Associated Press

Από την πολυήμερη απεργία που έγινε στο εργοστάσιο της «Φίατ» στο Μέλφι, το 2004. Τότε, η εργοδοσία απέλυε χιλιάδες. Σήμερα, επιστρέφει ως «σωτήρας» της οικονομίας για να προσλάβει εργάτες που οι αστικές κυβερνήσεις φρόντισαν να γίνουν πιο «φτηνοί».

Η αντίληψη που καλλιεργείται είναι ότι μια σειρά χώρες του ευρωπαϊκού Νότου διαφοροποιούνται από τη «Γερμανία της Μερκελ» και «αντιδρούν» στις πολιτικές που τσακίζουν τα λαϊκά - εργατικά δικαιώματα, αντιπροτείνοντας ένα μοντέλο ανάπτυξης που γεννά ελπίδα στους εργάτες. Το ίδιο «παραμύθι» το υιοθετούν κατά καιρούς και στελέχη της «δεξιάς» πλευράς, μιλώντας για το «μέτωπο του Νότου» που πρέπει να συγκροτηθεί, στο πλαίσιο της «κόντρας» για το ποιες μερίδες του κεφαλαίου θα βγουν μετά την κρίση πιο ενισχυμένες ή θα μαζεύουν τα κομμάτια τους αποδεκατισμένες από τους ισχυρότερους ανταγωνιστές τους.

Η αλήθεια για την Ιταλία είναι ότι μόνη προτεραιότητα στην εφαρμογή - αναζήτηση «νέων» πολιτικών είναι η προσπάθεια του κεφαλαίου να ενισχύσει τη θέση και τα κέρδη του στο εσωτερικό της χώρας αλλά και το εξωτερικό, στον ανταγωνισμό του με άλλες αστικές τάξεις. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το νέο «πακέτο» μεταρρυθμίσεων με τον τίτλο «Job's Act» που προωθεί η κυβέρνηση Ρέντσι, ώστε να εξασφαλίσει στους μεγαλοεπιχειρηματίες ακόμα πιο φτηνούς εργάτες.

Τα νέα μέτρα διευκολύνουν δραστικά τις μαζικές απολύσεις και ανοίγουν το δρόμο για ραγδαία επέκταση των ελαστικών μορφών απασχόλησης. Διασφαλίζουν, δηλαδή, τη δυνατότητα των μεγαλοεργοδοτών να αυξομειώνουν το εργατικό τους δυναμικό ανάλογα με τα εκάστοτε πλάνα και τους ισολογισμούς της επιχείρησης, ανάλογα με τα δεδομένα που δημιουργεί ο διεθνής ανταγωνισμός μεταξύ των μονοπωλίων.

Τη βδομάδα που πέρασε, μια είδηση έδωσε νέα «τροφή» στη συζήτηση για το αν τελικά οι μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης Ρέντσι θα καταφέρουν να προσελκύσουν νέες επενδύσεις: Ιταλικά και διεθνή ΜΜΕ μετέδωσαν ότι η αυτοκινητοβιομηχανία «Φιατ» «θα προσθέσει 1.500 νέες θέσεις εργασίας στο εργοστάσιό της στο Μέλφι στη Νότια Ιταλία μέσα στο επόμενο τρίμηνο» (πρακτορείο «Ansa», 12 Γενάρη).

Μετά την εξαγορά της «Chrysler» και τη μετεξέλιξή της σε «Fiat Chrysler Automobiles» (FCA), η «Φίατ» αποτελεί σήμερα την έβδομη μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανία στον κόσμο, δραστηριοποιείται σε πάνω από 120 χώρες και έχει πάνω από 200.000 εργάτες, που ξεζουμίζει σε όλο τον κόσμο.

Το περασμένο καλοκαίρι, η εταιρεία δέχτηκε μεγάλη κριτική, μεταξύ άλλων και από ιταλικά συνδικάτα, όταν μετέφερε τη διοικητική της έδρα στην Ολλανδία και τη φορολογική της στη Βρετανία. Ανάμεσα σε αυτούς που την κατηγορούσαν ήταν τότε και οι συμβιβασμένες ηγεσίες ιταλικών συνδικάτων αλλά και η «Αυγή», που διαμαρτυρόταν ότι «εγκαταλείπει τη χώρα».

Βέβαια, η κυβέρνηση Ρέντσι ανοιχτά διακήρυττε ότι και κατανοεί τις επιλογές της «Φίατ» και θα επιδιώξει «επενδυτικό περιβάλλον» που θα την ωφελήσει. Ο υπουργός Οικονομίας του (φέρελπις κατά το ΣΥΡΙΖΑ) Ρέντσι, Πιερ Κάρλο Παντοάν, δήλωνε τον περασμένο Απρίλη ότι «η ιστορία της Φίατ δεν αποτελεί τόσο μια υπόθεση μετεγκατάστασης όσο μια εκπληκτική περίπτωση βιομηχανικής απόδοσης». Υπογράμμιζε ότι οι αλλαγές που, ο διευθύνων σύμβουλος της «Φίατ», Σέρτζιο Μαρκιόνε, επιδίωκε αναφορικά με τις εργασιακές σχέσεις (π.χ., οι διαπραγματεύσεις για τις συμβάσεις να γίνονται μόνο σε επίπεδο επιχείρησης όχι πανιταλικό) «είναι ένα παράδειγμα που πιστεύω ότι θα έπρεπε να ακολουθήσουν και άλλοι» και επισήμαινε: «Η χώρα μας θα έπρεπε να ακολουθήσει βήματα ώστε η παραμονή στην Ιταλία να γίνει ωφέλιμη για το μέλλον των επιχειρηματιών».

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Ματέο Ρέντσι, όταν το φθινόπωρο επισκέφτηκε τα κεντρικά γραφεία της «Chrysler» στις ΗΠΑ και έκανε κοινές δηλώσεις με τον Μαρκιόνε, σημείωσε πως η Ιταλία πρέπει να αναμορφώσει τους εργατικούς νόμους ώστε εταιρείες όπως η «Φίατ» να μπορούν να «ανταγωνίζονται καλύτερα».

Οι εταιρικές αναγγελίες για τη μονάδα στο Μέλφι είναι σίγουρο ότι θα αξιοποιηθούν ως παράδειγμα για την ανάπτυξη που έρχεται, ειδικά στο πλαίσιο των «παζαριών» που θα εντείνει η διαδικασία εκλογής νέου προέδρου της Δημοκρατίας.

Τι είναι, όμως, αυτό που έκανε τη «Φίατ» να «γυρνά» πάλι στην ιταλική αγορά; Θα κερδίσουν οι εργάτες από αυτή την «επιστροφή»;

Η συνταγή επιτυχίας που ακολούθησε η FCA και την ανέδειξε στην κορυφή του κλάδου (ενώ πριν κινδύνευε να κλείσει) ήταν η αναδιάρθρωση της εταιρείας, με βασική προτεραιότητα το τσάκισμα των εργατών. Πέρα από τους χιλιάδες και χιλιάδες που πέταξε στο δρόμο (από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ακόμα, δηλαδή πολύ πριν έρθει η κρίση), σχεδιασμένα χτύπημα δέχτηκαν μια σειρά κατακτήσεις.

Για παράδειγμα, το Γενάρη του 2011 η «Φίατ» εκβίασε τους εργάτες στο εργοστάσιο του Μιραφιόρι να δεχτούν κατάργηση ουσιαστικά συλλογικών συμβάσεων εργασίας, σταθερού χρόνου εργασίας δουλειάς, μείωση των διαλειμμάτων, περικοπές στις μέρες αναρρωτικής άδειας, απαγόρευση της απεργίας κ.ά. Μάλιστα, οργάνωσε «δημοψηφισμα» καλώντας τους εργάτες να διαλέξουν ανάμεσα στον εργασιακό μεσαίωνα ή την αποχώρηση της επιχείρησης από τη χώρα. Το Νοέμβρη του ίδιου χρόνου, ανακοίνωσε ότι διακόπτει οριστικά την παραγωγή σε ένα από τα εργοστάσιά της στη Σικελία.

Σήμερα, η «Φίατ» επιστρέφει ως «μεσσίας» της ιταλικής (καπιταλιστικής) ανάπτυξης, αφού πρώτα μπήκαν σε εφαρμογή μέτρα που διασφαλίζουν στο κεφάλαιο ακόμα «φτηνότερους» εργάτες.

Οι νέες θέσεις εργασίας δημιουργούνται μέσα σε συνθήκες που καθορίζουν οι σημερινές ανάγκες της κερδοφορίας και της ανταγωνιστικότητας της εταιρείας.

• Καταρχήν, η ίδια η ανακοίνωση της εταιρείας διευκρινίζει (κάτι που τα περισσότερα ΜΜΕ έκρυψαν) πως οι 500 από τους 1.500 που θα δουλέψουν στο Μέλφι θα μεταφερθούν από άλλες μονάδες.
• Επιπλέον, οι νεοπροσλαμβανόμενοι (που «αρχικά θα προσληφθούν με προσωρινές συμβάσεις» αναφέρει η ίδια η εταιρεία) «όταν καθοριστούν σταθερά επίπεδα ζήτησης στις πάνω από 100 αγορές όπου θα πωλούνται τα νέα μοντέλα... θα μπορέσουν να δεχτούν προσφορά μιας νέας φόρμας σύμβασης σύμφωνη με τον ιταλικό νόμο, του οποίου η έγκριση βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή την περίοδο, που θα προσέφερε αυξανόμενη ασφάλεια με την πάροδο του χρόνου...»
• Τέλος, ενδεικτικές των δικαιωμάτων που θα απολαμβάνουν όσοι δουλέψουν για τη «Φίατ» στο εξής είναι το πώς η εργοδοσία διασφαλίζει την «ισότητα» των εργαζομένων. Πριν μερικές μέρες, ο Μαρκιόνε άστραψε και βρόντηξε κατά του συστήματος μισθών «δύο ταχυτήτων» που επικρατεί στα εργοστάσια της εταιρείας στις ΗΠΑ, όπου οι νεοπροσλαμβανόμενοι έχουν μέχρι και τις μισές αμοιβές σε σχέση με τους «παλιότερους» εργάτες.

