Η «εικόνα» του ευρωπαϊκού κινηματογράφου το 2010 όπως προκύπτει από την έρευνα του Ευρωπαϊκού Οπτικοακουστικού Παρατηρητηρίου (ΕΟΠ) που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Μάιο είναι, φαινομενικά, «σουρεαλιστική», αφού, ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος εμφανίζεται με: Περισσότερες ταινίες, μεγαλύτερα κέρδη... αλλά λιγότερα εισιτήρια. Την ίδια στιγμή προκύπτει ότι η κυριαρχία των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή αγορά της διανομής, όχι μόνο συνεχίζεται, αλλά διευρύνεται.

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτα το «μαγικό» στα παραπάνω. Αντίθετα, τα στοιχεία είναι χαρακτηριστικά του μονοπωλιακού ανταγωνισμού και του γεγονότος ότι και ο κινηματογράφος δεν είναι στον καπιταλισμό τίποτα περισσότερο από ένα ακόμη πεδίο κερδοφορίας του κεφαλαίου εις βάρος, όχι μόνο των δημιουργών, αλλά και του κοινού. Διότι ο καπιταλισμός γνωρίζει πολύ καλά τη δύναμη του κινηματογράφου, όχι μόνο στο ταμείο, αλλά και στη συνείδηση.

Το ελληνικό Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων (ΙΟΜ) (εκπροσωπεί την Ελλάδα στο ΕΟΠ) διαπιστώνει «μια έντονη αντίθεση μεταξύ, αφ' ενός, της αύξησης της ευρωπαϊκής παραγωγής και των εισπράξεων στα ταμεία και αφ' ετέρου της συνεχιζόμενης, και ολοένα διευρυνόμενης, κυριαρχίας του αμερικανικού κινηματογραφικού προϊόντος στις αίθουσες της Γηραιάς Ηπείρου». Το ίδιο αφήνει να εννοηθεί ότι αυτή η κυριαρχία διευρύνεται λόγω της ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών που εφαρμόζονται στον κινηματογράφο: «Οι αμερικανικές ταινίες στην ουσία δεν έχασαν ποτέ την επαφή με την καρδιά αλλά και με το πορτοφόλι του Ευρωπαίου κινηματογραφόφιλου και η ανάπτυξη νέων τεχνικών προβολής, κυρίως η τρισδιάστατη (3D), εξασφαλίζει στις πέραν του ατλαντικού κινηματογραφικές παραγωγές την πρωτοκαθεδρία στα εισιτήρια».

Σε ό,τι αφορά στα ακαθάριστα έσοδα στα κινηματογραφικά ταμεία, στα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το 2010 η κατάσταση έχει ως εξής: Ανήλθαν μεν στα 6,45 δισεκατομμύρια ευρώ (αύξηση 5% σε σχέση με το 2009) καταγράφοντας το μεγαλύτερο ποσό εσόδων, «όμως δεν προέρχεται από αύξηση του αριθμού των εισιτηρίων (αφού αυτός μειώθηκε κατά 1,6% το 2010) αλλά από αύξηση της μέσης τιμής των εισιτηρίων»! Ακόμη πιο συγκεκριμένα: Επειδή οι ταινίες 3D προβάλλονται με ακριβότερο εισιτήριο, αύξησαν τη μέση τιμή των εισιτηρίων το 2010 κατά 6,8%! «Αυτό όμως δεν οδήγησε και σε αύξηση του αριθμού των εισιτηρίων» λέει το ΙΟΜ (σ.σ. περίεργο πώς το ΙΟΜ περίμενε να συμβεί το αντίθετο...) «παρά το γεγονός ότι το 2010 σημειώθηκε η δεύτερη υψηλότερη επίδοση στα εισιτήρια μετά το 2004».

Τα ακριβότερα εισιτήρια μπορεί να «διώχνουν» τον κόσμο από τις αίθουσες, αλλά οι τρισδιάστατες προβολές έδειξαν επιθετικές τάσεις στην «πίτα» της διανομής. Ετσι «σε δύο μεγάλες κινηματογραφικές αγορές», Ηνωμένο Βασίλειο και Ρωσία, οι τρισδιάστατες προβολές συγκέντρωσαν πάνω από το 20% των εισιτηρίων (24% και 20% αντίστοιχα) ενώ σε Γαλλία και Γερμανία συγκέντρωσαν 16% και 17% αντίστοιχα.

