Αχρωμος και άοσμος ο επιχειρούμενος επετειακός τόνος για το 50χρονο Φεστιβάλ Κινηματογράφου, διχαστικό το κλίμα του, αφού οι περισσότεροι Ελληνες κινηματογραφιστές (της «Ομίχλης») απουσίασαν από το Φεστιβάλ, χωρίς εκπλήξεις ή τίποτα το ξεχωριστό σε ό,τι αφορά στο πρόγραμμα, άστοχος ο γιγαντισμός που το χαρακτηρίζει, ειδικά τα τελευταία χρόνια, υπερβολικές και πολυέξοδες, σε εποχή οικονομικής κρίσης, εκδόσεις, προσκλήσεις (χαρτί, πολύ χαρτί και χωρίς αντίκρισμα), πάρτι, πάρτι, κλπ., είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά του φετινού Φεστιβάλ που έκλεισε αυλαία στις 22 του Νοέμβρη.

Διχασμένοι οι σκηνοθέτες, άλλοι στην Αθήνα, άλλοι στη Θεσσαλονίκη, μάχονταν για την υπεράσπιση των δικών τους θέσεων για τα κινηματογραφικά θέματα στην Ελλάδα. Σε συνέντευξη Τύπου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, μέλος της κριτικής επιτροπής, αντιτάχθηκε στην κίνηση των «ομιχλιστών» να απέχουν από το φεστιβάλ, χαρακτηρίζοντάς την λάθος. Ενώ η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών, μαζί με τους κινηματογραφιστές του παραρτήματος της Θεσσαλονίκης, διά λόγων και πράξεων στηρίζουν το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, κατήγγειλαν τους «ομιχλιστές» αλλά και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, θέτοντας το ερώτημα «γιατί δημοσίως το ΕΚΚ δεν πήρε θέση στο θέμα της αποχής των ταινιών, στηρίζοντας το Φεστιβάλ; Γιατί δεν κάλεσε τους κινηματογραφιστές να φέρουν τις ταινίες τους; Γιατί δεν ενημερώθηκαν οι συντελεστές των ταινιών ότι οι ταινίες τους θα απέχουν, όπως καταγγέλλουν εκπρόσωποι των σεναριογράφων και των μουσικοσυνθετών;». Ως αποκορύφωμα, ο πρόεδρος της Εταιρείας Σκηνοθετών, Χάρης Παπαδόπουλος, παρουσίασε το εξώδικο που του έστειλε το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου και ο πρόεδρός του «σε μια προσπάθεια να φιμώσει τη φωνή του ιστορικού σωματείου και των Ελλήνων σκηνοθετών», όπως είπε.

Ωστόσο, όλα αυτά μοιάζουν να είναι εσωτερικής κατανάλωσης καθώς το κοινό της Θεσσαλονίκης, αδιαφορώντας για όσα συνέβαιναν στο περιθώριο της διοργάνωσης, ανταποκρίθηκε τόσο στις προβολές, όσο και σε όλες τις παράλληλες εκδηλώσεις. Αυτό αποδεικνύει ότι το κοινό της Θεσσαλονίκης στηρίζει και υπερασπίζεται αυτόν τον πενηντάχρονο θεσμό, από αγάπη και ανάγκη για κινηματογραφική «τροφή». Αν μέλημα των διοργανωτών ήταν να ικανοποιήσουν αυτή την ανάγκη θα είχαν επενδύσει σε ουσιαστικότερα πράγματα και θα είχαν αποφευχθεί ανέφελες και πολυέξοδες εκδηλώσεις.

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του κόσμου, πάντως, εκτός από τις προβολές, συγκέντρωσαν και οι συζητήσεις για μείζονα θέματα της κινηματογραφικής δραστηριότητας. Ενα από αυτά ήταν και το θέμα της χρηματοδότησης των ταινιών εν μέσω οικονομικής κρίσης. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας συζήτησης τέθηκε και το ζήτημα του προϋπολογισμού των ταινιών. Οταν οι δύο Φιλιππινέζοι δημιουργοί μίλησαν για το κόστος των δικών τους ταινιών - 20.000 δολάρια για το «Engkwentro» του Pepe Diokno και 40.000 δολάρια για το «Children Metal Divers» του Ralston Jover - οι Ευρωπαίοι συνάδελφοί τους απόρησαν με αυτόν το χαμηλό προϋπολογισμό.

