Στις 4 Οκτώβρη 1957 η Σοβιετική Ενωση έσπαγε πρώτη τα δεσμά της βαρύτητας του πλανήτη μας, στέλνοντας σε τροχιά πάνω από την υδρόγειο τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο, τον «Σπούτνικ-1». Ηταν η απαρχή της διαστημικής εποχής. Επί δεκαετίες, η πρώτη χώρα του σοσιαλισμού συνέχισε να αναδεικνύει και μέσα από την εξερεύνηση του Διαστήματος το δυναμισμό, τον πρωτοποριακό και φιλειρηνικό χαρακτήρα του νέου συστήματος, με δεκάδες πρωτιές στις επανδρωμένες και αυτόματες αποστολές που ακολούθησαν.

Η εκτόξευση του «Σπούτνικ» συγκλόνισε όλο τον κόσμο, ως ένα εκπληκτικό επιστημονικοτεχνολογικό επίτευγμα που άνοιγε νέους ορίζοντες στην ανθρωπότητα και ταυτόχρονα μια απόδειξη ότι το κράτος των εργατών και των συμμάχων τους μπορεί να νικήσει τον ιμπεριαλισμό, ακόμα και εκεί που φαίνεται αυτός να έχει το απόλυτο πλεονέκτημα, λόγω της συσσώρευσης πλούτου και εγκεφάλων από την καταλήστευση των λαών. Η ΕΣΣΔ έδωσε ένα απτό δείγμα της επιστημονικής και τεχνολογικής ανωτερότητας απέναντι στις ΗΠΑ, αλλά και της ανόδου της οικονομικής της δύναμης στις πρώτες δεκαετίες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Στην Ιστορία θα είναι γραμμένο για πάντα ότι ο σοσιαλισμός άνοιξε το δρόμο προς το Διάστημα.

Πολλές τεχνολογίες που βρήκαν εφαρμογή στην καθημερινή ζωή και πολύ περισσότερες πρόοδοι σε επιστημονικούς τομείς ξεπήδησαν από την είσοδο στη διαστημική εποχή, με την εκτόξευση του «Σπούτνικ». Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, ακόμα και με μόρφωση πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, μπολιάστηκαν με το ενδιαφέρον και το θαυμασμό για την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο και την ικανότητα του ανθρώπου να αλλάζει τον κόσμο κάνοντας δυνατό εκείνο που μέχρι χτες φαινόταν αδύνατο. Γράφτηκαν εκατοντάδες συγγράμματα εκλαΐκευσης της αστρονομίας, της αστροφυσικής και της αστροναυτικής και ο αντίκτυπος εκείνης της εποχής πέρασε από γενιά σε γενιά και έως ένα βαθμό διαρκεί ακόμα.

Η εκτόξευση του πρώτου τεχνητού δορυφόρου της Γης και μετέπειτα του πρώτου ανθρώπου στο Διάστημα ήταν η καλύτερη απόδειξη και η καλύτερη διακήρυξη της υπεροχής του νέου συστήματος. Ταυτόχρονα, με αυτές τις επιτυχίες η ΕΣΣΔ κατάφερε να σπάσει εν μέρει τον πολιτικό και επιστημονικό αποκλεισμό που της είχε επιβάλει ο ιμπεριαλισμός, καθώς οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο γύρισαν το κεφάλι στον ουρανό για να δουν τα επιτεύγματα του πρώτου κράτους των εργατών και των συμμάχων τους και επιστήμονες από πολλές καπιταλιστικές χώρες ανέπτυξαν κάποια συνεργασία με τους Σοβιετικούς, στο πλαίσιο, βέβαια, των περιορισμών που τους έθεταν οι χώρες τους.

Ο «Σπούτνικ-1» ήταν μια ασήμαντη - με τα σημερινά δεδομένα - γυαλιστερή μεταλλική σφαίρα διαμέτρου 58 εκατοστών, που διέθετε τέσσερις κεραίες και δύο ραδιοπομπούς. Οταν τέθηκε σε τροχιά ύψους 946 χιλιομέτρων με ταχύτητα 7,99 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο, άρχισε να μεταδίδει ένα απλό «μπιπ - μπιπ», αλλά αυτός ο ήχος έγινε ο πιο διάσημος στον κόσμο τις 21 μέρες που εκπέμφθηκε. Στους 3 μήνες που ο «Σπούτνικ-1» παρέμεινε σε τροχιά, εκατομμύρια άνθρωποι τον παρακολουθούσαν να περνάει από πάνω τους κάθε μιάμιση ώρα, σαν ένα αστεράκι έκτου μεγέθους, οριακά ορατό διά γυμνού οφθαλμού. Για πρώτη φορά, μια ανθρώπινη κατασκευή είχε υπερνικήσει τη βαρύτητα. Για πρώτη φορά, η ΕΣΣΔ ξεκάθαρα είχε νικήσει τις ΗΠΑ στον τεχνολογικό τομέα, στον οποίο την παρουσίαζαν καθυστερημένη.

Με την εκτόξευση του «Σπούτνικ» έγινε αδιαμφισβήτητα σαφής η ικανότητα της Σοβιετικής Ενωσης να υπερασπιστεί στρατιωτικά το έδαφός της και τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες, παρότι εκείνη την εποχή είχε λιγότερα πυρηνικά από τις ΗΠΑ και τις άλλες ιμπεριαλιστικές χώρες και δεν διέθετε στρατιωτικές βάσεις κοντά στον αντίπαλο, ούτε αεροπλανοφόρα. Η ιμπεριαλιστική μητρόπολη έχασε σε γόητρο, αλλά ταυτόχρονα βάλθηκε να αξιοποιήσει τους τεράστιους πόρους της, για να φτάσει και να ξεπεράσει την ΕΣΣΔ στον τομέα της εξερεύνησης του Διαστήματος, ενώ ταυτόχρονα έσφιγγε τη θηλιά γύρω της στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου.

Σύγκρυο έπιασε τους ιμπεριαλιστές όταν άκουσαν τα «μπιπ - μπιπ» του «Σπούτνικ-1». Ενα σοβιετικό κατασκεύασμα περνούσε πάνω από τις χώρες τους. Δεν ήταν, αλλά σκέφτονταν ότι θα μπορούσε να είναι μια βόμβα. Ο μεγαλύτερος «Σπούτνικ-2» (450 κιλά) και ο ακόμα μεγαλύτερος «Σπούτνικ-3» (1.300 κιλά) που ακολούθησαν σύντομα, τους προκάλεσαν σχεδόν πανικό. Η προοπτική να είναι η ΕΣΣΔ που θα πατήσει πρώτη πόδι στη Σελήνη δεν μπορούσε να γίνει δεκτή. «Δε θα ήθελα να πάω για ύπνο κάτω από ένα κομμουνιστικό φεγγάρι», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο αντιπρόεδρος (και μετέπειτα Πρόεδρος) των ΗΠΑ, Λίντον Τζόνσον. Ηταν θέμα γοήτρου γι' αυτούς να έχουν μια σημαντική επιτυχία, η οποία ήρθε 12 χρόνια αργότερα και αφού είχαν μεσολαβήσει πάμπολλες πρωτιές στο Διάστημα για τους Σοβιετικούς.

Η ανάπτυξη της πυραυλικής τεχνολογίας από τη Σοβιετική Ενωση δεν έγινε μόνο για στρατιωτικούς λόγους. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ακόμα και στα πρώτα δύσκολα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας, το 1924, η ΕΣΣΔ ήταν το πρώτο κράτος που αγκάλιασε το διατυπωμένο από το 1903 όραμα του Κονσταντίν Τσιολκόφσκι και αφιέρωσε πόρους για έρευνα στην αστροναυτική. Η πρώτη χώρα του σοσιαλισμού άνοιγε παντού νέους δρόμους για την ανθρωπότητα και ήθελε και στον τομέα της διαστημικής να είναι η πρώτη που θα σπάσει τα δεσμά της βαρύτητας για τον άνθρωπο, να είναι η πρώτη που θα ανοίξει τους νέους ορίζοντες του Διαστήματος. Ο σοσιαλισμός είχε μετατρέψει την καθυστερημένη τσαρική Ρωσία σε μια ισχυρή οικονομικά, αλλά και τεχνολογικά χώρα.

Ακόμα και στην περίπτωση της επανδρωμένης πτήσης στη Σελήνη (ΗΠΑ 1969), τα πράγματα ίσως να είχαν εξελιχθεί διαφορετικά, αν δεν είχαν υπάρξει δύο εξελίξεις: Ο θάνατος το 1966 του επικεφαλής του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, Σεργκέι Κορολιόφ, σε ηλικία μόλις 59 ετών, και οι αποκλίσεις από τη σοσιαλιστική θεωρία, που από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 είχαν αρχίσει να αδυνατίζουν την ΕΣΣΔ, επιβραδύνοντας και αποσυντονίζοντας εν μέρει και την προσπάθεια εξερεύνησης του Διαστήματος.