Σύμφωνο Συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια, πολιτικός γάμος και υιοθεσία παιδιών είναι σκαλοπάτια που οδηγεί το ένα στο άλλο, τόσο στη δημόσια συζήτηση όσο και στη νομοθετική ρύθμιση, όπως δείχνει η πορεία που ακολούθησαν μια σειρά άλλες χώρες. Η επικείμενη κατάθεση στη Βουλή της σχετικής νομοθετικής ρύθμισης για την τροποποίηση του Συμφώνου Συμβίωσης, θα δώσει την ευκαιρία για αναλυτική κριτική παρέμβαση σε μια σειρά πλευρές της πρότασης της κυβέρνησης και του υπουργείου Δικαιοσύνης. Ανεξάρτητα, όμως, από τις λεπτομέρειες της πρότασης, που σε αυτήν τη φάση τουλάχιστον δεν περιλαμβάνει το ζήτημα της τεκνοθεσίας, η ουσιαστική συζήτηση πάνω στο θέμα προϋποθέτει μια γενικότερη εξέταση της οικογένειας και του γάμου, ως νομικού της περιβλήματος.

Η οικογένεια, με βάση το ρόλο της στον καπιταλισμό, στην ουσία κατοχυρώνει τα δικαιώματα του παιδιού, και κατά κύριο λόγο τα κληρονομικά. Στη βάση της, επομένως και στη βάση του γάμου, βρίσκεται η γονική μέριμνα, οι υποχρεώσεις και δικαιώματα των γονιών απέναντι στα παιδιά. Από την αφετηρία αυτή προκύπτουν και οι υποχρεώσεις μεταξύ των συζύγων, παλιότερα του άντρα αποκλειστικά προς τη γυναίκα, σήμερα τόσο του άντρα προς τη γυναίκα, όσο και της γυναίκας προς τον άντρα. Η γενική τάση της αύξησης του γυναικείου εργατικού δυναμικού στην πορεία της καπιταλιστικής ανάπτυξης επιφέρει αλλαγές και τροποποιήσεις και στο αστικό Δίκαιο. Ετσι, ό,τι στο παρελθόν υπήρχε ως υποχρέωση του άντρα προς τη γυναίκα, σήμερα ισχύει και ως αντίστοιχη υποχρέωση της γυναίκας προς τον άντρα, όσον αφορά ασφαλιστικά - συνταξιοδοτικά δικαιώματα, κληρονομικά και φορολογικά ζητήματα, διατροφή και άλλα παρόμοια. Δεν πρόκειται για τη ρύθμιση απλά και μόνο της συμβίωσης αλλά της συμβίωσης που τείνει να οδηγεί στην αναπαραγωγή του είδους, που δυνάμει οδηγεί στην απόκτηση απογόνων.

Τα όρια που τίθενται στο πλαίσιο της εκμεταλλευτικής κοινωνίας σε οποιαδήποτε μορφή κοινωνικής συμβίωσης, όρια που αφορούν κατά κύριο λόγο τα κληρονομικά και τη γονική μέριμνα, δεν μπορούν να ξεπεραστούν με ατομικό τρόπο. Στο έδαφος των ορίων αυτών εμφανίζονται και μια σειρά φαινόμενα όπως τα παρακάτω: Για παράδειγμα, υπάρχουν σήμερα ζευγάρια που παίρνουν εικονικά διαζύγιο, ενώ εξακολουθούν να έχουν κοινή ζωή, μόνο και μόνο για να ενταχθούν στη ρύθμιση για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Αντίστροφα, υπάρχουν ζευγάρια που δεν χωρίζουν για οικονομικούς λόγους, παραμένοντας σε μια σχέση που δεν τους ικανοποιεί και δε θα ήταν επιλογή τους κάτω από άλλες συνθήκες. Είναι χαρακτηριστικό ότι με βάση στοιχεία του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) οι 7 στις 10 γυναίκες που απευθύνονται στις δομές για κακοποιημένες γυναίκες είναι άνεργες μητέρες. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για γυναίκες τις οποίες οι οικονομικοί όροι της ζωής τους, μαζί με την έλλειψη δημόσιων και δωρεάν κοινωνικών υπηρεσιών, εγκλωβίζουν σε μια βίαιη κοινωνική συμβίωση. Ακόμα και για τα ζευγάρια που αποφασίζουν να χωρίσουν, σε πολλές περιπτώσεις αναγκάζονται να ακολουθήσουν τη νομική οδό για να διευθετήσουν θέματα όπως η επιμέλεια των παιδιών, η διατροφή, τα κληρονομικά, φτάνοντας ανάλογα με την περίπτωση ακόμα και στα δικαστήρια.

Η ατομική οικογένεια δεν μπορεί να ξεπεραστεί στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας, της κοινωνίας που βασίζεται στην ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Το ξεπέρασμά της, η αντικατάστασή της από κάτι διαφορετικό, μπορεί να γίνει μόνο στο έδαφος των αναπτυγμένων κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής.

Στις συνθήκες του σοσιαλισμού, όταν εκλείψουν κάθε είδους οικονομικοί, κοινωνικοί ή και πολιτιστικοί καταναγκασμοί, όταν η σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων θα είναι αποτέλεσμα επιλογής, βασισμένης αποκλειστικά στην αμοιβαία έλξη, τότε θα είναι περιττό κάθε νομικό συμβόλαιο, είτε αυτό ονομάζεται πολιτικός γάμος, είτε σύμφωνο συμβίωσης, είτε και κάπως αλλιώς. Δυο άνθρωποι θα ζουν μαζί για όσο το επιλέγουν, ενώ θα έχουν απαλλαγεί από αυτό που ο Ενγκελς περιέγραψε ως ανάγκη που επιβάλλει στους ανθρώπους «να τσαλαβουτάνε μέσα από την άχρηστη λάσπη μιας δίκης διαζυγίου», όταν επιλέξουν να θέσουν τέρμα στην κοινή τους ζωή.

Θα παραμένει, βέβαια, η υποχρέωση των γονιών απέναντι στο βιολογικό ή θετό τους παιδί. Την υποχρέωση αυτή θα περιφρουρεί η κοινωνία, η οποία άλλωστε θα αναλαμβάνει και ως δική της υπόθεση την ανατροφή του παιδιού, δίπλα στους γονείς, με το δίκτυο των κοινωνικών υπηρεσιών που θα καλύπτουν τις ανάγκες του, από τη βρεφική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση.