Η μελέτη του Μπελογιάννη γράφτηκε μετά τη σύλληψή του, ενώ ήταν κρατούμενος. Δεν ολοκληρώθηκε ποτέ λόγω της δολοφονίας του. Ξεκίνησε μέσα στα μπουντρούμια της Ασφάλειας, τους ατέλειωτους μήνες της απομόνωσης έως την πρώτη δίκη. Το γράψιμό της συνεχίστηκε στη φυλακή της Κέρκυρας, όπου είχε μεταφερθεί, όταν τελείωσε η πρώτη δίκη. Ο ίδιος ο Ν. Μπελογιάννης έγραφε πως «η μελέτη τούτη είναι το Β' Κεφάλαιο από μια "Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας", που θα κυκλοφορήσει αργότερα. Για βοηθήματα χρησιμοποίησα μόνον όσα βιβλία μπορούσα να είχα στη διάθεσή μου - κάτω από τις δύσκολες συνθήκες που βρίσκεται κανείς μερικές φορές, όταν πιστεύει και γράφει την πραγματική Ιστορία και όχι την ψεύτικη».

Τα κείμενα γράφτηκαν πάνω σε βρώμικα χαρτιά που μάζευε από τα απορρίμματα, πολλές φορές με την καύτρα των σπίρτων που καίγονταν από αναμμένο τσιγάρο. Αλλά και ο τρόπος που προμηθευόταν τα βιβλία, που χρειαζόταν για τη μελέτη του, έχει ενδιαφέρον. Είχε αναπτύξει οικειότητα με τον φρουρό του, που, όπως έλεγε, εκτιμούσε τον Μπελογιάννη και τους συντρόφους του για τη στάση τους, κι έτσι τον έπεισε να του αγοράζει βιβλία, να του τα περνάει κρυφά στο κελί και αφού τα διαβάζει να του τα χαρίζει.

Με αφορμή την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, σε ειδική έκδοση του παράνομου «Ριζοσπάστη», τον Απρίλη του 1952, δημοσιεύθηκε ανοιχτό γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη, που γράφτηκε στις 9 του Απρίλη και απευθυνόταν σε ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝοπούλες. Ανάμεσα στα άλλα ο τότε ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ έγραφε χαρακτηριστικά: «Ο Μπελογιάννης ήταν μια πολύπλευρη συνθετική, δυναμική προσωπικότητα. Μελέτησε βαθιά το μαρξισμό - λενινισμό και κάτω από το φως του και τα νεοελληνικά μας προβλήματα. Αποτέλεσμα αυτής της δουλιάς του ήταν και τα δυο έργα του "Η οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας" και η "Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας"».