Στην επιτάχυνση των αρχαιολογικών εργασιών στο πλαίσιο της κατασκευής των μεγάλων έργων σκοπεύει το λεγόμενο «μνημόνιο συναντίληψης και συνεργασίας» μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού - Τουρισμού και του υπουργείου Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων που αποφασίστηκε από την Επιτροπή Μεγάλων Εργων στη συνεδρίαση της 1/9.

Πρόκειται για ένα κείμενο όρων και κανόνων που προκύπτουν από την υπάρχουσα νομοθεσία, την οποία ουσιαστικά «κωδικοποιούν» εννοιολογικά. Υποτίθεται ότι με αυτό το «μάζεμα» θα εφαρμοστεί καλύτερα και γρηγορότερα η αρχαιολογική νομοθεσία στα μεγάλα έργα κάτι που - «παραδόξως» - φαίνεται ότι δεν μπορεί να συμβεί χωρίς «συντονισμό». Μάλιστα, στο ίδιο το ΥΠΠΟ-Τ συστήνεται γραφείο «συντονισμού και παρακολούθησης» του αρχαιολογικού κομματιού των μεγάλων έργων εντός της Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων, το οποίο θα στελεχωθεί με 16 άτομα διαφόρων ειδικοτήτων και θα «συντονίζεται» ταυτόχρονα και με την Επιτροπή Μεγάλων Εργων που λειτουργεί εντός του ΥΠΠΟ-Τ για τα δικά του έργα...

Το μνημόνιο οριοθετεί χρονικά κάθε τμήμα της αρχαιολογικής «εμπλοκής» στα μεγάλα έργα. Ετσι, προβλέπει τη σύνταξη έκθεσης αναλυτικής αρχαιολογικής τεκμηρίωσης, ώστε ο κύριος του έργου να ξέρει έστω τη βασική αρχαιολογική «γεωγραφία» της περιοχής και να οργανωθούν καλύτερα όλες οι απαραίτητες εργασίες (σωστικές ανασκαφές, τεκμηρίωση κ.λπ.). Ορίζεται επίσης ένα δίμηνο ως όριο από την κατάθεση της μελέτης του έργου στο ΥΠΠΟ-Τ μέχρι την ενημέρωση του κυρίου του έργου από την Αρχαιολογική Υπηρεσία για το αν και τι αρχαιότητες αναμένονται. Και επειδή η κυβέρνηση γνωρίζει πολύ καλά τα τεράστια προβλήματα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, προβλέπονται και ειδικά μέτρα προσλήψεων στο όνομα πάντα της «επιτάχυνσης».

Φυσικά, το μνημόνιο είναι μόνο ένα μέρος από το «πλέγμα» των νομοθετικών ρυθμίσεων που συζητήθηκε στην Επιτροπή Μεγάλων Εργων, ρυθμίσεις που στοχεύουν ακριβώς στην επιτάχυνση χρυσοφόρων - για το μεγάλο κεφάλαιο - επενδύσεων. Υπό αυτό το πρίσμα, η πολιτιστική κληρονομιά, όταν δεν αποτελεί η ίδια για το αστικό κράτος πεδίο εξυπηρέτησης των συμφερόντων του κεφαλαίου, με διάφορες μορφές και τρόπους, τότε... εμποδίζει. Οπως ακριβώς στην περίπτωση των μεγάλων έργων, κυρίως υποδομών (δρόμοι, λιμάνια κ.λπ.), τα οποία, όχι μόνο είναι προσανατολισμένα στις εκάστοτε ανάγκες κερδοφορίας του κεφαλαίου, αλλά και η κατασκευή τους αποτελεί ένα ακόμη μεγάλο πεδίο κερδοσκοπικό «πανηγύρι» πάνω στα χρήματα του λαού.

Οι αρχαιότητες που έχουν την «ατυχία» να βρεθούν στο «λάθος» μέρος, τη «λάθος» στιγμή, είτε ξηλώνονται και μεταφέρονται για να συνεχιστεί το έργο, είτε... «διατηρούνται διά της καταχώσεως», δηλαδή σκεπάζονται και περνάει από πάνω ο δρόμος. Αλλωστε, η κατάχωση και μάλιστα «άμεση», προβλέπεται και στο μνημόνιο, στην περίπτωση λύσης της σύμβασης κατασκευής του έργου. Μπροστά στα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα, η δουλειά του αρχαιολόγου σε αυτά τα έργα είναι κυριολεκτικά ηρωική, ενώ, τα γνωστά προβλήματα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας (έλλειψη προσωπικού, υλικοτεχνικής υποδομής κ.λπ.) καθιστούν ανεφάρμοστη στην πράξη ουσιαστικά μέρη της αρχαιολογικής νομοθεσίας, όπως π.χ. οι δημοσιεύσεις των ευρημάτων. Ετσι, ακόμη κι αν μερικά ή όλα από τα παραπάνω προβλήματα λυθούν σε ό,τι αφορά στα μεγάλα έργα, η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει στο σύνολο των κρατικών δομών προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς.