Σε «απολογισμό» για την Α΄ διετία λειτουργίας του προέβη προ ημερών το Εθνικό Κέντρο Θεάτρου και Χορού (ΕΚΕΘΕΧ) σε τόνο μάλλον απολογητικό και αυτο-υπερασπιστικό, αφού οι αμφισβητήσεις για τους λόγους ύπαρξής του δεν έχουν κοπάσει.

«Το υπαρξιακό πρόβλημα του ΕΚΕΘΕΧ» - επισημαίνεται στο απολογιστικό σημείωμα - «μας έχει συχνά ξανααπασχολήσει. Το εάν χρειαζόταν το ΕΚΕΘΕΧ ή όχι, το έχει απαντήσει ήδη η Βουλή των Ελλήνων και τρεις Υπουργοί Πολιτισμού που κάθε φορά διατύπωναν τον προβληματισμό τους και μετά κατέληγαν ότι είναι χρήσιμο. Με βάση την ως τώρα εμπειρία μας, η δική μας απάντηση είναι ναι, μπορεί να είναι χρήσιμο υπό προϋποθέσεις, λαμβανομένων υπόψη και των αδυναμιών της δημόσιας διοίκησης στη χώρα μας».

Υπήρχε περίπτωση άλλωστε να πουν «όχι δεν είναι χρήσιμο»; Εκ του αποτελέσματος, όμως, κρίνεται η χρησιμότητα. Και τα μέχρι τώρα αποτελέσματα δείχνουν πως βρισκόμαστε στα ίδια και σε χειρότερη, σε πολλά θέματα, κατάσταση. Οσο γι' αυτές τις «προϋποθέσεις» κάτω από τις οποίες θα ήταν χρήσιμο, ποτέ δεν αναφέρονται. Αλλά και η νέα ηγεσία του ΥΠΠΟ δεν έχει ακόμη ανοιχτά εκφράσει τη θέση της για το ΕΚΕΘΕΧ, αν και ως αντιπολίτευση το υπερασπίστηκε κατά την ψήφιση του Ιδρυτικού Νόμου.

«Από τη μέχρι τώρα εμπειρία μας» - συνεχίζουν οι διοικούντες του ΕΚΕΘΕΧ - «δύο θεσμικά προβλήματα ταλανίζουν τους ανθρώπους του Θεάτρου και του Χορού και δηλητηριάζουν συχνά τις σχέσεις μας. Το πρώτο είναι η διάθεση των Επιχορηγήσεων μέσω του ΕΚΕΘΕΧ. Το ΕΚΕΘΕΧ δεν έχει καμία δυσκολία να δηλώσει απερίφραστα ότι η Πολιτεία πρέπει να τηρεί τις ανειλημμένες υποχρεώσεις της. Οπως επίσης ότι το ΕΚΕΘΕΧ δεν μπορεί να είναι υπόλογο, όταν η Πολιτεία είναι ασυνεπής. Ακόμη, ότι το ΕΚΕΘΕΧ δεν επιδίωξε να διαχειρίζεται τα χρήματα αυτά (όπως μερίδα του Τύπου επιμένει να το αντιλαμβάνεται), αλλά κρίθηκε από το ΥΠΠΟ ότι είναι ορθολογικότερο οι καταβολές να γίνονται από το ΕΚΕΘΕΧ, αφού στο ΕΚΕΘΕΧ λειτουργούν οι Γνωμοδοτικές Επιτροπές. Το ΕΚΕΘΕΧ, κατά το Νόμο, είναι πρωτίστως ένα επιτελικό όργανο».

Κι εδώ ακριβώς τίθεται η μεγάλη αμφισβήτηση. Η μεσολάβηση του ΕΚΕΘΕΧ προσθέτει άλλη μια χρονοβόρα διαδικασία που μαζί με την «ασυνέπεια» του ΥΠΠΟ φτάνει στο χείλος του γκρεμού τους επιχορηγούμενους θιάσους. Υπενθυμίζουμε ότι οφείλονται ακόμη οι Επιχορηγήσεις Θεάτρου και Χορού περιόδου 2008-2009 ύψους 3.375.000 ευρώ (για την άμεση καταβολή μέρους των οποίων δεσμεύτηκε το ΥΠΠΟ και η γγ Λ. Μενδώνη, αλλά μέχρι τη στιγμή που γράφεται το κείμενο ουδεμία ειδοποίηση υπήρξε). Σε ό,τι αφορά στις επιχορηγήσεις για την περίοδο 2009-2010, όπως σημειώνει το ΕΚΕΘΕΧ, «οι Γνωμοδοτικές Επιτροπές Αξιολόγησης Θεάτρου και Χορού έχουν ολοκληρώσει το έργο τους, αλλά δεν μπορούμε να ανακοινώσουμε ακόμη το αποτέλεσμα, διότι δεν έχουμε οδηγίες από το ΥΠΠΟ, ούτε ξέρουμε ακόμη τα διαθέσιμα κονδύλια».

Το δεύτερο πρόβλημα - κατά το ΕΚΕΘΕΧ - «είναι η ασάφεια των αρμοδιοτήτων μεταξύ ΕΚΕΘΕΧ και Διεύθυνσης Θεάτρου και Χορού του Υπουργείου Πολιτισμού». Χιλιοειπωμένη διαπίστωση, αλλά δυσεπίλυτη. «Ο καθορισμός αρμοδιοτήτων είναι απόλυτα αναγκαίος» - συνεχίζει η ανακοίνωση - «και είχε ζητηθεί ήδη από τον τότε Υπουργό Πολιτισμού κ. Γ. Βουλγαράκη, αλλά και από τους διαδόχους του. Προφανώς, ισορροπίες και άλλες δυσκολίες εμποδίζουν τη ρύθμιση αυτή, με αποτέλεσμα τη δημιουργία, κατά καιρούς, άσκοπων εντάσεων και τριβών. Η σχέση ΕΚΕΘΕΧ και Διεύθυνσης Θεάτρου και Χορού του Υπουργείου Πολιτισμού πρέπει να είναι σχέση συμπληρωματική και όχι ανταγωνιστική».

Και η αυτοαναίρεση των λεγομένων τους έρχεται με τη διαπίστωση γενικά κι αφηρημένα ότι «το βασικότερο πρόβλημα στη λειτουργία του ΕΚΕΘΕΧ είναι οι αδυναμίες του Ιδρυτικού του Νόμου. Με τη διετή πλέον εμπειρία μας, δεν έχουμε δυσκολία να δηλώσουμε ότι ο Νόμος αυτός χρειάζεται σημαντικές βελτιώσεις». Ποιες είναι αυτές οι βελτιώσεις κατά το ΕΚΕΘΕΧ;

Σε ό,τι αφορά τα οικονομικά του Κέντρου από τη συνημμένη ανάλυση των Εσόδων και Εξόδων του 2009 προκύπτουν τα εξής: «Τα λειτουργικά έξοδα ανήλθαν σε 650.000 ευρώ περίπου και θα μπορούσαν να μειωθούν ακόμη. Εν πάση όμως περιπτώσει, το ποσόν αυτό δεν είναι δυσανάλογο με το επιτελεσθέν έργο και ανέρχεται στο 15% περίπου των συνολικών χρημάτων που διαχειρίσθηκε το ΕΚΕΘΕΧ το 2009. Ποσόν 150.000 ευρώ περίπου διατέθηκε σε έργα υποδομής (απογραφή, χαρτογραφήσεις, τεκμηρίωση κλπ.), που - ούτως ή άλλως - έπρεπε προ πολλού να έχουν γίνει από το ΥΠΠΟ. Η δημιουργία Μητρώου Επιχορηγούμενων είναι αυτονόητη και εντάσσεται και αυτή στη χαρτογράφηση. Ποσόν 3.426.000 ευρώ περίπου διατέθηκε σε ενίσχυση θεατρικών και χορευτικών φορέων, καθώς και θεατρικών και χορευτικών ομάδων».

Και χωρίς σχολιασμό παραθέτουμε και το παρακάτω απόσπασμα: «Πιστεύουμε ότι, παρά το ασαφές ακόμη πλαίσιο λειτουργίας του ΕΚΕΘΕΧ, αλλά και των κριτηρίων βάσει των οποίων δίδονταν στο παρελθόν οι επιχορηγήσεις, η διαδικασία αξιολόγησης έγινε με πληρότητα, εντιμότητα και σοβαρότητα, απήλλαξε το ΥΠΠΟ από μία εξαιρετικά άχαρη εργασία και συχνά λειτούργησε ως κυματοθραύστης σε πολιτικές πιέσεις και παράλογα αιτήματα. Το ύψος των ενισχύσεων αυτών είναι αυτονόητο ότι μπορεί να αυξομειωθεί το 2010, αναλόγως της στρατηγικής και των οικονομικών δυνατοτήτων του ΥΠΠΟ. Σημειώνουμε εκ περισσού ότι πολλές από τις δράσεις που υποστηρίχθηκαν, χρηματοδοτούνταν μέχρι πρότινος από το ΥΠΠΟ και μεταφέρθηκαν στο ΕΚΕΘΕΧ ή είχαν αναληφθεί δεσμεύσεις από το ΥΠΠΟ που όμως δεν είχαν τηρηθεί».

Σε ό,τι αφορά στο καυτό θέμα των ΔΗΠΕΘΕ, η θέση του ΕΚΕΘΕΧ είναι η εξής: «Οι σχέσεις με την Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν είναι πάντα όσο απλές φαίνονται. Ετσι, αφού περάσαμε από 40 κύματα, καταλήξαμε με την ΚΕΔΚΕ σε μια "ενδιάμεση" συμφωνία για τα ΔΗΠΕΘΕ, που πιστεύουμε ότι ενισχύει την καλλιτεχνική δημιουργία, ισορροπεί τις σχέσεις με τους τοπικούς άρχοντες και επιτρέπει στο ΕΚΕΘΕΧ να λειτουργεί ως θεματοφύλακάς της. Στο "ενδιάμεσο" διάστημα ως τις 30/6/10, πρέπει η Πολιτεία να επανακαθορίσει, μετά από 25 χρόνια, το νέο ρόλο των Δημοτικών Περιφερειακών Θεάτρων στο θεατρικό χάρτη της Πατρίδας μας, λαμβάνοντας υπόψη και όλες τις επελθούσες εν τω μεταξύ κοινωνικές και χωροταξικές μεταβολές. Το ΕΚΕΘΕΧ έχει αναλάβει να προτείνει στην Πολιτεία τις αναγκαίες προσαρμογές. Εξάλλου, το "Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας" και το υπό ανέγερση "Μέγαρο Χορού Καλαμάτας" προσπαθούν να απεμπλακούν και αυτά, σταδιακά, από τα γρανάζια της γραφειοκρατίας της ΤΑ. Στην περίπτωση των ΔΗΠΕΘΕ, και αντίθετα απ' ό,τι νομίζουν πολλοί, η καθιέρωση "κωδικού" δεν ωφέλησε - κατά τη γνώμη μας - την επίτευξη των τεθέντων στόχων».

Ο μεγάλος στόχος δε του ΕΚΕΘΕΧ είναι η «χάραξη μιας εθνικής πολιτικής για το θέατρο και το χορό». Χρόνια η ίδια καραμέλα από όλες τις ηγεσίες του ΥΠΠΟ. Τώρα αυτό το αναλαμβάνει το ΕΚΕΘΕΧ. Μια άτυπη ομάδα εργασίας, αποτελούμενη από μέλη του ΔΣ του ΕΚΕΘΕΧ και άλλους επιστήμονες, «εργάζεται για να εκπονήσει ένα κείμενο που θα μπορούσε να αποτελέσει την απαρχή για τη χάραξη μιας μακρόπνοης στρατηγικής για το θέατρο και το χορό. Το κείμενο αυτό, σύντομα (έως τον προσεχή Μάρτιο) θα είναι στη διάθεσή σας. Είναι μια διαδικασία που - πέρα από την πολλή και σοβαρή εργασία - απαιτεί νηφαλιότητα». Και για το σκοπό αυτό ζητά τη συναίνεση όλων. «Οταν βρίσκεται κανείς συνεχώς σε καθεστώς κρίσης» - συνεχίζει με δακρύβρεχτο τρόπο η ανακοίνωση του ΕΚΕΘΕΧ - «η νηφαλιότητα δεν είναι πάντα εύκολη. Εξάλλου, αν η προτεινόμενη "εθνική πολιτική" πρόκειται να έχει διάρκεια (να μην ανατρέπεται δηλαδή με κάθε πολιτική αλλαγή), τότε πρέπει απαραίτητα να έχει όχι απλά τη συναίνεση, αλλά την ενεργό υποστήριξη του θεατρικού και χορευτικού κόσμου, όπως επίσης και μια ευρύτερη διακομματική αποδοχή».

Και ο απολογισμός κλείνει με το επίμαχο θέμα, το οποίο εξακολουθεί το ΕΚΕΘΕΧ να υποστηρίζει, προκαλώντας το αίσθημα και την αξιοπρέπεια των όχι τυχαία επιχορηγούμενων θιάσων. Το ΕΚΕΘΕΧ ναι μεν «επαναλαμβάνει ότι οι Επιχορηγήσεις προς το Ελεύθερο Θέατρο και το Χορό αποτελούν (μαζί με τις Κρατικές Σκηνές, το Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου και τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα) ένα εκ των πυλώνων της άσκησης της κρατικής θεατρικής πολιτικής και συμφωνεί ότι πρέπει να συνεχισθούν και, εφόσον αυτό είναι εφικτό, να ενισχυθούν». Από την άλλη επιμένει ότι «θεωρεί τις Θεατρικές και Χορευτικές Ομάδες ως εταίρους σε μία κοινή πορεία και όχι ως "βοηθηματούχους" του δημοσίου. Ομως, ο εξορθολογισμός του "Συστήματος Αξιολόγησης" - με ό,τι αυτός συνεπάγεται - είναι απαραίτητος και το ΕΚΕΘΕΧ επεξεργάζεται ήδη τις απαραίτητες βελτιώσεις. Ζητούμενο πρέπει να είναι η απελευθέρωση και η ενεργοποίηση του καλλιτεχνικού δυναμικού του τόπου, χωρίς όμως να δημιουργηθεί ούτε καθεστώς μονίμως επιχορηγούμενων, ούτε κρατικοδίαιτων σχημάτων, κατά το πρότυπο των προβληματικών επιχειρήσεων».