Σ' αυτό το φύλλο ο «Οδηγητής» παραθέτει εκτενή αποσπάσματα από την ομιλία της ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλέκας Παπαρήγα, που πραγματοποιήθηκε σε συζήτηση - εκδήλωση του ΚΣ της ΚΝΕ για τα νέα ζευγάρια στο πάρκο Τρίτση την Κυριακή 3 Οκτώβρη.

«Οι νέοι άνθρωποι πριν φτιάξουν οικογένεια δεν μπορούν να φανταστούν τι θα γίνει μετά. Η ζωή αλλάζει άρδην όταν έρθει το πρώτο παιδί. Τότε, μες στις συνθήκες που ζούμε, με τις τεράστιες δυσκολίες και τις απαιτήσεις, καθημερινά τα νέα ζευγάρια βρίσκονται μπροστά σε ερωτηματικά και θα το πω καθαρά ακόμα και τα στελέχη. Πώς θα μπορούν να ανταποκριθούν ταυτόχρονα σε όλα. Θέλει μία συνεχή προσπάθεια. Δεν υπάρχει πιο ωραίο πράγμα απ' το να μπορείς να πεις ότι κατάφερες να τα συνδυάσεις όλα καλά, και τον αγώνα, και την οικογένεια, και τα παιδιά.

Αυτό που λέμε νέα ζευγάρια είναι η αυριανή οικογένεια, οι νέοι άνθρωποι, που κάποια στιγμή αποφασίζουν να ενώσουν τη ζωή τους πριν ακόμα αποφασίσουν να συμβιώσουν, να κάνουν γάμο - δεν μας απασχολεί αυτό - να αποφασίσουν να κάνουν παιδί. Αλλά δυστυχώς ο μέσος όρος όπου αποφασίζουν οι άνθρωποι να κάνουν οικογένεια και παιδιά έχει μεγαλώσει. Βλέπετε ζευγάρια 40 ετών που αποκτούν για πρώτη φορά παιδί. Συνήθως όταν λέμε νέα ζευγάρια φαντάζεσαι 25, 30 χρονών και γι' αυτό αν θέλετε χρεώνεις κατά κάποιον τρόπο και την ιδιαίτερη ευαισθησία και στην ίδια την ΚΝΕ πέρα απ' το Κόμμα. Αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα στο βαθμό που εξαρτάται όχι από μια προσωπική επιλογή ότι αποφασίζω να κάνω παιδί στα 40 μου χρόνια. Στα 40-42 χρόνια να κάνεις παιδί και τις περισσότερες φορές με εξωσωματικές, με χίλια δυο, άμα δεν λειτουργήσει βιολογικά ο οργανισμός την κατάλληλη στιγμή, έχεις και προβλήματα και δεν ξέρω και πόσο ωραίο είναι μια γυναίκα 55 χρονών κι ένας άντρας να έχουν παιδί στο Δημοτικό - είναι η άλλη άκρη όταν στα 18, 17 και 16 αποκτούσαν παιδί.

(...) Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ πιο εύκολα από μια πλευρά. Η κοπέλα δεν περιμένει μόλις τελειώσει το Λύκειο να φτιάξει οικογένεια γιατί δεν έχει άλλη επιλογή. Θέλει να σπουδάσει, να δουλέψει, όπως και το αγόρι. Και όμως παρ' όλα αυτά, σ' αυτά τα θέματα τα πράγματα των προσωπικών σχέσεων και της δημιουργίας οικογένειας έχουν δυσκολέψει πάρα πολύ παρόλο που έφυγαν απ' τη μέση μια σειρά αναχρονιστικά εμπόδια. Σε συνθήκες καπιταλισμού προβάλλεται πραγματικά το αδιέξοδο του συστήματος. Τα πράγματα έχουν γίνει πολύ δύσκολα για τα νέα ζευγάρια. Οι επιλογές είναι μεν πιο ελεύθερες, πιο συνειδητές, π.χ. στο να κάνεις παιδί. Βεβαίως, υπάρχουν εξελίξεις. Δεν είναι η περίοδος εκείνη που μια γυναίκα έπρεπε να κάνει 3-4 παιδιά για να δικαιώσει το ρόλο της. Αλλά σήμερα υπάρχουν τόσα πολλά εμπόδια που η ελεύθερη επιλογή έχει χαθεί. Βλέπεις ανθρώπους 35-40 χρονών να μένουν με τη μαμά και τον μπαμπά, ενώ δεν είναι φυσιολογικό αυτό. Αλλο πράγμα η σχέση και η ενότητα με την οικογένεια και άλλο πράγμα αυτό.

