Στο σημερινό αφιέρωμά μας στο δεύτερο συνέδριο της Τρίτης Διεθνούς, παραθέτουμε την ομιλία του Λένιν για το ρόλο του Κόμματος, που έκανε στις 23 Ιούλη του 1920 στο συνέδριο, όπως επίσης και το απόσπασμα για τον «ρόλο του κομμουνιστικού κόμματος στην προλεταριακή επανάσταση» από τις «θέσεις και το καταστατικό της Κομμουνιστικής Διεθνούς» όπως ψηφίστηκαν στο δεύτερο συνέδριό της.

Σημειώσεις:

1. Β.Ι. Λένιν, Το ΙΙ συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Εισήγηση για τη διεθνή κατάσταση και για τα βασικά καθήκοντα της Κομμουνιστικής Διεθνούς, Απαντα, τομ. 31, σελ. 206, ρώσικη έκδοση.

2. Η Κομμουνιστική Διεθνής, Οι θέσεις και το Καταστατικό της Κομμουνιστικής Διεθνούς όπως ψηφίστηκαν στο Β' Συνέδριο της Πετρούπολης - Μόσχας (6-25 Ιουλίου 1920), σελ. 77, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 2007.

3. Η Κομμουνιστική Διεθνής, Οι θέσεις και το Καταστατικό της Κομμουνιστικής Διεθνούς όπως ψηφίστηκαν στο Β' Συνέδριο της Πετρούπολης - Μόσχας (6-25 Ιουλίου 1920), σελ. 80, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 2007.