Σε κάποια άλλη ανάλογη συζήτηση ο Σέρβος κινηματογραφιστής Γκόραν Πασκάλιεβιτς έκανε λόγο για τον τρόπο με τον οποίο ακόμα και τα μεγάλα μπάτζετ μπορούν να περιορίσουν τον κινηματογραφιστή. Αναφέρθηκε στην εμπειρία της συνεργασίας του με μεγάλο αμερικανικό στούντιο, το οποίο του παρείχε τον προϋπολογισμό που αναζητούσε, αλλά όχι και την καλλιτεχνική ελευθερία να εκφραστεί όπως επιθυμούσε. «Οταν ετοιμάζαμε την ταινία "Τριστάνος και Ιζόλδη", η οποία επρόκειτο να κοστίσει 40 εκατ., ξαφνικά διακόπηκε η παραγωγή. Παρόλο που καλύφθηκαν τα κόστη τόσο για το σενάριο όσο και για την προεργασία - η οποία διήρκεσε ενάμιση χρόνο -, εντούτοις η ταινία δεν γυρίστηκε γιατί την ίδια περίοδο είχε μόλις κάνει πρεμιέρα μια ταινία με τον Κένεθ Μπράνα, η οποία απεικόνιζε την ίδια ατμόσφαιρα και τελικά δεν πήγε καλά. Ετσι, το συγκεκριμένο στούντιο αποφάσισε να χάσει 1,5 εκατομμύριο δολάρια παρά 40, και διέκοψε την παραγωγή ακριβώς γι' αυτό το λόγο. Τότε, λοιπόν, κατάλαβα ότι ο κινηματογράφος βρίσκεται στα χέρια λογιστάκων και ότι οι μεγάλοι προϋπολογισμοί εμπεριέχουν και άλλου τύπου υποχρεώσεις».

Σε άλλο μήκος κύματος, πάντως, η διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Δέσποινα Μουζάκη (πόσο μ' αγάπησα, πόσο), στην τελετή λήξης, συγκινημένη, εξέφρασε την ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίησή της. «Είμαι χαρούμενη που το στοίχημα έχει κερδηθεί. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι μια έγκυρη, ανοιχτή, ανήσυχη, εξωστρεφής καλλιτεχνική - και όχι μόνο - γιορτή. Ο,τι κατάφερε το Φεστιβάλ, το κατάφερε με ομαλές εξελίξεις και όχι με ρήξεις, η δημιουργική συνέχεια της διεθνούς περιόδου του αποδεικνύει ότι υπάρχουν περιθώρια εξέλιξης... Καταλαβαίνω την αγωνία των φίλων που δε βρίσκονται μαζί μας και απέχουν από το φετινό Φεστιβάλ, είναι η αγωνία που έχουμε όλοι. Η αγωνία για το παρόν και το μέλλον του κινηματογράφου, για την ύπαρξή του, τις εικόνες του, την επικοινωνία του με το κοινό, την επιβράβευση των καλύτερων. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου ενώνει τη φωνή του με τις φωνές των συναδέλφων που επέλεξαν από άλλη θέση να διεκδικήσουν τα ίδια πράγματα. Διεκδικούμε ένα νέο νόμο για τον κινηματογράφο και αναμένουμε από την πολιτεία να τηρήσει την υπόσχεσή της».