Αξίζει τον κόπο να δει κανείς διαχρονικά την εξέλιξη των προβλημάτων της νεολαίας σε συνθήκες του καπιταλισμού, ιδιαίτερα στην Ελλάδα τα τελευταία 50 χρόνια. Μόνο τότε μπορεί να καταλάβει πώς το σύστημα το ίδιο το καπιταλιστικό, που σ' ένα βαθμό έδωσε τη δυνατότητα και στις γυναίκες να δουλεύουν, να ξεπεραστούν μια σειρά αναχρονιστικά πράγματα, διατηρεί τους πιο βαθείς, σύγχρονους αναχρονισμούς και βάζει χίλια εμπόδια. Κι αν θέλετε συντηρητικοποιεί. Δεν μπορεί ένα ζευγάρι να εξαρτιέται απ' τους γονείς του. Αυτό σημαίνει εξάρτηση κι άλλη. Οι γονείς έχουν λόγο για το πώς ζει, πώς ξοδεύει.

Εχουμε το παράδειγμα του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε τον 20ό αιώνα. Δυστυχώς εσείς οι νεότεροι τον γνωρίσατε έχοντας ανατραπεί και έχοντας σκεπαστεί όλα τα επιτεύγματά του μέσα σε μια σκόνη και μια λάσπη η οποία δεν του πρέπει και δεν του ταιριάζει. Κι εμείς κάνουμε κριτική στο σοσιαλισμό που γνωρίσαμε, αφού μελετήσαμε και είναι κριτική από αγάπη σ' αυτό το σύστημα και γι' αυτό είναι και αυστηρή κριτική. Ενα μεγάλο μέρος των νέων ανθρώπων όταν τελείωναν το Πανεπιστήμιο είχαν οικογένεια και παιδιά. Βέβαια, αυτό πολλές φορές, έλεγαν οι Σοβιετικοί, δημιουργούσε τη δυνατότητα του εύκολου γάμου κι ενδεχομένως δεν υπήρχε η ωριμότητα επιλογής, αλλά αυτά ήταν δευτερεύοντα ζητήματα. Δεν είχαν πρόβλημα. Το Πανεπιστήμιο έδινε ένα δωμάτιο να ζήσει το ζευγάρι, ενώ μπορούσε να συμβιώσει με άλλους φοιτητές, είχε παιδικό σταθμό. Δεν υπήρχε το άγχος τι θα κάνω, πώς θα τελειώσω τις σπουδές έχοντας ένα παιδί. Και δεν είναι μικρό πράγμα να τελειώσεις το Πανεπιστήμιο 30-35 χρονών και να 'χεις κι ένα παιδί μεγαλωμένο. Εχει κι αυτό τα καλά του. Μικρή απόσταση ηλικίας από το παιδί και επιπλέον σε μια ηλικία 35-40 χρονών, που είναι κι αυτή μια ηλικία της ωριμότητας, δεν έχεις να τρέχεις με το μπιμπερό. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Είχες σίγουρη δουλειά, σίγουρο μισθό, σίγουρη περίθαλψη. Είχαν κι άλλα πράγματα. Απ' τα πρώτα ακόμα χρόνια της Οχτωβριανής Επανάστασης, που η επιβίωση της Επανάστασης δεν είχε ακόμα κριθεί, γινόντουσαν τεράστιοι προβληματισμοί, πάρθηκαν και μέτρα λίγο αργότερα, για τις κοινωνικές εγκαταστάσεις που έπρεπε να υπάρχουν για την οικογένεια. Δημόσια εστιατόρια, δημόσια καθαριστήρια, δημόσια πλυντήρια, όταν ακόμα δεν ήταν μια χώρα όπως είναι ο σύγχρονος καπιταλισμός, ήταν καπιταλιστική χώρα με τεράστιους τομείς καθυστέρησης. Και πραγματικά αυτά υλοποιήθηκαν μέσα σε δύσκολες συνθήκες, όπου τα ζευγάρια, τα νέα και τα μεγαλύτερα, μπορούσαν να έχουν τον πολυπόθητο ελεύθερο χρόνο που ο καπιταλισμός τον στερεί και είχαν κοινωνική δράση, αλλά και ελεύθερο χρόνο για να ασχοληθούν με την οικογένεια χωρίς να έχουν το άγχος, αυτό που έχουν σήμερα όλες οι μανάδες μεταξύ κουζίνας, πάμπερς, χρόνο πότε να πάει στη δουλειά, να ψωνίσει και να ασχοληθεί με το παιδί. Δηλαδή συνειδητά εκεί γύρω απ' τη δουλειά ήταν και το μαγαζί, ήταν και το εστιατόριο κι όταν πήγαινε στο σπίτι μπορούσε να μείνει ελεύθερος χρόνος για την οικογένεια. Βεβαίως, εκεί υπήρχε η προσέλκυση και η δυνατότητα να ασχοληθείς με τη δράση, τον έλεγχο των οργάνων εξουσίας, με τις αδυναμίες, αλλά ταυτόχρονα είχες και ελεύθερο χρόνο να ασχοληθεί ο καθένας επιλεκτικά, να συναντηθεί η οικογένεια γύρω από ένα τραπέζι, γύρω απ' τον καναπέ, κάτι που δεν υπάρχει σήμερα. Οχι ότι ήταν ένας κόσμος απαλλαγμένος από δυσκολίες, αλλά δείχνει ποιο ήταν το επίκεντρο των προσπαθειών.

Η κατάσταση σήμερα στην Ελλάδα γίνεται δραματική για τα νέα ζευγάρια και η βάση είναι η δουλειά, καταρχήν το μεροκάματο, ο μισθός και η κοινωνική πολιτική. Σε μια εποχή που οι ανάγκες της οικογένειας είναι στο ύψος του 21ουαιώνα, αυτή τη στιγμή γυρνάμε πίσω. Μ' αυτή την έννοια λέμε σαν Κόμμα πως η ΚΝΕ πρέπει να αναδείξει τα προβλήματα της νέας γενιάς, εγώ λέω και των 40άρηδων που έχουν μικρά παιδιά. Εδώ λοιπόν βρίσκεται και η μεγάλη αντίφαση. Σήμερα το ζευγάρι έχει πολλά όνειρα για το παιδί του κι αν θέλετε και εμείς οι κομμουνιστές έχουμε όνειρα, ίσα - ίσα και ποιοτικά, έχουμε αυξημένα σε σχέση με πολλούς άλλους. Αλλά γενικά τα ζευγάρια θέλουν να εξασφαλίσουν για το παιδί τους, θέλουν να το φτάσουν μέχρι το Πανεπιστήμιο, να εξασφαλίσουν μια καλή ζωή. Εμείς προειδοποιούμε. Η περίοδος εκείνη που από τις ατομικές θυσίες του ζευγαριού εξαρτιόταν η πρόοδος του παιδιού έχει τελειώσει. Πρέπει σήμερα ο γονιός να σταθμίσει τα πράγματα ως εξής: Με ποιον τρόπο θα κάνω το καθήκον μου απέναντι στο παιδί; Κι εμείς του λέμε, βεβαίως δεν καταργείται το ατομικό καθήκον, η ατομική ευθύνη, και σε συνθήκες του σοσιαλισμού - κομμουνισμού δεν καταργείται η προσωπική ευθύνη. Αλλά σήμερα η μεγαλύτερη ευθύνη είναι να παρέμβεις, να βάλεις φρένο σ' αυτή την κατάσταση και να την αλλάξεις. Μ' όποιο κόστος συνεπάγεται αυτό. Διαφορετικά ό,τι κι αν κάνεις δεν πρόκειται να σώσεις το παιδί σου, όταν είναι ένα παιδί της εργατικής τάξης, απ' τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Το μεγαλύτερο μέρος των λαϊκών οικογενειών και ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων ό,τι κι αν κάνουν, όσες θυσίες κι αν κάνουν, όσα βιβλία παιδαγωγικής κι αν διαβάσουν για να δώσουν σωστή κατεύθυνση στα παιδιά - αν και η οικογένεια όλο και λιγότερο μπορεί να επιδρά - θα πάει στο Νηπιαγωγείο θα αρχίσουν να του κάνουν το μυαλό πουρέ του παιδιού, θα πάει στο Δημοτικό, στο Γυμνάσιο, στο Λύκειο θα το διαπαιδαγωγούν με τρόπο που η όποια διαπαιδαγώγηση κάνει ο γονιός δε θα πιάνει. Η διαπαιδαγώγηση θα είναι ο θάνατός σου η ζωή μου. Ο καθένας να κυνηγήσει την ευκαιρία.

