-- Η έκδοση της θέσης του Κόμματος για την Προσχολική Αγωγή έρχεται σε μια χρονιά που η κυβέρνηση πήρε σχετική νομοθετική πρωτοβουλία και γενικότερα το θέμα της Προσχολικής Αγωγής βρέθηκε στην επικαιρότητα...

-- Ως Τμήμα Παιδείας επεξεργαστήκαμε για αρκετό χρονικό διάστημα αυτήν την πρόταση για την Προσχολική Αγωγή, προσπαθώντας να βγάλουμε και συμπεράσματα από τη σοβιετική πείρα και οι συνθήκες έδωσαν τη δυνατότητα να αποκτήσει και μια παραπέρα επικαιρότητα. Κι αυτό λόγω της εξαγγελίας της κυβέρνησης για δίχρονη υποχρεωτική Προσχολική Αγωγή το προηγούμενο διάστημα, η οποία εξαγγελία δεν έγινε πράξη για όλα τα παιδιά και εμείς ως Κόμμα και οι κομμουνιστές που παρεμβαίνουν στο κίνημα έχουμε αναδείξει ότι πρόκειται ουσιαστικά για μια διαδικασία, μια κυβερνητική παρέμβαση που δεν εξασφαλίζει το δικαίωμα για όλα τα παιδιά, σε όλη την Ελλάδα, να έχουν αυτό που λέμε Προσχολική Αγωγή, νήπια και προνήπια.

Ομως έχει και την επικαιρότητά του και από μια άλλη σκοπιά, όχι μόνο από τη σκοπιά της κυβερνητικής παρέμβασης σε σχέση με τα νηπιαγωγεία, αλλά και της κατάστασης που υπάρχει στους παιδικούς σταθμούς. Είναι γνωστό πως πάρα πολλά παιδιά, ιδιαίτερα μικρότερων ηλικιών προσχολικής ηλικίας, αποκλείονται από δομές παιδικών σταθμών και επίσης είναι γνωστό πως αυτό έχει να κάνει με το ότι η παρέμβαση σε αυτές τις ηλικίες απαιτεί παραπάνω κόστος, λόγω και της μικρότερης αναλογίας που πρέπει να υπάρχει ανάμεσα σε εκπαιδευτικό - παιδαγωγό και τα παιδιά. Αρα με αυτήν την έννοια, η πρόταση απευθύνεται φυσικά στους εκπαιδευτικούς, στους παιδαγωγούς που δουλεύουν σε παιδικούς σταθμούς και στα νηπιαγωγεία. Αφορά, επίσης, και τους αυριανούς παιδαγωγούς, τους σημερινούς φοιτητές παιδαγωγικών τμημάτων, αφορά όμως πρώτα και κύρια τη λαϊκή οικογένεια. Τα νέα ζευγάρια, τα οποία προβληματίζονται όχι μόνο για το «πότε θα πάει το παιδί μου στον παιδικό σταθμό, αν θα με δεχτούν», αλλά προβληματίζονται - και αυτό είναι στοιχείο προοδευτικότητας σε σχέση με παλιότερες εποχές - έχουν μια παραπάνω απαίτηση και για το περιεχόμενο της παιδαγωγικής πράξης. Αρα αυτό είναι ένα θέμα που θέλουμε να συζητηθεί.

Η πρόταση που παρουσιάζει το Κόμμα μας ουσιαστικά είναι η πρώτη και συνεκτική που αφορά ενιαία όλη την προσχολική ηλικία και για όλες δηλαδή τις φάσεις της ζωής των παιδιών, που προφανώς έχουν και διαφορετικές ανάγκες, διαφορετικά χαρακτηριστικά, όμως μπορούμε να τα ομαδοποιήσουμε με βάση και την ομαδοποίηση που κάνει η ίδια η κοινωνία. Αναφερόμαστε στην Προσχολική Αγωγή ως ολόκληρη τη διαδικασία η οποία σε οδηγεί, σε φτάνει πια στη μετάβαση προς το σχολείο.

-- Ποια είναι η σημασία τού να είναι τα παιδιά όλων αυτών των ηλικιών σε δομές;

-- Επιστημονικά δεν στέκει ένας διαχωρισμός που λέει ότι μόνο από μια ηλικία και μετά, οδεύοντας προς αυτό που ονομάζουμε σήμερα νηπιαγωγείο, είναι υποχρεωτική η φοίτηση, ενώ πιο πριν εναπόκειται είτε στην επιλογή του γονιού ή έχει να κάνει μόνο με την ανάγκη να κρατηθεί το παιδί όταν οι γονείς δουλεύουν. Αυτό είναι το βασικό. Πώς το τεκμηριώνουμε αυτό, επειδή έγινε και μια ολόκληρη συζήτηση και συνεχίζει να γίνεται σχετικά με την παρέμβαση της κυβέρνηση και των άλλων φορέων της ΚΕΔΕ κ.λπ. γύρω από αυτό το θέμα: Εμείς δεν θεωρούμε ότι είναι «χαζολόγημα» και μόνο φροντίδα το κράτημα των παιδιών, η ένταξη των παιδιών στους παιδικούς σταθμούς και προφανώς δεν το αντιλαμβανόμαστε έτσι. Είναι μια ενιαία διαδικασία και η «μαθησιακή» πορεία ενός παιδιού από την πιο μικρή ηλικία. Οσο κι αν μερικές φορές αυτό δεν φαίνεται, το κρίσιμο είναι ότι σ' αυτήν την ηλικία δημιουργείται μια πολύ σοβαρή βάση, μια σοβαρή υποδομή ώστε το παιδί και να αναπτύξει βασικές ανθρώπινες ικανότητες όπως είναι η φαντασία, η πρώτη λογική σκέψη (όχι αυτό που ζητάμε μετά από τα παιδιά του Δημοτικού) και το πιο σημαντικό από όλα είναι το εξής: Είναι γνωστό ότι η διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών συνδέεται άρρηκτα με το πλήθος και την ποιότητα των παραστάσεων με τα οποία έρχονται σε επαφή. Αρα, λοιπόν, είναι ευθύνη της κοινωνίας και καθήκον της να οργανώσει έτσι την επαφή του παιδιού από την πιο μικρή ηλικία, ώστε και ισότιμα σε σχέση με τα άλλα παιδιά να έρθει σε επαφή με αυτές, αλλά να αναπτύξει όσο το δυνατόν τη δυναμική τους, τις ικανότητές του, τις παραστάσεις του κ.λπ. Αρα, αυτό είναι το κρίσιμο ζήτημα και από αυτήν τη σκοπιά δεν μπαίνουμε στη λογική να διαχωρίσουμε ομάδες ηλικιών, δηλαδή από πότε πρέπει να ξεκινάει η Προσχολική Αγωγή σε αυτές τις ηλικίες, πριν το σχολείο. Αυτό είναι το κρίσιμο.

-- Τι καινούργιο φέρνει η πρόταση του ΚΚΕ σήμερα και για το μέλλον;

-- Είναι εξειδίκευση του Προγράμματος του Κόμματος για μια κοινωνία που θέτει στο επίκεντρο την ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών. Η πρόταση αυτή είναι αρκετά αναλυτική και πέρα από τα βασικά ζητήματα που βάζουμε σε σχέση με την αντίληψή μας για την Προσχολική Αγωγή, τον ενιαίο χαρακτήρα της πρώτα απ' όλα - αυτό είναι το βασικό, το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της - έχει και μια σειρά από πλευρές που έχουν να κάνουν και με το παιδαγωγικό - γνωστικό περιεχόμενό της: Τη θέση που πρέπει να έχει το παιχνίδι σε αυτές τις ηλικίες, το ζήτημα της αξιοποίησης της Φυσικής Αγωγής, της Αισθητικής Αγωγής, που είναι κρισιμότατος παράγοντας για την ανάπτυξη του ανθρώπου. Οπως επίσης είναι πολύ κρίσιμο το στοιχείο της πρώιμης διάγνωσης και παρέμβασης. Αυτά δεν είναι μικροπράγματα, δεν είναι παρενθέσεις σε μια πρόταση, είναι ουσιαστικά στοιχεία, γιατί καταρχάς η ίδια η ανάπτυξη της επιστήμης δίνει σήμερα τη δυνατότητα να εντοπίζεις τέτοια θέματα και από αυτήν την άποψη το βάζουμε σαν σημαντικό στοιχείο της πρότασής μας.

