«Ως επιλογή εκπαιδευτικής πρακτικής, οι ερευνητικές εργασίες εντάσσονται οργανικά στην όλη φιλοσοφία του νέου σχολείου» αναφέρεται στο βιβλίο του εκπαιδευτικού, που αφορά το λεγόμενο project στο σχολείο. Σημειώνουμε πως η λέξη project δεν ...επινοήθηκε από εμάς, αλλά είναι επιλογή του υπουργείου Παιδείας, για να χαρακτηρίσει τις εργασίες που θα κάνουν οι μαθητές στο Λύκειο.

Για να αντιληφθούμε το περιεχόμενο του project είναι απαραίτητο να θυμηθούμε ποια είναι η «φιλοσοφία του νέου σχολείου». Πρόκειται για το σχολείο της «αγοράς», που κατασκευάζει η κυβέρνηση. Στόχος είναι τα σχολεία πολλών ταχυτήτων, που θα χρηματοδοτούνται και θα αξιολογούνται και απ' την «τοπική κοινωνία» (τους επιχειρηματίες εννοούν όταν χρησιμοποιούν τέτοιους «όρους»). Μιλάμε για σχολεία που δε θα έχουν ενιαίο πρόγραμμα (άλλα θα διδάσκεται ο μαθητής στο Πέραμα και άλλα ο μαθητής της Κηφισιάς), οι εκπαιδευτικοί θα αξιολογούνται και απ' τους «χορηγούς», οι οποίοι θα έχουν λόγο στο περιεχόμενο της μάθησης ως ...ευεργέτες του σχολείου.

Σε αυτό το όραμα που έχει η κυβέρνηση εντάσσεται η «ερευνητική εργασία», που διαφημίζει το υπουργείο Παιδείας. Πριν περάσουμε, όμως, στα βασικά στοιχεία που συνθέτουν την εργασία, το περιεχόμενο και το ρόλο της, να ξεκαθαρίσουμε πως με τις ομαδικές εργασίες δε θα μπορούσε, προφανώς, να διαφωνήσει κανείς. Δε θα επιδιώξουμε παιδαγωγική ανάλυση για το θέμα, αλλά θα σημειώσουμε πως σ' ένα σχέδιο για ένα σχολείο της «αγοράς», μια Παιδεία των «ατομικών εκπαιδευτικών διαδρομών», που μετατρέπει το δικαίωμα σε ευκαιρία ...δεν ταιριάζει το συλλογικό πνεύμα. Κάτι άλλο συμβαίνει και αυτό αποδεικνύεται απροκάλυπτα απ' το βιβλίο του εκπαιδευτικού (το οποίο μπορεί να βρει ο καθένας στη ιστοσελίδα του ψηφιακού σχολείου, http://digitalschool.minedu.gov.gr/courses/DSGL-A107/).

Σημειώνουμε πως η «ερευνητική εργασία» εντάσσεται στο ωρολόγιο πρόγραμμα του Λυκείου για ένα «συνεχές, κατά προτίμηση, τρίωρο (στην Α' Λυκείου) ή δίωρο (στη Β' και τη Γ' Λυκείου)». Η συμμετοχή των μαθητών «και στα δύο τετράμηνα είναι υποχρεωτική και λαμβάνουν ατομικό βαθμό, που καταχωρείται κανονικά στον έλεγχο και στην ατομική καρτέλα του μαθητή».

Ας ξεκινήσουμε απ' τον πυρήνα της «φιλοσοφίας» της εργασίας και γενικά του «νέου σχολείου». Πυρήνας λοιπόν των συγκεκριμένων εργασιών είναι «η αρχή της διαφοροποιημένης προσέγγισης στη μάθηση»! Δεν πρόκειται για αντίφαση. Η διαφοροποίηση στη μάθηση δεν αφορά την ενίσχυση των κλίσεων και των αναγκών του κάθε παιδιού, τη βοήθεια και τις ιδιαιτερότητες και την προσοχή που χρειάζεται η παιδαγωγική διαδικασία. Η διαφοροποίηση στη μάθηση είναι πολιτική προσέγγιση και αυτό αποδεικνύεται απ' το βιβλίο του εκπαιδευτικού. Παρουσιάζεται ένα απόσπασμα απ' τα γραπτά του Σουηδού παιδαγωγού T. Husen, το οποίο έχει ένα σαφέστατο ιδεολογικό περιεχόμενο:

