(Του συνεργάτη μας ΘΑΝΑΣΗ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ)

ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΔΕΛΤΑ

«Ο Τρελαντώνης»

σε διασκευή Γλυκερίας Καλαϊτζή

από τη Μικρή Σκηνή

του Θεάτρου «ΟΡΦΕΑΣ»

Οπως είναι γνωστό, η Πηνελόπη Δέλτα κυκλοφόρησε σε βιβλία δύο αστικά αφηγήματά της: Τρελαντώνης (1932)¹και Ο Μάγκας (1935)². Στον «Τρελαντώνη» αναφέρονται και περιγράφονται αφηγηματικά, βέβαια, αναμνήσεις από την παιδική ηλικία της συγγραφέα, συγκεκριμένα από το καλοκαίρι του 1879, οπότε η μικρή Πηνελόπη (αναφέρεται ως «Πουλουδιά») μαζί με τα αδέρφια της, Αντώνη, Αλεξάνδρα και Αλέξανδρο, παραθέριζαν σε ένα πλουσιόσπιτο των θείων τους Ζωρζή και Μαριέτας Μηταράκη στην Καστέλα του Πειραιά. Η μόνιμη κατοικία τους ήταν στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Γονείς τους ο μεγαλέμπορος βαμβακιού Εμμανουήλ Μπενάκης και η Βιργινία Χωρέμη.

Το αφήγημα διασκεύασε το 2002³αρκετά ικανοποιητικά η Γλυκερία Καλαϊτζή, η οποία είχε και την ευθύνη της θαυμάσιας σκηνοθεσίας της παράστασης. Το αφηγηματικό κείμενο «έχει έναν τόνο ευθυμίας και αφέλειας, που το κάνει ευχάριστο»⁴.Η παράσταση προσφέρει στο μικρό θεατή πληροφορίες για τη ζωή συνομηλίκων του παιδιών μιας μεγαλοαστικής οικογένειας του τέλους του 19ου αι., όπου διαπιστώνονται: α. Παιχνίδια και σκανδαλιές παιδιών, που μοιάζουν με εκείνα της σύγχρονης πραγματικότητας, β. Η ύπαρξη στα πλουσιόσπιτα γκουβερνάντας/μαγείρισσας/υπηρέτριας, δασκάλας αγγλικής γλώσσας (και μάλιστα αυστηρής/αυταρχικής και αλκοολικής), γ. Η φιλοβασιλική ή φιλοβενιζελική ιδεολογία των ηρώων, δ. Φεμινιστικά και αντιρατσιστικά μηνύματα.

Προσωπικά, πιστεύω ότι οι δραματουργοί για παιδιά πρέπει να γράφουν ή έστω να διασκευάζουν θεατρικά μυθιστορήματα ιστορικού περιεχομένου, κοινωνικά έργα ρεαλισμού ή έργα σύγχρονου προβληματισμού, ελαττώνοντας ποσοστιαία την παραγωγή παραμυθιών (έντεχνων ή διασκευασμένων παραδοσιακών), κάτι που επιχείρησε η Γλ. Καλαϊτζή. Δεν είμαι βέβαιος, όμως, αν η παρούσα διασκευή ήταν η πιο κατάλληλη θεματολογικά και ιδεολογικά, αφού η Π. Δέλτα ανήκε και εκπροσωπούσε την ανερχόμενη τότε αστική τάξη και αποτελεί μια αμφιλεγόμενη ιδεολογικοπολιτικά προσωπικότητα⁵. Ακόμη και σήμερα τα έργα της δεν έχουν να προσφέρουν στα παιδιά των εργαζομένων και των λαϊκών οικογενειών κάποιες χρήσιμες και ωφέλιμες ιδέες για τα συμφέροντα της τάξης τους. Αισθητικά, ασφαλώς και θα τα συγκινήσουν, αφού η Π. Δέλτα ήταν μια εξέχουσα φυσιογνωμία στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά. Ομως, κατά τη γνώμη μου, πρέπει πάντοτε να μας απασχολεί το ενιαίο της ποιοτικής αισθητικής φόρμας και της λαϊκής (ταξικής) ιδεολογίας του περιεχομένου, όπως στη λογοτεχνία, έτσι και στο θέατρο για παιδιά.

Το παρόν έργο, από τη «φύση» του, θα έλεγα ότι παραστατικά (χωρίς την ευθύνη της σκηνοθέτριας) δημιουργεί μια ψυχρή ατμόσφαιρα, την οποία σπάζουν - κατά σημεία - η έντονη κίνηση και δράση των ηρώων και το όποιο χιούμορ διαγράφεται. Η ευρηματική σύλληψη της δραματουργού ώστε το έργο να κινείται σε δύο επίπεδα είναι ενδιαφέρουσα: Ανάμνησης γεγονότων από τα παιδικά χρόνια των ήδη ενηλίκων ηρώων του έργου και παραστατικότητας των αναμνήσεών τους επί σκηνής.

Σε επίπεδο παράστασης τα περισσότερα πηγαίνουν κατ' ευχήν: Η σκηνογραφία (σπίτια στην παραλία, με αρχιτεκτονική καραβιού, βράχια, βάρκα, που κάποια στιγμή «πλέει» επί σκηνής, κατάρτι κ.ο.κ.) και τα κοστούμια εποχής της Ευαγγελίας Κιρκινέ είναι αρκετά εντυπωσιακά. Επίσης, ευχάριστη η μουσική του Κώστα Βόμβολου, ενδιαφέρουσες οι χορογραφίες της Αμαλίας Μπενέτ και οι φωτισμοί της Κατερίνας Μαραγκουδάκη συμβάλλουν στην καλή αισθητική της παράστασης. Οι στίχοι του Γιώργου Φραγκόγλου είναι γραμμένοι με ποιητική ευαισθησία. Τους ρόλους ερμήνευσαν ικανοποιητικά οι ταλαντούχοι ηθοποιοί: Λάζαρος Βαρτάνης (Τρελαντώνης, πολύ καλός), Εφη Γούση (Πουλουδιά, πολύ καλή), Τσαμπίκα Φεσάκη (Αλεξάνδρα), Γιάννης Κλίνης (θείος Ζωρζής), Αμάντα Σοφιανοπούλου (θεία Μαριέτα), Αγγελική Μιχαλοπούλου (Αφροδίτη), Αργυρώ Ανανιάδου (μις Ράις/Κλειώ), Λίζα Νεοχωρίτη (Εβραία Αλίς), Αλέξανδρος Ζαφειριάδης (Γιάννης/Μπαρμπαγιάννης), Θεόδωρος Θεοδωρίδης (Βασιλιάς/Μακρονησιώτης). Η υπερβολική και εξεζητημένη ερμηνεία του ρόλου (μορφασμοί και κινησιολογία) του μικρού Αλέξανδρου από τον Χρήστο Τζιώτα, νομίζω ότι πρέπει να βελτιωθεί. Αλλωστε, ο μικρός Αλέξανδρος ήδη στο αφήγημα είχε πάψει να μπουσουλάει και περπατούσε κανονικά. Το γεγονός ότι παίζουν πολλοί ηθοποιοί στην παράσταση αποτελεί δείγμα σεβασμού, της παραγωγής, απέναντι στο Θέατρο για παιδιά, αν και η οικονομική συγκυρία είναι δυσμενέστατη.

Πρέπει να επαινέσω για την έγκριση/επιλογή του παρόντος έργου την καλλιτεχνική διευθύντρια του θεάτρου, Βάσια Παναγοπούλου, αλλά και να επισημάνω την παράλειψη του θεάτρου να υπάρχουν ισάριθμες με την παράσταση για ενηλίκους διαφημιστικές πινακίδες για την παράσταση για παιδιά. Το Θέατρο για παιδιά δεν υπολείπεται της αξίας και σημασίας του από καλλιτεχνική άποψη, μάλλον προηγείται στη βαθμίδα των αξιών, αφού έχει και τεράστια παιδαγωγική και κοινωνική σημασία για την ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών.