Στο πλαίσιο της «ομαλής εξέλιξης» ή της «ρήξης» και η διαπίστωση της Πανελλήνιας Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ), διά στόματος Ανδρέα Τύρου, του προέδρου της, ο οποίος απένειμε το βραβείο συμβολικά στον εξώστη β' της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, επισημαίνοντας ότι «μετά από τρεις φορές, παλαιότερα, τέταρτη φέτος, δεν υπάρχουν οι αντικειμενικές συνθήκες για την απονομή βραβείου στην καλύτερη ελληνική ταινία του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Η γιορτή για τα 50 χρόνια του δεν είναι, δυστυχώς, γιορτή και για το ελληνικό σινεμά. Μπορεί να νιώθουμε δικαιωμένοι για την πρότασή μας να διεθνοποιηθεί ο θεσμός, αυτή την ώρα όμως δε νιώθουμε ευχαριστημένοι, επειδή, αν και έγκαιρα εναντιωθήκαμε στον τρόπο απονομής των Κρατικών Βραβείων, δεν ακουστήκαμε - και να σήμερα τα αποτελέσματα. Παρόντες και απόντες, υπεύθυνοι, φορείς, σωματεία και παρέες οφείλουμε να υπερβούμε κάθε διαχωριστική γραμμή ώστε να συναντηθούμε στο τοπίο του διαλόγου με ειλικρινείς προτάσεις και χωρίς αποκλεισμούς για ένα νέο αναπτυξιακό νόμο, μακριά από το συντεχνιακό πνεύμα και κοντά στο μέλλον. Λέμε ξανά "ναι" στη Θεσσαλονίκη και τη σχέση εμπιστοσύνης κι υποστήριξης ανάμεσα στην πόλη, στο θεσμό και στον ελληνικό κινηματογράφο γενικότερα. Γι' αυτό, αποκαθιστώντας μια φετινή παράλειψη, τιμούμε ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του θεσμού, απονέμοντας συμβολικά το βραβείο μας στον εξώστη β', όαση ελευθερίας και αναζήτησης αξιών σε καιρούς δύσκολους, πριν εκφυλιστεί και παρεκτραπεί».

Λίγο πριν πέσει η αυλαία του 50ούΦεστιβάλ, η ηθοποιός Αν Κοσινί, πρωταγωνίστρια της ταινίας «Αγριόχορτα» του Αλέν Ρενέ, που προβλήθηκε αμέσως μετά, ανέβηκε στη σκηνή και αιφνιδίασε τους θεατές βγάζοντας και πετώντας το σακάκι της, δίνοντας μια υπόσχεση πως όσα ακολουθήσουν στην ταινία θα είναι ακόμη πιο ενδιαφέροντα. Μια υπόσχεση που απογοήτευσε όμως το κοινό καθώς δεν είχε τίποτε το ουσιαστικό να προσφέρει. Ο αιφνιδιασμός περιορίστηκε σε ένα ανατρεπτικό μεν, «κουφό» δε, φινάλε.

Στο Κιγκάλι, πρώτη μέρα της γενοκτονίας. Οι κάτοικοι της Ρουάντα αλληλοεξοντώνονται και οι Δυτικοί εγκαταλείπουν τη χώρα. Η Ζακλίν, μια νεαρή Τούτσι που δούλευε ως νταντά σε μια οικογένεια Βέλγων, βρίσκεται ξαφνικά εγκαταλειμμένη. Κρύβεται στη σκεπή και καταφέρνει να ξεφύγει απ' τους δολοφόνους. Στο μεταξύ, στο χωριό της, τα παιδιά της σφαγιάζονται. Κυνηγημένη, καταφεύγει στο δάσος. Βρίσκει έναν πληγωμένο άνδρα, τον οποίο φροντίζει και επαναφέρει στη ζωή. Ομως, η ίδια είναι κατεστραμμένη και, παρά τις προσπάθειες του ευγνώμονα συντρόφου της, δεν μπορεί να συνέλθει. Στερημένη απ' όλα όσα είχε, ακόμα και την πίστη της, έχει μόνο μία σκέψη: Να δώσει ένα τέλος. Μια εκπληκτική ταινία με τίτλο «Η μέρα που ο Θεός έφυγε ταξίδι», σε σκηνοθεσία Φιλίπ βαν Λέου, με τη μοναδική ερμηνεία της Ρουθ Νιρέρε, που κέρδισε επάξια το βραβείο γυναικείας ερμηνείας.

Η μάνα κουβαλάει το τρίχρονο κοριτσάκι, τη Γουαρίς. Η μάνα ανοίγει τα πόδια της μικρής. Η μαμή με ξυράφι κόβει την κλειτορίδα και ύστερα τη ράβει. Οταν το 1998 δημοσιεύθηκε το ομώνυμο βιβλίο «Το λουλούδι της ερήμου» της Γουορίς Ντίρι ολόκληρος ο κόσμος συγκλονίστηκε. Το πρώην διάσημο μοντέλο αφηγείται τη συνταρακτική της ζωή περιγράφοντας το απίστευτο ταξίδι της από τη νομαδική ζωή στην έρημο της Σομαλίας στις πιο διάσημες πασαρέλες του κόσμου. Ηταν ένα όνειρο και ένας εφιάλτης μαζί. Στη Νέα Υόρκη, στο απόγειο της καριέρας της, περιγράφει τη διαδικασία της κλειτοριδο-εκτομής στην οποία υποβλήθηκε όταν ήταν μόλις πέντε ετών. Ετσι η Γουόρις Ντίρι αποφασίζει να σταματήσει την καριέρα του μοντέλου και να αφιερωθεί στον αγώνα για τον τερματισμό αυτού του βάρβαρου τελετουργικού το οποίο υφίστανται εκατομμύρια γυναίκες σε όλον τον κόσμο. Το πολύκροτο μπεστ-σέλερ της Γουόρις Ντίρι μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία της Σέρι Χόρμαν με τους Λία Κεμπέντε, Σάλι Χόκινς, Κρεγκ Πάρκινσον, Τίμοθι Σπολ, Σοράγια Ομάρ-Σέγκο. Η ταινία, που συμμετείχε στα Φεστιβάλ Βενετίας, Τορόντο, προβλήθηκε στο πλαίσιο των Ειδικών προβολών του 50ού Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Μια ταινία που σοκάρει.

Ο Μάικλ Μουρ επιστρέφει με το «Καπιταλισμός: Iστορία ενός έρωτα» με μια θεματική που τον έχει απασχολήσει σ' όλη τη διάρκεια της καριέρας του: Ο δραματικός αντίκτυπος της επικυριαρχίας των εταιρικών τραστ στην καθημερινή ζωή των Αμερικανών και των πολιτών όλου του κόσμου. Αυτή τη φορά, όμως, ο ένοχος δεν είναι η «General Motors» και o τόπος του εγκλήματος είναι πολύ μεγαλύτερος απ' το Φλιντ του Μίσιγκαν. Με χιούμορ αλλά και οργή, εξετάζει το ερώτημα: ποιο είναι το τίμημα που πληρώνει η Αμερική εξαιτίας της αγάπης της για τον καπιταλισμό. Κι αυτό που ανακαλύπτει είναι τα πολύ γνωστά συμπτώματα που εμφανίζονται όταν διαλύεται ένας ερωτικός δεσμός: Ψέματα, εκμετάλλευση και προδοσία ...και 14.000 δουλειές που χάνονται καθημερινά. Το «Καπιταλισμός: Iστορία ενός έρωτα» είναι η τελευταία έρευνα του Μάικλ Μουρ στην προσπάθειά του να απαντήσει στο ερώτημα ποιοι είμαστε και γιατί κάνουμε αυτά που κάνουμε. Ισως η καλύτερη ταινία του ακτιβιστή κινηματογραφιστή! Ο Μουρ αναλύει με εύσχημο κι απολαυστικό τρόπο τη δομή και τη λειτουργία των τραστ, των τραπεζών και της καπιταλιστικής λογικής και ορμάει ακάθεκτος στην πηγή όλων των δεινών: Τη Γουόλ Στριτ!

