Με την πρόσβαση στην άθληση για τους εργαζομένους και τα λαϊκά στρώματα να αποτελεί μια πολυτέλεια με ακριβό κόστος και σε διεθνές επίπεδο να κυριαρχεί το μοντέλο του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού, δεμένο με τα συμφέροντα και τα παιχνίδια κέρδους των πολυεθνικών, αρκετοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν πως έτσι είναι τα πράγματα και δεν μπορούν να γίνουν διαφορετικά. Κι όμως... Η διαφορετική απάντηση σε αυτήν την άποψη υπάρχει και όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά και πρακτικό. Είναι αυτή που αφορά το μοντέλο ενός αθλητισμού όπου το δικαίωμα για άθληση και ψυχαγωγία, με ό,τι οφέλη συνεπάγεται αυτό για την υγεία των εργαζομένων και των λαϊκών στρωμάτων, θα αποτελεί κατάκτηση και θα είναι καθολικό για όλους. Ενός αθλητισμού που στο επίκεντρό του θα βρίσκεται ο ίδιος ο άνθρωπος και οι ανάγκες του, που δημιουργούνται από τη βρεφική μέχρι την τρίτη ηλικία.

Και όσο αν κάποιοι θεωρούν ότι τα πράγματα δεν αλλάζουν, το γεγονός είναι ότι αυτό το μοντέλο αθλητισμού έγινε πράξη, ως αποτέλεσμα των επιτευγμάτων και των κατακτήσεων της εργατικής τάξης που επέφερε η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση και η δημιουργία της ΕΣΣΔ, της πρώτης χώρας στον κόσμο που ξεκίνησε την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Και ο τομέας του Αθλητισμού στην ΕΣΣΔ και τα όσα επιτεύχθηκαν σε αυτόν προς όφελος του λαού, υπάγονται στα σημαντικά κοινωνικά επιτεύγματα για πολλές δεκαετίες, τα οποία ακόμη και σήμερα δεν έχουν επιτευχθεί στον καπιταλισμό.

Με αφορμή τα 100χρονα από τη Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, παρουσιάζονται σήμερα οι βασικές δομές του αθλητικού συστήματος στην ΕΣΣΔ, η λειτουργία του και τα οφέλη που είχε μέσω αυτού του μοντέλου λειτουργίας η ίδια η εργατική τάξη.

Με την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης, η Φυσική Αγωγή και ο Αθλητισμός από υπόθεση των λίγων έγιναν δικαίωμα των πολλών. Φυσική Αγωγή και Αθλητισμός υπάγονταν σε ένα επιστημονικά συγκροτημένο σύστημα, που αγκάλιαζε όλα τα τμήματα του πληθυσμού. Με την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος, η εργατική τάξη της Σοβιετικής Ενωσης δημιούργησε τις συνθήκες ώστε οι πολίτες της χώρας πραγματικά να απολαμβάνουν το δικαίωμά τους στην άθληση. Τα στοιχεία μαρτυρούν την αλήθεια. Σύμφωνα με αυτά, το 1916 υπήρχαν στη Ρωσία περίπου 60.000 αθλητές, που προέρχονταν βασικά από τις προνομιούχες τάξεις. Το 1959, και παρά τις δύσκολες συνθήκες που είχαν μεσολαβήσει από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τα χτυπήματα που είχε δεχτεί η ΕΣΣΔ, ο αριθμός των Σοβιετικών αθλητών είχε ανέβει σε 25 εκατομμύρια.

Η πρόσβαση στη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό οριζόταν από το Σύνταγμα της ΕΣΣΔ, με συγκεκριμένα άρθρα τα οποία αφορούσαν την ικανοποίηση των υλικών και πνευματικών αναγκών του ανθρώπου (άρθρο 15), διεύρυναν τις υπαρκτές δυνατότητες να αξιοποιήσουν οι πολίτες τις δημιουργικές τους δυνάμεις, τις ικανότητες και τα χαρίσματά τους, για να αναπτύξουν ολόπλευρα την προσωπικότητά τους (άρθρο 20). Παράλληλα, το Σύνταγμα της ΕΣΣΔ εξασφάλιζε και το γεγονός ότι οι υλικοτεχνικές υποδομές για τον αθλητισμό θα ήταν υπόθεση όλου του λαού και όχι μόνο για λίγους και προνομιούχους. Οπως αναφερόταν σχετικά στο άρθρο 10, οι αθλητικές εγκαταστάσεις, η κινητή περιουσία των κρατικών και κοινωνικών οργανώσεων, των κολχόζ, αποτελούν σοσιαλιστική ιδιοκτησία. Παράλληλα, η Φυσική Αγωγή και ο Αθλητισμός χρηματοδοτούνταν αποκλειστικά από τους προϋπολογισμούς του κράτους και των συνδικάτων, από τα κονδύλια των συνεταιρισμών και από τα ειδικά έσοδα των αθλητικών οργανώσεων και των αθλητικών παραστάσεων, τα οποία δεν φορολογούνταν από το κράτος. Τα κέρδη από τους αγώνες δεν πήγαιναν σε επιχειρηματίες, αλλά στους αθλητικούς συλλόγους, που τα χρησιμοποιούσαν για την ανάπτυξη και μαζικοποίηση του αθλητισμού, την αγορά εξοπλισμού κ.λπ. Τη γενική διεύθυνση για την ανάπτυξη της Φυσικής Αγωγής και του Αθλητισμού, καθώς και για τη δουλειά των αθλητικών οργανώσεων, ασκούσε η Επιτροπή Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού της ΕΣΣΔ, στην οποία υπάγονταν οι περιφερειακές επιτροπές αθλητισμού, ενώ υπήρχε και συνεργασία με την Ολυμπιακή Επιτροπή της ΕΣΣΔ.

«Η ουσία του σοβιετικού αθλητισμού βρίσκεται στο ότι είναι αθλητισμός των πλατιών μαζών, έτσι ώστε να έχουν καλή υγεία για να μπορούν να συμμετέχουν πιο θετικά στην αύξηση της παραγωγής. Φέρνω για παράδειγμα την αθλητική νόρμα. Αντίθετα, στις καπιταλιστικές χώρες ο αθλητισμός αποτελεί ένα ακόμη μέσο κερδοσκοπίας. Είναι ένας τρόπος προσωπικής διαφήμισης για κοινωνική προβολή και χρηματικά οφέλη». Με αυτά τα λόγια, ένας από τους σπουδαιότερους αθλητές στο χώρο των σπριντ, ο Σοβιετικός σπρίντερ στα 100μ. και 200μ. Βαλερί Μπορζόφ, είχε περιγράψει στον «Ριζοσπάστη» το 1976 τη βασική αρχή της ανάπτυξης του αθλητισμού στην ΕΣΣΔ, που αφορούσε τη μαζικότητα. Και πραγματικά, απ' την αρχή, με τη συμβολή του σοβιετικού κράτους μπήκαν οι σταθερές βάσεις για την ανάπτυξη ενός πλατιού αθλητικού κινήματος που ξεκινούσε από την προσχολική ηλικία και έφτανε μέχρι τα πανεπιστήμια, τα εργοστάσια, τις κρατικές υπηρεσίες, τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, το στρατό, την αστυνομία κ.τ.λ. Παράλληλα, μέσω της δημιουργίας των αθλητικών συλλόγων, των αθλητικών λεσχών, δινόταν η ευκαιρία για πρόσβαση στον αθλητισμό σε εκατομμύρια ανθρώπους, μέσω της συμμετοχής τους και σε υψηλότερο επίπεδο.

Συγκεκριμένα, στα σχολεία γίνονταν ειδικά μαθήματα αθλητισμού, σε όλη τη διάρκεια της 10χρονης εκπαίδευσης, με βάση ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα για κάθε τάξη, που αποσκοπούσε στην ηθική και σωματική ανάπτυξη του μαθητή. Επίσης, οι μαθητές, εκτός από την παρακολούθηση του υποχρεωτικού προγράμματος, είχαν τη δυνατότητα να ασχολούνται με όποιο άθλημα τους αρέσει. Γι' αυτόν το σκοπό συγκροτούνται ειδικές ομάδες με επικεφαλής έναν προπονητή - καθηγητή.

Την ίδια στιγμή και έξω από το χώρο της Εκπαίδευσης ανθούσε ο αθλητισμός. Κάθε χώρος δουλειάς και κάθε εργοστάσιο είχε αθλητικές ομάδες που δημιουργούνταν με πρωτοβουλίες συνδικάτων. Οι εργαζόμενοι είχαν την ευκαιρία, χάρη στην κρατική μέριμνα και τα προνόμια που τους παραχωρούσε, να διαθέσουν τον ελεύθερο χρόνο τους στον αθλητισμό. Μάλιστα, πέραν αυτών που αθλούνταν με σκοπό τη σωματική άσκηση, όσοι είχαν τις δυνατότητες για πιο ενεργή συμμετοχή στον αθλητισμό, είχαν όλες τις προϋποθέσεις να συνεχίσουν σε υψηλότερο επίπεδο. Γι' αυτόν το λόγο, πληθώρα εργαζομένων, όπως γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί, ήταν και αθλητές και συμμετείχαν σε αγώνες. Μάλιστα, το σοβιετικό κράτος τούς πλήρωνε τα έξοδα κίνησης και τους παρείχε δωρεάν το ρουχισμό (αθλητικές ενδυμασίες).

Υπολογίζεται ότι το 1976 στους αθλητικούς συλλόγους, στις αθλητικές λέσχες και στις σχολές Φυσικής Αγωγής φοιτούσαν συνολικά πάνω από 50 εκατ. άτομα. Μια εποχή που στις καπιταλιστικές χώρες, είτε στις πιο αναπτυγμένες είχε αρχίσει η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού, με ό,τι συνεπαγόταν αυτό για τα λαϊκά στρώματα, είτε στις λιγότερο ανεπτυγμένες η άθληση γινόταν με αρκετές δυσκολίες και σε πολλές περιπτώσεις με υποτυπώδη μέσα. Μάλιστα, σε αυτό θα πρέπει να επισημανθεί η ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση του λαού της ΕΣΣΔ σε αθλήματα που ακόμα και σήμερα στον καπιταλισμό η πρόσβαση είναι απαγορευτική για τους εργαζομένους και τα λαϊκά στρώματα, όπως π.χ. η ιστιοπλοΐα ή τα μηχανοκίνητα σπορ. Ειδικά για το δεύτερο τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά, καθώς υπολογίζεται ότι τη δεκαετία του '70 ειδικά στις λέσχες και τα παραρτήματά τους που αφορούσαν τον μηχανοκίνητο αθλητισμό, συμμετείχαν πάνω από 19 εκατ. άτομα.