«Δεν υπάρχει κανένα λογικό επιχείρημα για να ελπίζουμε ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί περισσότερη ισότητα με μια όμοια μεταχείριση όλων των παιδιών... που έρχονται στον κόσμο άνισα προικισμένα και μεγαλώνουν κοντά σε γονείς με άνισες έμφυτες ικανότητες, αλλά και άνισες κοινωνικές συνθήκες ... Σε κάπως παράδοξη διατύπωση, μπορούμε να πούμε ότι κάθε παιδί πρέπει να έχει ίσες ευκαιρίες να το μεταχειριστούν άνισα ... μια δημοκρατική κοινωνία μπορεί να παρέχει ίσες ευκαιρίες άνισης μεταχείρισης, χωρίς τον κίνδυνο μιας κοινωνίας ομοιόμορφων ανθρώπων» (το απόσπασμα είναι από το βιβλίο του εκπαιδευτικού).

Η κοινωνική (ταξική) ανισότητα, λοιπόν, είναι κάτι δεδομένο και σε αυτό ο μαθητής πρέπει να υποταχθεί από νωρίς! Ούτε το παραμύθι του συστήματος για την ταξική κινητικότητα δε χρησιμοποιούν, μιλούν ξεκάθαρα για παιδιά που θα έχουν ίσες ευκαιρίες να τα μεταχειριστούν άνισα! Στη συνέχεια, συμπληρώνεται και ο κίνδυνος των «ομοιόμορφων ανθρώπων»... Ομοιόμορφη θέλουν να είναι η πλειοψηφία του λαού και να μη βλέπει βήμα παραπέρα, ζώντας στις ψευδαισθήσεις των «ευκαιριών» που ...έρχονται σε λίγους για να συνεχίζονται οι αυταπάτες για τους πολλούς!

Στο βιβλίο του εκπαιδευτικού για το project ο στόχος για την κατηγοριοποίηση των μαθητών δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω απ' τις εκφράσεις που θέλουν να αποδείξουν πως τελικά στόχος είναι η προσφορά στον κάθε μαθητή: «Η αρχή της διαφοροποιημένης προσέγγισης στη μάθηση (...) αποβλέπει στο να προσφέρει υψηλής ποιότητας εκπαίδευση ανεξαιρέτως σε όλα τα παιδιά, μέσα όμως από διαφοροποιημένες προσεγγίσεις που λαμβάνουν υπόψη τους τις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες και δυνατότητες κάθε παιδιού, τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του, τα ξεχωριστά βιώματά του, τους δικούς του ρυθμούς μάθησης, το προσωπικό του στιλ μάθησης, το πολιτισμικό του υπόβαθρο, την αυτοαντίληψή του». Πίσω, λοιπόν, απ' το ...ενδιαφέρον για τον κάθε μαθητή κρύβονται οι «ρυθμοί μάθησης», το «προσωπικό στιλ», το «πολιτισμικό υπόβαθρο».

Υπάρχουν όλα αυτά; Φυσικά υπάρχουν, αλλά εντάσσονται στην ταξική διάρθρωση της κοινωνίας. Οι «ρυθμοί μάθησης» εξαρτώνται και απ' το εάν ο μαθητής πρέπει να δουλέψει, το «προσωπικό στιλ μάθησης» έχει σχέση με κυρίαρχα πρότυπα της μόρφωσης μέσω ...google, της απομάκρυνσης απ' το βιβλίο, τα πρότυπα της εύκολης και αναλώσιμης γνώσης. Οσο για το πολιτισμικό υπόβαθρο και την αυτοαντίληψη, ούτε αυτές διαμορφώνονται έξω απ' την κοινωνία και τις ταξικές της αντιθέσεις, μακριά απ' την εκμετάλλευση.

Μαζί με την κατηγοριοποίηση των μαθητών πάει και η διαφοροποίηση ανάμεσα στα σχολεία, που είναι δηλωμένη πρόθεση της κυβέρνησης. Στη διαφοροποίηση εντάσσεται και το project, αφού βασικό κριτήριο για τη θεματολογία θα είναι «οι υπάρχουσες υποδομές και οι διαθέσιμοι πόροι του σχολείου και της κοινότητας για τη διερεύνηση συγκεκριμένου θέματος».

Η αξιολόγηση των project είναι ένα απ' τα «κανάλια» που θα συνδέσουν το σχολείο με την «αγορά». Η παρουσίαση θα γίνεται στην «τοπική κοινωνία» (βλέπε επιχειρήσεις) θα αξιολογείται και, προφανώς, θα πρέπει να ανταποκρίνεται στα ζητούμενα του ...κοινού, που θα κληθεί και να χρηματοδοτήσει. Στο βιβλίο του εκπαιδευτικού για το project αναφέρεται: «Στο τέλος του τετραμήνου, το Λύκειο οργανώνει ειδική "ημερίδα" στο πλαίσιο του προβλεπόμενου για τις Ερευνητικές Εργασίες τρίωρου, όπου οι μαθητές κάθε "Τμήματος Ενδιαφέροντος" παρουσιάζουν, ταυτόχρονα σε διαφορετικούς χώρους, στη σχολική κοινότητα και - όπου είναι δυνατόν και κρίνεται σκόπιμο - στους γονείς και σε μέλη της τοπικής κοινότητας τις εργασίες τους και μετά ακολουθεί σχετική συζήτηση».

Μάλιστα, «γίνεται υποχρεωτικά κοινοποίηση όλων των Ερευνητικών Εργασιών και στην ευρύτερη εκπαιδευτική και τοπική κοινότητα μέσω του διαδικτύου και άλλων πρόσφορων τρόπων». Αυτό σημαίνει πως, μέσα στο πλαίσιο του σχολείου της «αγοράς», θα δημιουργηθούν συνθήκες «ανταγωνισμού» μεταξύ σχολείων, αλλά και, ενδεχομένως, ένα κυνήγι θεμάτων που θα ικανοποιούν τους αξιολογητές. Τονίζεται πως η αξιολόγηση της δημόσιας παρουσίασης «έχει βαθμό βαρύτητας» 20%, η ερευνητική διαδικασία 30%, το περιεχόμενο 30%, η Γλώσσα και η Δομή 20%. Αξίζει να σημειώσουμε πως «κατά την παρουσίαση μπορεί να γίνει χρήση και της αγγλικής γλώσσας για την παράθεση συνοπτικής περίληψης ή ακόμη και εκτενέστερου μέρους αυτής».

Μάλιστα, «ο τρόπος της παρουσίασης και τα μέσα θα αποφασιστούν από τους μαθητές της ομάδας και μπορεί, κάλλιστα, να αποτελεί έναν συνδυασμό εισήγησης, εικόνων, σχημάτων, κίνησης, ήχου με τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας». Θα μπορούσε κανείς να αρνηθεί τα τεχνολογικά μέσα στην παρουσίαση μιας εργασίας; Προφανώς όχι. Στο σχολείο της «αγοράς», όμως, όπου το βιβλίο και η μελέτη γίνονται, πλέον, συνοδευτικό και τα τεχνολογικά μέσα κυρίαρχα (και όχι το αντίστροφο) έχει σημασία πώς προωθούνται, γενικά, τα μέσα παρουσίασης και όχι το περιεχόμενο. Εχει άμεση σχέση με την ενίσχυσης της εύκολης και αναλώσιμης γνώσης στο σχολείο και την ...έρευνα με βασικό ...όπλο το google. Υπενθυμίζουμε πως το περιεχόμενο «μετράει» μόνο 30% στην αξιολόγηση...

Ανάμεσα στα αρκετά κωμικοτραγικά που μπορεί να βρει κανείς στους σχεδιασμούς για το project, στο βιβλίο του εκπαιδευτικού, είναι η «παραγωγή νέας γνώσης»! Συγκεκριμένα αναφέρεται πως στόχος είναι και η «παραγωγή νέας Γνώσης μέσω αξιοποίησης πληροφοριών σε ευρύτερα πλαίσια σχέσεων, αλλά μικρότερης βεβαιότητας από τις πληροφορίες»! Με λίγα λόγια, θέλουν να μας πούνε πως μέσα από μια ολιγόμηνη εργασία, με όλα τα χαρακτηριστικά που περιγράψαμε, θα παράγεται νέα γνώση, όπως στις διδακτορικές διατριβές!