με τις πιο περίπλοκες εκφράσεις συνταγμένες

θα ερευνηθούνε για σημάδια

που να δείχνουν πως ζήσανε και επαναστάτες εκεί που

κυριαρχούσε η καταπίεση»

(Μπέρτολτ Μπρεχτ, «Η λογοτεχνία θα γίνει αντικείμενο έρευνας»)

«Τα "τρωκτικά" των χαρακωμάτων πρέπει να γίνουν ξανά πατεράδες, σύζυγοι, γιοι. Οι γυναίκες, οι μητέρες ουρλιάζουν, οι αδελφές κλαίνε: "Θεέ μου, γύρισε!" Θεέ μου! Τα παιδιά ρωτούν τον άγνωστο άντρα, ο οποίος είναι ο πατέρας τους: "Ψωμί έφερες μαζί σου;"»... «Ενα μισητό, καταραμένο πόλεμο, τον ακολούθησε μια μισητή, καταραμένη μεταπολεμική περίοδος. Σκοτεινές είναι οι κουζίνες, τα δωμάτια, σκοτεινές οι αυλές, οι δρόμοι. Ο πόλεμος κατάπιε τους ανθρώπους, καταβρόχθισε το κάρβουνο με το τεράστιο στόμα του, έφαγε αγάπη, γάμους, άδειασε καταστήματα. Τα δόντια του πολέμου δάγκωσαν κι έσκισαν τους τοίχους των σπιτιών». Οι παραπάνω γραμμές περιγράφουν, συνθέτουν πρώτες σκηνές που συναντά κανείς στη «Θύελλα στο Εσεν».

Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος, αλλά και η έξοδος από αυτόν, υπήρξε μια εξαιρετικά κρίσιμη περίοδος, όπου θα μπορούσε να κριθεί ποια τάξη θα φέρει την ειρήνη. Αν τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο θα διαδεχτεί η ιμπεριαλιστική ειρήνη ή η εργατική τάξη θα κατακτήσει την εξουσία. Αυτή η δυνατότητα οφείλεται στον σοβαρό κλονισμό της αστικής εξουσίας που επέρχεται εξαιτίας των δεινών του πολέμου, πολύ περισσότερο αν μια αστική τάξη ηττηθεί σε αυτόν, όπως έγινε με τη γερμανική στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά ακόμα και στο στρατόπεδο των νικητών η κατάσταση δεν ήταν καλύτερη ούτε για τη διαβίωση των λαϊκών μαζών ούτε για την ίδια την αστική σταθερότητα. Ετσι, κατά την έξοδο από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο εκδηλώθηκαν μια σειρά από επαναστάσεις και εξεγέρσεις. Νικηφόρα έκβαση είχε στη Ρωσία η σοσιαλιστική επανάσταση τον Οκτώβρη του 1917. Στη Γερμανία ακολούθησαν εξεγέρσεις, πολεμικές απεργίες και άλλα γεγονότα μέσα στο 1918, που κορυφώθηκαν με την επανάσταση του Νοέμβρη και την εξέγερση των Σπαρτακιστών το Γενάρη του 1919.

Η ήττα της γερμανικής επανάστασης καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τα δεδομένα της πολεμικής περιόδου (1914 - 1918) και αυτά με τη σειρά τους από την «ειρηνική» περίοδο που είχε προηγηθεί. Οπως επισημαίνει ο Λένιν, ο ρεφορμισμός στο εργατικό κίνημα γέννησε το σοσιαλσοβινισμό στον πόλεμο. Ο μη διαχωρισμός της εργατικής τάξης από την αστική κατά τη διάρκεια του πολέμου στέρησε από την εργατική τάξη την ικανότητα να νικήσει κατά τη λήξη του πολέμου. Η στάση της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας αφόπλισε το εργατικό κίνημα. Στη «Θύελλα», στους διαλόγους μεταξύ των εξεγερμένων εργατών, γίνεται πολλές φορές αναφορά στην πρόσφατη νικηφόρα πείρα των μπολσεβίκων στην Επανάσταση του Οκτώβρη του 1917 στη Ρωσία σε αντιδιαστολή με τη δική τους εμπειρία.

Η «Θύελλα στο Εσεν» αποτελεί ένα δυνατό οδηγό για την κατανόηση της κίνησης των εργατικών - λαϊκών δυνάμεων σε κρίσιμες καμπές της Ιστορίας, όταν παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους. Οταν παύουν να δέχονται την καταπίεση και την εκμετάλλευση αδιαμαρτύρητα και αναπτύσσουν ανώτερες μορφές πάλης που φτάνουν στην ένοπλη σύγκρουση. Τέτοιες ήταν οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν σε μια σειρά από επαναστάσεις και εξεγέρσεις, όπως το Νοέμβρη 1918 - Γενάρη 1919 στη Γερμανία. Η «Θύελλα» καταγράφει πως η επανάσταση στη Γερμανία δεν ήταν έργο μιας πράξης, μια στιγμή, είχαν προηγηθεί κατά το τελευταίο έτος του πολέμου απεργίες και συγκρούσεις, είχε αυξηθεί η δυσαρέσκεια στο στρατό και το στόλο. Αλλά και μετά το Γενάρη του 1919 ακολούθησαν πολλά γεγονότα, με ανακηρύξεις της Σοβιετικής Εξουσίας σε διάφορες περιοχές (Μόναχο), τοπικές εξεγέρσεις, ένοπλοι εργάτες που κινούνται στις στοές των ορυχείων, στην ύπαιθρο και επαρχιακές πόλεις. Σε αυτές τις συνθήκες συγκροτείται και ο Κόκκινος Στρατός του Ρουρ (Rote Ruhrarmee), που η δράση του είναι το θέμα της «Θύελλας».

Ο Χανς Μαρχβίτσα, ο συγγραφέας του βιβλίου, πήρε μέρος στα γεγονότα που καταγράφει. Διαδραματίζονται στην περιοχή του Ρουρ, στο δυτικό τμήμα της Γερμανίας, ειδικότερα στο Εσεν, και τοποθετούνται χρονικά από τις μέρες αμέσως μετά την ήττα της εξέγερσης των Σπαρτακιστών στις αρχές του Γενάρη του 1919 έως τον Οκτώβρη του επόμενου έτους. Ο συγγραφέας περιγράφει την ένοπλη εξέγερση των εργατών του Εσεν και των γύρω περιοχών ενάντια στις συνθήκες ζωής τους και τη συνεχιζόμενη καταπίεση από τα παλιά αφεντικά και τη νέα κυβέρνηση των σοσιαλδημοκρατών. Οι εξεγερμένοι εργάτες αρχικά αντιμετώπισαν τα ένοπλα τμήματα των Καπ και Λούτβιτς¹που το Μάρτη του 1920 επιχείρησαν πραξικόπημα ενάντια στην κυβέρνηση των σοσιαλδημοκρατών. Στη συνέχεια, μόλις σταθεροποιήθηκε, η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση εξαπέλυσε το στρατό (Ράιχσβερ) και μια σειρά άλλων αντεπαναστατικών οργανώσεων (ανάμεσά τους και στελέχη των ίδιων των πραξικοπηματιών) ενάντια στον εξεγερμένο λαό του Εσεν και τον κατέπνιξε στο αίμα.

Μέσα από τη δράση των εξεγερμένων ανθρακωρύχων και άλλων εργατών της περιοχής αποτυπώνονται η αυτοθυσία και ο ηρωισμός των εργατών. Ταυτόχρονα είναι φανερή και η έλλειψη μιας οργανωμένης επαναστατικής πρωτοπορίας που να έχει την ικανότητα να καθοδηγήσει τους εξεγερμένους εργάτες, να χτυπήσει τη σοσιαλδημοκρατία και τον αποπροσανατολισμό που επέφερε. Το ΚΚ Γερμανίας είχε ιδρυθεί μόλις την Πρωτοχρονιά του 1919 ως μετεξέλιξη της «Ενωσης Σπάρτακος», ενώ οι πρώτοι ηγέτες του, Λίμπκνεχτ και Λούξεμπουργκ, λίγες μέρες αργότερα δολοφονήθηκαν. Σε αυτήν τη χρονική στιγμή ξεκινά και η εξιστόρηση του βιβλίου και φτάνει μέχρι τον Οκτώβρη του 1920, οπότε το ΚΚ Γερμανίας συνενώθηκε με την πλειοψηφία του Ανεξάρτητου Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, στις γραμμές του οποίου ήταν ενταγμένοι χιλιάδες επαναστάτες εργάτες.

Οι γενικές πολιτικές εξελίξεις δεν αποτελούν το θέμα του βιβλίου αλλά το φόντο της ένοπλης ταξικής σύγκρουσης στο Ρουρ. Γι' αυτό σε αυτήν την έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» ορισμένα ιστορικά στοιχεία δίνονται στον πρόλογο του βιβλίου καθώς και σε σχετικό χρονολόγιο. Εξαιρετικό στοιχείο της «Θύελλας» είναι η προσπάθεια καταγραφής της «ανθρωπογεωγραφίας της εξέγερσης». Οι ήρωες του βιβλίου είναι καθημερινοί εργάτες και βιοπαλαιστές της περιοχής. Οι περισσότεροι από ταξικό ένστικτο και πείρα ρίχνονται στη σύγκρουση μέχρις εσχάτων, όπως ο νεαρός εργάτης Φραντζ Κρόιζατ, που μετά την ήττα της επανάστασης επιστρέφει σπίτι στην περιοχή των ορυχείων προβληματισμένος για το ποιο είναι το μέλλον το δικό του και του αγώνα, αν θα γυρίσει στην καθημερινότητα του ορυχείου ή θα συνεχιστεί η πάλη, τα γεγονότα όμως τον προλαβαίνουν, όπως και χιλιάδες άλλους εργάτες της περιοχής. Οι τύποι των ανθρώπων που δρουν στη «Θύελλα» περιλαμβάνουν διάφορους αντιπροσωπευτικούς χαρακτήρες της αντιφατικής κίνησης των λαϊκών μαζών σε κρίσιμες περιόδους και καταστάσεις ιδιαίτερα των «μικροαστών», όπως ο κύριος Κλάινεμαν, που από υπολογισμό αλλά και από φόβο πότε βρίσκεται στο πλευρό των ένοπλων εργατών πότε με τα αστικά ένοπλα σώματα. Φυσικά, οι ταλαντεύσεις δεν λείπουν ούτε από τους εργάτες, όπως ο Λάμπις, που μετά την ήττα ταλαντεύεται και τελικά εντάσσεται στις αστικές αντεπαναστατικές οργανώσεις, με την υπόσχεση μιας «γερής μπάζας» και της καλοπέρασης... Στο φούντωμα του αγώνα αποκαλύπτεται ο χαρακτήρας πολλών τύπων ανθρώπων από διάφορες κοινωνικές ομάδες. Αλλοι ξεφεύγουν από τη φαινομενικά ήρεμη καθημερινότητά τους και δίνουν και τη ζωή τους στο πλευρό των εξεγερμένων εργατών, άλλοι παλιοί σοσιαλδημοκράτες συνδικαλιστές δουλεύουν ύπουλα για την ήττα της επανάστασης.

Παραπομπή:

1. Ο Βόλφγκανγκ Καπ ήταν βουλευτής, δημοσιογράφος και πολιτικός παράγοντας. Ο στρατηγός Βάλτερ φον Λίτβιτς ήταν εν ενεργεία ανώτατος αξιωματικός.

Ο Hans Marchwitza γεννήθηκε το 1890 και πέθανε στο Πότσνταμ το 1965. Γιος ανθρακωρύχου, από νωρίς ακολούθησε το επάγγελμα του πατέρα του και στα 14 άρχισε να δουλεύει στα ορυχεία της Ανω Σιλεσίας.

Υπήρξε στρατιώτης κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και πήρε μέρος στη «Νοεμβριανή Επανάσταση» και στην εξέγερση του Ρουρ.

Το 1923 έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας. Από το 1933 μέχρι το 1946 ο Marchwitza έζησε στην Ελβετία, στη Γαλλία και τις ΗΠΑ. Από το 1936 μέχρι το 1938 πολέμησε ως αξιωματικός στις Διεθνείς Ταξιαρχίες στην Ισπανία.

Κατά τη δεκαετία του 1920 ο συγγραφέας δημοσίευσε άρθρα, προπαγανδιστικούς στίχους και διηγήματα. Τα περισσότερα έργα του είχαν ως αντικείμενο τη ζωή και τον αγώνα της εργατικής τάξης. Μερικά από αυτά είναι: «Η Νιότη μου» (1947) και η τριλογία «Οι Κομιάκοι» (1934), «Η επιστροφή των Κομιάκων» (1952) και «Οι Κομιάκοι και τα παιδιά τους» (1959), καθώς και πλήθος άλλων έργων. Ο Μαρχβίτσα υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη της Ακαδημίας των Τεχνών και αντιπρόεδρος της Γερμανικής Ενωσης Λογοτεχνών της DDR.