Το ΙΟΜ διαπιστώνει επίσης ότι στα 27 κράτη-μέλη «επικράτησε μια πλήρης "διχοτόμηση" ως προς την προσέλκυση στις κινηματογραφικές αίθουσες αφού σε 14 εξ αυτών τα εισιτήρια μειώθηκαν και στα υπόλοιπα 13 αυξήθηκαν». Σε κάθε περίπτωση, «η σημαντική αύξηση του μεριδίου αγοράς των αμερικανικών ταινιών 3D τη διετία 2009-2010 φαίνεται ότι συνέβαλλε στη μείωση του μεριδίου των ευρωπαϊκής προέλευσης ταινιών στο χαμηλότερο σημείο τους από το 2005». Συγκεκριμένα, τα στοιχεία για το «κομμάτι» των ευρωπαϊκών ταινιών στην «πίτα» της ευρωπαϊκής διανομής, έχουν ως εξής: 2008: 28,30%, 2009: 26,80%, 2010: 25,30%. Αντίθετα, οι αμερικανικές ταινίες έφτασαν από το 66,9% (2009) στο 68% (2010), με το ποσοστό τους την τριετία 2006-2008 να κυμαίνεται μεταξύ 63% και 65%.

Το μερίδιο των ΗΠΑ ανεβαίνει κι άλλο αν συνυπολογιστούν οι συμπαραγωγές ταινιών με την Ευρώπη, οι οποίες το 2010 έλαβαν το 5,40% της ευρωπαϊκής διανομής, από 4% το 2009. Η «ατμομηχανή» αυτής της αύξησης ήταν ουσιαστικά δύο ταινίες συμπαραγωγής: Το προτελευταίο «επεισόδιο» του «Χάρι Πόττερ» και ο «Ρομπέν των Δασών», με 31,2 εκατ. εισιτήρια και 13,1 εκατ. αντίστοιχα!

Ενώ το Χόλιγουντ κάνει «πάρτι» στα ευρωπαϊκά ταμεία, τo 2010 οι ευρωπαϊκές παραγωγές ταινιών φτάνουν στον αριθμό - ρεκόρ των 1.203 κινηματογραφικών έργων (συμπεριλαμβανομένων των ντοκιμαντέρ), δηλαδή 19 περισσότερα από το 2009. Ο αριθμός θα ήταν μεγαλύτερος αν δεν υπήρχε το «Βατερλό» της κινηματογραφικής παραγωγής της Γερμανίας, με 84 ταινίες το 2010 έναντι 129 το 2009!

Γενικά φαίνεται ότι το ντοκιμαντέρ «σώζει» το ευρωπαϊκό σινεμά ως ποσότητα, αφού στην ΕΕ τα ντοκιμαντέρ αυξήθηκαν κατά 32 ταινίες, ενώ η μυθοπλασία μειώθηκε κατά 13 ταινίες. Ετσι, το 2010, τα ντοκιμαντέρ αντιπροσωπεύουν το 28% της ευρωπαϊκής παραγωγής ενώ οι ταινίες μυθοπλασίας το 72%. Η Γαλλία ήταν η πρώτη χώρα σε παραγωγή στην Ευρώπη κάνοντας και ιστορικό ρεκόρ με 203 ταινίες, ενώ η Ισπανία ακολουθεί με 186 ταινίες.

Κι όμως, στην πρώτη εικοσάδα των ταινιών με τα περισσότερα εισιτήρια το 2010 ανεξαρτήτου χώρας παραγωγής, οι 12 είναι από τις ΗΠΑ και οι άλλες οκτώ είναι... συμπαραγωγή ΗΠΑ/Βρετανία! Οσο για το περιεχόμενο; «Αβαταρ» και «Χάρι Πόττερ» στις δύο πρώτες θέσεις με 43 εκατομμύρια και 31,2 εκατομμύρια εισιτήρια αντίστοιχα. Δηλαδή, δεν υπάρχει στην πρώτη εικοσάδα ούτε μία ευρωπαϊκή παραγωγή.

Η Ελλάδα παρουσιάζει πτώση τόσο στα εισιτήρια όσο και στη διανομή ελληνικών ταινιών στην εγχώρια αγορά. Τα εισιτήρια το 2010 έπεσαν στα 11,6 εκατ. από 12,3 εκατ. το 2009 (-5,1%), ενώ η διανομή των ελληνικών ταινιών έπεσε στο 8,6% από το 12,6% το 2009.

Αυτός είναι και ο λόγος που η ΕΕ ξεκίνησε «διαβούλευση» για την αλλαγή, προς το χειρότερο ακόμη, των κριτηρίων για τις κρατικές επιδοτήσεις στον κινηματογράφο. Είναι χαρακτηριστικό ότι επιχειρείται να «εξοριστεί» κάθε έννοια του όρου «πολιτισμός» από αυτά τα κριτήρια, σε μια προσπάθεια των ευρωπαϊκών μονοπωλίων να ανταγωνιστούν τις ΗΠΑ. Το ότι ο λόγος δεν γίνεται πλέον για κινηματογράφο ως μορφή τέχνης, είναι απλώς το «κερασάκι» σε αυτή τη χυδαία «τούρτα» του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού...