Στρατηγέ, το τανκ σου είναι δυνατό μηχάνημα θερίζει δάση ολόκληρα, κι εκατοντάδες άντρες αφανίζει. Μόνο που έχει ένα ελάττωμα: Χρειάζεται οδηγό.

Στρατηγέ, το βομβαρδιστικό σου είναι πολυδύναμο. Πετάει πιο γρήγορα απ' τον άνεμο, κι απ' τον ελέφαντα σηκώνει βάρος πιο πολύ. Μόνο που έχει ένα ελάττωμα: χρειάζεται πιλότο.

Στρατηγέ, ο άνθρωπος είναι χρήσιμος πολύ. Ξέρει να πετάει, ξέρει και να σκοτώνει. Μόνο που έχει ένα ελάττωμα: Ξέρει να σκέφτεται.

(Μπέρτολτ Μπρεχτ)

(γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου)

Την προηγούμενη Κυριακή, ο «Ριζοσπάστης» παρουσίασε τη συλλογή κειμένων του Λένιν «για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση». Το κόμμα του Λένιν, με καθοριστική συμβολή του ίδιου, κατάφερε να καθοδηγήσει την εργατική τάξη στην κατάκτηση της εξουσίας τον Οκτώβρη του 1917 - αυτή ήταν η έξοδος από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για την εργατική τάξη της Ρωσίας. Οπως αναφέρει ο Λένιν, ο πόλεμος υπήρξε ο «μεγάλος σκηνοθέτης της επανάστασης».

Τα γεγονότα της ανταρσίας των γαλλικών πληρωμάτων στη Μαύρη Θάλασσα που καταγράφονται στο βιβλίο του Α. Μαρτί είναι μεταγενέστερα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όμως έχουν τις ρίζες τους άμεσα σε αυτόν και εντάσσονται στην επίδραση που είχε η ίδια η Οχτωβριανή Επανάσταση. Τα γαλλικά πληρώματα, που για χρόνια βρίσκονται σε πόλεμο, στάλθηκαν στην επέμβαση 14 καπιταλιστικών χωρών ενάντια στην εργατική εξουσία της Ρωσίας, για να καταπνίξουν την επανάσταση. Πλέον, οι Γάλλοι ναύτες καλούνταν να πολεμήσουν ενάντια σε μια χώρα που η εργατική τάξη είχε πάρει την εξουσία.

Οπως αναφέρει ο συγγραφέας του βιβλίου: «Το κύρος της ρώσικης Σοσιαλιστικής Επανάστασης εξαπλωνόταν και γιγαντωνόταν. Ο μαρτυρικός λαός, κυρίως οι στρατιώτες, είδαν στη Ρώσικη επανάσταση την πραγμάτωση της διεξόδου από την αγωνία που είχαν υποφέρει όλους τους προηγούμενους μήνες, την απάντηση στο ερώτημα: Πώς διώχνει κανείς μια για πάντα, όλους τους υπεύθυνους των μακροχρόνιων δεινών και της ατέλειωτης μιζέριας, πώς βάζει οριστικό τέλος στους ειδεχθείς ιμπεριαλιστικούς πολέμους;» (σελ. 11).

Οπως χαρακτηριστικά αναδεικνύουν και οι στίχοι του Μπρεχτ και η πιο «τέλεια» πολεμική μηχανή, χρειάζεται το ανθρώπινο δυναμικό για να στελεχωθεί και να λειτουργήσει. Εν δυνάμει - ο ανθρώπινος παράγοντας καθορίζει προς τα πού θα στραφούν ακόμα και τα πιο σύγχρονα πολεμικά μέσα.

Η δράση των γαλλικών πληρωμάτων, όπως και άλλων στρατιωτών από άλλης εθνικότητας εκστρατευτικά Σώματα που συμμετείχαν στην ιμπεριαλιστική επέμβαση ενάντια στη νεαρή Σοβιετική εξουσία αποτέλεσε ύψιστη διεθνιστική δράση. Παρ' όλο που ακόμα δεν είχαν συγκροτηθεί τα Κομμουνιστικά Κόμματα, ούτε το Γαλλικό, εν τούτοις η σοβιετική εξουσία απολάμβανε ευρύτερη συμπάθεια εργαζομένων αποκαμωμένων από μια τετραετή αλληλοσφαγή των εργατών στα πεδία της Ευρώπης. Αποδεικνύεται, δηλαδή, ότι όταν ξεσπά ένα κοσμοϊστορικό γεγονός, όπως η προλεταριακή επανάσταση, το οποίο βεβαίως δεν έρχεται κεραυνός εν αιθρία, έχει προετοιμαστεί από τις συνθήκες εσωτερικών και διεθνών μεταβολών όπως ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος που επιδρά ευρύτερα σε κράτη και λαούς, τότε ο συσχετισμός δύναμης δεν παραμένει καταθλιπτικά αρνητικός, δημιουργούνται τάσεις για τη μεταβολή του. Ετσι, λοιπόν, δεν πρέπει να προκρίνεται η έκβαση ενός αγώνα από το πώς βλέπουμε σήμερα το συσχετισμό δυνάμεων. Πρέπει να σημειώσουμε ότι η στάση των εργατών των ευρωπαϊκών καπιταλιστικών κρατών που, με τον ένα ή άλλον τρόπο, σαμποτάρισαν την ιμπεριαλιστική επέμβαση, έπαιξε σημαντικό ρόλο, έδωσε χρόνο και δυνατότητες στο να αντιμετωπίσει η σοβιετική εξουσία την ιμπεριαλιστική εισβολή.

«Δεν είχα καμιά πρόθεση να φύγω. Ομως πώς έπρεπε να δράσω;»

Ο Μαρτί παραθέτει τις σκέψεις ενός ναύτη, όταν ακόμα ξεκινούσαν την εκστρατεία, λίγους μήνες πριν από την ανταρσία: «...ήμασταν στη Θεσσαλονίκη. Ημασταν έτοιμοι να σαλπάρουμε το επόμενο πρωινό. Οπου πήγαινα έβλεπα μυστικές συναντήσεις. Ολοι ήταν αποφασισμένοι να αρνηθούν να φύγουν. Γέμισα το ντουφέκι μου, το όπλισα και πήγα για ύπνο. Δεν έκλεισα μάτι όλο το βράδυ καθώς αναρωτιόμουν ξανά και ξανά τι έπρεπε να κάνω. Δεν είχα καμιά πρόθεση να φύγω. Ομως πώς έπρεπε να δράσω;» (σελ. 26). Τελικά, τα πολεμικά πλοία ταξίδεψαν για τη Μαύρη Θάλασσα. Η κούραση από τον πόλεμο και η γενικά θετική επίδραση της Οχτωβριανής Επανάστασης δεν αρκούσε.

Ομως, και το Γαλλικό Επιτελείο δεν έκατσε με σταυρωμένα τα χέρια. Μαζί με τις υποσχέσεις για γρήγορη αποστράτευση, έθεσε σε εφαρμογή τις σπιουνιές καθώς και τη βρώμικη προπαγάνδα (που συνοδεύει κάθε ιμπεριαλιστικό πόλεμο) ενάντια στη νεαρή εργατική εξουσία, ότι δήθεν μεταξύ των μπολσεβίκων υπάρχουν πολλοί ληστές που λεηλατούν τον πληθυσμό κ.ά.

Ο Αντρέ Μαρτί παραθέτει τα εξής συμπεράσματα του Λένιν από την Επανάσταση του 1905: «Δεν πρέπει να φανταζόμαστε αυτό το πέρασμα του στρατού σαν κάποια απλή μεμονωμένη πράξη, που είναι το αποτέλεσμα πειθούς από το ένα μέρος και συνείδησης από το άλλο...Στην πραγματικότητα, η ταλάντευση του στρατού που είναι αναπόφευκτη σε κάθε πραγματικά λαϊκό κίνημα, οδηγεί με την όξυνση της επαναστατικής πάλης σε έναν πραγματικό αγώνα για το στρατό» (σελ. 23).

Η γενική ακτινοβολία της Επανάστασης, για να μετουσιωθεί σε «χειροπιαστά αποτελέσματα», χρειάστηκε συνειδητή προπαγανδιστική και οργανωτική δραστηριότητα των μπολσεβίκων στις γραμμές των γαλλικών στρατευμάτων της επέμβασης. Ηταν σημαντική η δουλειά των «απέξω» που κατάφερε αποτελέσματα και στις γραμμές των γαλλικών στρατευμάτων. Σε αυτήν την προσπάθεια, οι μπολσεβίκοι είχαν και θύματα όπως η Γαλλίδα επαναστάτρια, Ζαν Μαρί Λαμπούρμπ, από χρόνια μετανάστρια στη Ρωσία. Μαζί με τους συντρόφους της οργάνωναν τη ζύμωση στις γραμμές των Γάλλων στρατιωτών. Την 1η Μάρτη 1919, η Λαμπούρμπ, μαζί με άλλους 10 συντρόφους, ανάμεσά τους πέντε γυναίκες, πιάστηκαν από τη γαλλική στρατονομία και εκτελέστηκαν. Αυτή η θυσία δεν πήγε χαμένη και αυτή συνέβαλε στην υπόσκαψη της προσπάθειας του Γαλλικού Γενικού Επιτελείου να μη διασαλευτεί η επιβολή της πειθαρχίας.

Ο Μαρτί συνοπτικά δίνει το κλίμα της εξέγερσης και την εξάπλωσή της από το ένα καράβι στο άλλο. Αξίζει να αναφερθούμε στη στιγμή που ανάβει η πρώτη σπίθα της εξέγερσης, Σάββατο 19 Απρίλη 1919 στο πλοίο France. «- Δεν φορτώνουμε άλλο κάρβουνο! Ούτε την Κυριακή ούτε τη Δευτέρα!

Εμφανίστηκε ο οπλονόμος Λουράν. Ζήτησε από τους άνδρες να κάνουν ησυχία και τους είπε ότι αυτός δεν είναι τρόπος να κοινοποιούν τα αιτήματά τους. Εις απάντηση, τα φώτα έσβησαν και ο άντρες άρχισαν να τραγουδούν τη Διεθνή. Εξοργισμένοι οι αξιωματικοί βγήκαν στο κατάστρωμά τους. Ακριβώς εκείνη τη στιγμή, το Jean Bart απάντησε με το ίδιο τραγούδι. Φωνάζοντας "Στα όπλα! Πετάξτε τους [σ.σ. αξιωματικούς] στη θάλασσα! Πάρτε τα ντουφέκια!", οι ναύτες όρμησαν στο κατάστρωμα των αξιωματικών, δίνοντας στον οπλονόμο μπουνιά στο κεφάλι και κλωτσιά στη μέση» (σελ. 43).

Η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει, η εξέγερση εξαπλώθηκε. Σε λίγες μέρες, τα πλοία μαζί και τμήματα της ξηράς διέκοψαν την επέμβαση και επέστρεψαν στη Γαλλία.

Για την αστική Γαλλία, αποφεύχθηκαν τα χειρότερα, δηλαδή το να παραδοθούν τα καράβια στη σοβιετική εξουσία. Οπως παραδεχόταν και ο Λαντρί, ο Γάλλος υπουργός Ναυτικών, στις 22 Ιούλη 1922 «η κόκκινη σημαία είχε υψωθεί...η εξουσία των αξιωματικών είχε καταργηθεί...δεν μπορεί κανείς παρά να ανατριχιάζει στη σκέψη της κατάληξης που θα μπορούσε να έχει...» (σελ. 67).

Από τη σκοπιά των επαναστατικών δυνάμεων ήταν ένα ανολοκλήρωτο βήμα, «πολλοί από τους στασιαστές δίστασαν, ταλαντεύτηκαν και δεν κατάφεραν να συνειδητοποιήσουν τη δύναμή τους», γράφει ο Μαρτί, ο οποίος ανατρέχει στα συμπεράσματα του Λένιν από την επανάσταση του 1905 και «κλείνει» το βιβλίο του γενικεύοντας τα διδάγματα της εξέγερσης «... η εργατική τάξη και ο γαλλικός λαός πρέπει να ξαναμελετήσουν το παράδειγμα των Γάλλων ναυτών στη Μαύρη Θάλασσα και των στρατιωτών στην Ουκρανία, ώστε αυτή τη φορά -χάρη στην αποκτημένη πείρα- αν ξαναγίνει μια τέτοια επίθεση, να στοιχίσει στους εγκληματίες πολεμοκάπηλους την ταξική τους κυριαρχία».

Το βιβλίο του Μαρτί είναι και «ελληνικού ενδιαφέροντος», αφού διάχυτες είναι οι αναφορές στην Ελλάδα: Τα γαλλικά πλοία είχαν ως αγκυροβόλια και ορμητήρια και τα ελληνικά λιμάνια και η κυβέρνηση Βενιζέλου, επίσης, είχε στείλει στρατό στην επέμβαση ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία. Οταν εξεγέρθηκαν οι Γάλλοι ναύτες διατάχτηκαν Ελληνες στρατιώτες να τους χτυπήσουν. Νωρίτερα το 1916, τα ίδια γαλλικά πλοία είχαν βομβαρδίσει την Αθήνα, στην προσπάθεια της Αντάντ να εδραιώσει στην εξουσία την παράταξη του Βενιζέλου έναντι της γερμανόφιλης παράταξης των Γούναρη και Βασιλιά Κωνσταντίνου.