Σε ένα ρεσιτάλ υποκρισίας ο Μαρκιόνε μίλησε μέχρι και για ... «προσβλητικό» σύστημα! Τι έκανε μετά; Ανακοίνωσε ότι οι μισθοί των «παλιών» (που ούτως ή άλλως είναι καθηλωμένοι εδώ και χρόνια) θα «παγώσουν», ενώ στους νέους θα προσφέρει «τη δυνατότητα να μοιραστούν καλύτερα τα κέρδη», όπως ανέφερε γενικόλογα και καθόλου τυχαία το ρεπορτάζ της «Wall Street Journal».

Δηλαδή, την ώρα που η FCA εξελίσσεται σε ένα από τα ισχυρότερα «μαγαζιά» του κλάδου παγκοσμίως, οι μισθοί των εργατών όχι μόνο δεν αυξάνονται αλλά και θα αναμορφώνονται διαρκώς με βάση τι περιθώρια αφήνουν οι πωλήσεις της εταιρείας. Η μόνη εξίσωση που οι εργοστασιάρχες αναγνωρίζουν στους εργάτες είναι η εξίσωση των δικαιωμάτων τους προς τα κάτω.

Οροι όπως «σταθερός μισθός» τείνουν να εξαφανιστούν, ενώ η διοίκηση ευελπιστεί ότι μέσα από τις επιχειρησιακές διαπραγματεύσεις θα μπορέσει να απομονώνει τους εργάτες από τον υπόλοιπο κλάδο και όλη την τάξη τους, να του χειραγωγεί και υποτάσσει ευκολότερα στις εκάστοτε επιδιώξεις της.

Βεβαίως, θα πει κανείς ότι «από το να μην έχει δουλειά ένας Ιταλός, ας πάει να δουλέψει και με πετσοκομμένο μισθό». Ομως, η πείρα έχει δείξει ότι η ανοχή και η υποχώρηση στις αξιώσεις του μεγάλου κεφαλαίου, η συμφωνία με τη λογική ότι οι ανάγκες και τα δικαιώματα των εργατών είναι «κόστος» που πρέπει να περικοπεί - προσαρμοστεί για να έρθουν επενδύσεις δεν πρόσφερε ποτέ ασφάλεια στην εργατική τάξη. Το αντίθετο. Κάνει την εργοδοσία πιο επιθετική, οι εργάτες μένουν εντελώς απροετοίμαστοι και ανοχύρωτοι απέναντι στις ορέξεις της.

Το ότι οι εργάτες της «Φίατ» δέχτηκαν πριν 10 και 15 χρόνια να χάσουν μια σειρά δικαιώματά τους δε διασφάλισε τη λειτουργία των εργοστασίων. Το γεγονός ότι σήμερα η «Φίατ» «ανοίγει» νέες δουλειές έχει να κάνει με το ότι, συνεκτιμώντας μια σειρά παράγοντες και τα νέα δεδομένα των αγορών στις οποίες απευθύνεται, κατέληξε πως η αύξηση της παραγωγής στην ιταλική επικράτεια τη συμφέρει. Τα ίδια κριτήρια δεν αποκλείεται σύντομα να επιβάλλουν την «αναδιάρθρωση» άλλων μονάδων, στην Ιταλία ή άλλου, ή ακόμα και το άνοιγμα νέων. Ποτέ με στόχο την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών σε φτηνά, σύγχρονα και ασφαλή μέσα μεταφοράς ή το σεβασμό των αναγκών των εργαζομένων της. Στόχος της «Φίατ», και κάθε «Φίατ», θα είναι πάντα το μέγιστο και γρήγορο κέρδος που θα κυνηγά όπου κρίνει ότι μπορεί να το διασφαλίσει. Αυτό για τους εργάτες θα συνεπάγεται στερήσεις και σε συνθήκες ανάπτυξης και σε συνθήκες κρίσης, ανοίγοντας ταυτόχρονα το δρόμο για νέες, σφοδρότερες κάθε φορά αντιλαϊκές επιδρομές.