ΜΑΡΙΑ ΒΑΣΙΛΕΛΛΗ -

Δρ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΕΛΙΤΖΑΝΗ

«Η Γιορτή των Αστεριών»

από το θίασο «Ονειρόγραμμα»

στο θέατρο «ΓΚΛΟΡΙΑ»

Εντεχνο λαϊκότροπο παραμύθι διασκευασμένο θεατρικά για παιδιά. Με δραματικό χώρο το Διάστημα, αλλά και τη Γη και με σύγχρονο δραματικό χρόνο, όπου ο μικρός Αστέρης διαβάζει παραμύθια, όλα διαδραματίζονται με παιγνιώδη μορφή και με στόχο να διασκεδάσουν τα παιδιά, να τα απογειώσουν σε φαντασιακό επίπεδο και να τα προβληματίσουν: Για τη μόλυνση του περιβάλλοντος, για την αξία της συνεργασίας, για την αξία των βιβλίων, για την πραγματική φιλία, κλπ. Οι δραματουργοί παρουσιάζουν ως ιδανικό τόπο την Αστεροχώρα, όπου όλα εκεί λειτουργούν άψογα και εντελώς διαφορετικά από τη Γη. Οι φανταστικοί ήρωες, Φεγγαρόλουστη, Ξυλοπόδαρος, Αστερίτσα, Σβούρας Κλόουν, ζουν με αγάπη, φιλία, γαλήνη, ομόνοια, χαρά. Ολα εκεί είναι καταπράσινα και υγιεινά και ο πολιτισμός τους τέλειος. Ολα γίνονται καλύτερα, καθώς ετοιμάζουν τη Γιορτή των Αστεριών. Ομως, όλα σκοτεινιάζουν και παρουσιάζονται προβλήματα, με αποτέλεσμα οι ήρωες του παραμυθιού να οδηγηθούν σε περιπέτειες, ώστε να βρεθεί η Μαγική Σφυρίχτρα και η κατάσταση ν' αλλάξει. Τι ρόλο θα παίξουν άραγε ο πελώριος Δράκος, ο μικρός Αστέρης, ο μάντης Βάτραχος, η Μαντική Σφαίρα;

Σε σκηνικό επίπεδο η σκηνοθετική προσπάθεια του αξιόλογου σκηνοθέτη Βαγγέλη Βαφείδη δεν αποδίδει τα αναμενόμενα: Η ερμηνεία των περισσότερων ηθοποιών χρειάζεται βελτίωση και γι' αυτό σκληρή δουλειά (εξαίρεση αποτελούν οι Μαρία Βασιλέλλη ως Περιστέρι και Δράκος και ο Δημήτρης Κοντοδήμος ως Μάντης Βάτραχος), οι χορογραφίες της Εσθήρ Μαυροφόρου είναι απλοϊκές/υποτυπώδεις, τα σκηνικά-κοστούμια της Καλλιόπης Ζαφειροπούλου, με εξαίρεση το εντυπωσιακό κοστούμι του Δράκου, δεν παρουσιάζουν αισθητική αξία (ιδίως του Κλόουν Σβούρα) και η μουσική του Σταμάτη Χρήστου είναι μέτρια.

Πιστεύω ότι όλα μπορούν να βελτιωθούν, αν και οι παραστάσεις βρίσκονται σε εξέλιξη. Το εύχομαι ολόψυχα.

Τους υπόλοιπους ρόλους ερμηνεύουν οι: Στέργιος Αποστολίνας (Αστέρης), Σόνια Κωτίδου (Φεγγαρόλουστη), Κων/νος Φασιλής (Ξυλοπόδαρος), Ζωή Καγιά (Αστερίτσα), Θάνος Μπίρκος (Κλόουν Σβούρας, με κάποια θετικά χαρακτηριστικά κωμικού ηθοποιού).

Το Θέατρο για παιδιά πιστεύω ότι είναι ένα ιδιαίτερα απαιτητικό και δύσκολο είδος και σε επίπεδο θεατρικού κειμένου και σε επίπεδο σκηνικής απόδοσης. Οι όποιες «καλές κριτικές» που γράφονται για εξω-καλλιτεχνικούς λόγους δε βοηθούν, αντίθετα βλάπτουν το Θέατρο για παιδιά και τους ίδιους τους δημιουργούς του.