Τρεις γυναίκες, άγνωστες μεταξύ τους, προερχόμενες από τρεις διαφορετικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, συναντώνται σε παραμεθόρια πόλη της Βουλγαρίας προκειμένου να περάσουν παράνομα στην Ελλάδα. Χωρίς περιθώριο επιλογής, έχουν αναγκαστεί να εναποθέσουν τις ελπίδες τους σ' έναν ανησυχητικό συνοδό λαθρομεταναστών, που τις οδηγεί προς το «Ελληνικό τους όνειρο» μέσα από δύσβατα ορεινά μονοπάτια. Στην ερημιά των βουνών, οι τρεις γυναίκες θα γίνουν έρμαιο στα χέρια του. Η απελπισμένη τους προσπάθεια ν' αλλάξουν τη μοίρα τους θα καταλήξει, μετά από δραματικές κι οριακές περιπέτειες, σε τραγωδία... Το σενάριο της ταινίας «Χορεύοντας στον πάγο» του Σταύρου Ιωάννου βασίζεται σε αληθινές ιστορίες. Το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας καταγράφει την επικίνδυνη πορεία των γυναικών μέσα από δάση και χιονισμένα βουνά, με καλογυρισμένες, ατμοσφαιρικές σκηνές, που αφήνουν ωστόσο μια αμφίθυμη αίσθηση για το τελικό αποτέλεσμα. Καλές ερμηνείες από τις Ελένη Βεργέτη, Αρχόντισσα Μαυρακάκη και Μαρία Πρωτόπαππα.

Οι προσπάθειες ενός ανθρώπου να σώσει ένα χωριό από τα γρανάζια πολυεθνικής είναι στο επίκεντρο της ταινίας «Biloba» της Σοφίας Παπαχρήστου. Πρωταγωνιστής ο Πέτερ, ένας Γερμανός μηχανικός που φτάνει σ' ένα απομονωμένο νησί του Αιγαίου, απεσταλμένος μιας ύποπτων προθέσεων πολυεθνικής για την κατασκευή ενός έργου για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Πραγματικός του στόχος είναι η επεξεργασία τοξικών αποβλήτων. Η γνωριμία κι η φιλία του με τους νησιώτες, μαζί μ' ένα μυστηριώδες «παιχνίδι» με πέτρες που τους κάνει να έρθουν σ' επαφή με τη φύση, τον πείθουν να τους βοηθήσει να σώσουν το νησί τους. Σε κάποιες σκηνές οι διάλογοι μοιάζουν με ταινίες παλιών δεκαετιών, που σώζεται όμως από το χιούμορ και μια ενδιαφέρουσα κινηματογραφικά ματιά.

To «Τελευταίο τραγούδι του Ελβις» είναι η πρώτη ταινία του Βασίλη Ραΐση ως σκηνοθέτη. Πριν από αυτήν έχει δουλέψει ως σεναριογράφος σε ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους (πιο πρόσφατη δουλειά ήταν η «Διόρθωση» του Θάνου Αναστόπουλου - πρώτο βραβείο σεναρίου στο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 2007). To «Τελευταίο τραγούδι του Ελβις» γυρίστηκε από το καλοκαίρι του 2008 μέχρι το 2009. «Η ελεύθερη διανομή της ταινίας στο διαδίκτυο ήταν από την αρχή το σχέδιό μου», λέει ο σκηνοθέτης. «Η ταινία σχεδιάστηκε έτσι ώστε να μπορεί να γυριστεί με λίγα ή καθόλου χρήματα. Χρησιμοποίησα ένα handycam CANON HV30 και το πρόγραμμα της Adobe Premiere για να την μοντάρουμε στον υπολογιστή μου. Τα παιδιά που παίζουν είναι πρώην μαθητές μου από τα εργαστήρια θεάτρου που είχα στη σχολή Μωραΐτη. Ολοι οι ηθοποιοί είναι ερασιτέχνες, εκτός από τον Τάκη Τζαμαργιά (πατέρας του Μάρκου) που είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης, και την πρωταγωνίστρια Ιωάννα Σουρμελή - Τερζοπούλου, η οποία παίρνει τώρα πτυχίο δραματικής σχολής τελειώνοντας τις σπουδές της στη Βρετανία. Τα λίγα χρήματα που χρειάστηκαν για την ταινία (κυρίως για εξοπλισμό) τα πλήρωσα ο ίδιος. Κανένας συντελεστής της ταινίας δεν πληρώθηκε και τους ευχαριστώ όλους για την εμπιστοσύνη που μου δείξανε και για το μεράκι τους για να κάνουμε κάτι όμορφο». Η ταινία διανέμεται ελεύθερα από την ιστοσελίδα www.elvislastsong.com και διαρκεί 1 ώρα και 40 λεπτά περίπου.