Επομένως σήμερα ως Κόμμα λέμε το εξής: Πρέπει να βοηθήσουμε και το κίνημα να προσελκυστούν στη μάχη τα νέα ζευγάρια. Λέμε συστράτευση δίπλα στο ΚΚΕ, άλλοι μέσα στο ΚΚΕ και την ΚΝΕ. Πρέπει να εξασφαλίσουμε συνθήκες που να μπορεί το νέο ζευγάρι να αφιερώσει χρόνο. Κι εδώ χρειάζεται προσπάθεια κι απ' τις οργανώσεις του Κόμματος και τους μαζικούς φορείς. Να προγραμματίζονται οι δουλειές έτσι ώστε να παίρνονται υπόψη οι ανάγκες του νέου ζευγαριού, η μορφή, η διάρκεια της δουλειάς να είναι τέτοια που να μπορεί να διευκολύνει. Βεβαίως, είναι θέμα και των ίδιων των ζευγαριών να συνειδητοποιήσουν ότι κάπου η ζωή τους δεν μπορεί να είναι μόνο η οικογένεια. Μάλιστα, αν είχαν δράση και πριν, θα την προσαρμόσουν έχοντας μικρά παιδιά, το καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούν να την εγκαταλείψουν διότι δεν πρόκειται να λύσουν κανένα πρόβλημα. Να αναπτυχθούν μορφές αλληλεγγύης, το κράτημα των παιδιών, όχι αυτές τις μορφές αλληλεγγύης και φιλανθρωπίας που εμφανίζονται τώρα σαν υποκατάστατο της κρατικής φροντίδας. Μιλάμε για μορφές αλληλεγγύης στο Κόμμα, στην ΚΝΕ, στους γυναικείους συλλόγους, στα σωματεία πριν απ' όλα. Δεν ξέρω αν οι φοιτητές έχουν παιδιά, ακόμα και στο φοιτητικό κίνημα. Μορφές αλληλεγγύης που να ανεβάζουν τον ελεύθερο χρόνο για δράση. Κι εδώ θέλει όλοι να βάλουμε το μυαλό μας και να σκεφτούμε.

Το δεύτερο βέβαια και σημαντικό ζήτημα είναι να ενταθεί ο αγώνας, ξεκαθαρίζοντας το εξής: Η κρίση θα είναι βαθιά. Ακόμα πιο βαθιά στην Ελλάδα. Υπάρχει αυτή η εκτίμησή μας που συμπίπτει και με τις εκτιμήσεις των αστικών οργανισμών. Η κρίση παγκόσμια του καπιταλισμού, ακόμα κι όταν λήξει η ημερομηνία της και μπουν διαδοχικά οι χώρες σε φάση ανάκαμψης θα είναι αναιμική και θα χτυπήσει νέος κύκλος κρίσης. Επομένως τα μέτρα δεν έχουν τελειωμό. Θεωρούμε ότι στις σημερινές συνθήκες ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι πρέπει να συνδυάσουν τον εξής αγώνα: Δράση για επείγοντα προβλήματα, αλλά και ταυτόχρονα αυτή η δράση για να έχει αποτελεσματικότητα πρέπει να ωριμάσει μέσα στο κίνημα η ιδέα ότι ο λαός και πάνω απ' όλα οι νεότεροι άνθρωποι πρέπει να παλέψουν γύρω από μια εναλλακτική πρόταση εξουσίας. Που για μας είναι η ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, η ανατροπή της εξουσίας των μονοπωλίων (...).

Τα νέα ζευγάρια δεν έχουν άλλη επιλογή από το να σηκώσουν πολλά καρπούζια στην ίδια μασχάλη. Δεν λέμε ότι είναι εύκολο, αλλά δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Τα νέα ζευγάρια χωρίς να παραιτούνται απ' τον καθημερινό αγώνα πρέπει να φιλοδοξήσουν στην επαναστατική αλλαγή. Πότε θα 'ρθει αυτή; Δεν μπορούμε να βάλουμε χρονικό όριο, αλλά είμαστε βέβαιοι πως εσείς πρέπει να έχετε παραμείνει ακόμα νέοι. Και μόνο τότε μπορείτε να είστε και καλή μάνα και η οικογένεια παρά τις δυσκολίες να αποκτήσει και ένα νόημα. Αλλιώς ιδιαίτερα για τους νέους ανθρώπους δεν έχει νόημα η ζωή όταν απ' το πρωί μέχρι το βράδυ νομίζεις ότι λύνεις τα προβλήματά σου με αποχή και σκύβοντας το κεφάλι».