Ομως το κρίσιμο στοιχείο είναι αυτό που λέμε ενιαία Προσχολική Αγωγή. Ενιαία, δηλαδή, από τη στιγμή που γεννιέται το παιδί να δίνεται η δυνατότητα στην οικογένεια να απευθύνεται στις δομές του εργατικού κράτους, της σοσιαλιστικής κοινωνίας και αυτή να το δέχεται, δηλαδή να υπάρχει θέση για κάθε παιδί, αλλά και το ενιαίο πρόγραμμα, ζήτημα το οποίο ο καπιταλισμός δεν έχει λύσει. Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τη διάκριση νηπιαγωγείο - παιδικός σταθμός στην Ελλάδα σήμερα. Στο νηπιαγωγείο υπάρχουν ορισμένες γενικές οδηγίες προς τις νηπιαγωγούς και οι παιδικοί σταθμοί έχουν μια διαφοροποιημένη παρέμβαση όχι μόνο από δήμο σε δήμο, αλλά μερικές φορές εντός και του ίδιου δήμου. Και αυτό δεν το θέτουμε από άποψη - να το πω έτσι - ηθικής, στο όνομα μιας ενιαίας αντίληψης μόνο. Είναι το γεγονός ότι αν θεωρεί το κράτος, η κοινωνία ότι υπάρχουν καινοτόμες ιδέες, παρεμβάσεις, πρακτικές που μπορούν να αξιοποιηθούν, πρέπει αυτές να διαχέονται με ενιαίο τρόπο, με την ευθύνη ενός κεντρικού φορέα, στο σύνολο των σχολικών δομών.

Αυτό το ζήτημα δεν είναι ότι δεν το έχει λύσει μόνο η Ελλάδα, αλλά ο καπιταλισμός συνολικά. Η διαφοροποίηση υπάρχει σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες. Βασικό θέμα σε αυτό είναι ότι η Εκπαίδευση αποτελεί εμπόρευμα και η ταξική βάση από την οποία ξεκινά το παιδί κάθε οικογένειας καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και την πορεία που έχει και από την Προσχολική Αγωγή: Καλές ιδιωτικές δομές - υποβαθμισμένες δημόσιες, το συναντάμε σε όλο τον κόσμο. Παρά το ότι, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του '50 και μετά, ενισχύεται ο προβληματισμός των επιτελείων καπιταλιστικών κρατών και διεθνών οργανισμών γύρω από το θέμα της Προσχολικής Αγωγής και από τη σκοπιά της απελευθέρωσης της γυναικείας εργατικής δύναμης και από τη σκοπιά ότι βλέπουν πως όσο πιο σύντομα ένα παιδί μπαίνει σε δομές Προσχολικής Αγωγής, λειτουργεί αντισταθμιστικά σε σχέση με άλλα παιδιά που αργούν να ενταχθούν σε αυτήν τη διαδικασία.

-- Πώς θα αξιοποιηθεί αυτή η πρόταση;

-- Θέλουμε η πρόταση να συζητηθεί πλατιά, να παρουσιαστεί και με τη μορφή των συσκέψεων αλλά και με κεντρικές εκδηλώσεις που θα κάνουμε το επόμενο διάστημα σε όλη την Ελλάδα ως Κόμμα.

Ομως, πέρα από το ζήτημα της παρουσίασης αυτής καθαυτής της πρότασης του ΚΚΕ, είναι ένα στοιχείο το οποίο θέλουμε να μπολιάσει και τις διεκδικήσεις του κινήματος. Με την έννοια πως μπορεί να λέμε - και έτσι είναι - ότι η πρόταση αυτή ανταποκρίνεται και μπορεί να βρει πλήρη εφαρμογή σε συνθήκες που έχει καταργηθεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, σε μια σοσιαλιστική κοινωνία, όμως δεν παραιτούμαστε από το «σήμερα». Γι' αυτόν το λόγο ήδη από την εισαγωγή βάζουμε αυτό το θέμα με ένταση στο κείμενο, ότι δηλαδή σήμερα αγωνιζόμαστε ώστε κανένα παιδί να μην αποκλείεται, για να έχουν όλα τα παιδιά δηλαδή θέση σε τέτοιες δομές, αποκλειστικά δημόσια - δωρεάν, χωρίς τροφεία, χωρίς κουπόνια, να αναβαθμιστεί και το παιδαγωγικό περιεχόμενο και στα νηπιαγωγεία και τους παιδικούς σταθμούς. Ιδιαίτερα στους παιδικούς σταθμούς προβάλλουμε το αίτημα για την ενιαιοποίηση του παιδαγωγικού προγράμματος, ώστε να υπάρχει και συνέχεια σε σχέση και με το νηπιαγωγείο και το δημοτικό σχολείο, δηλαδή αυτό που έχουμε σήμερα.

Ενα βασικό ζήτημα είναι το κτιριακό που δεν είναι στενά τεχνικό ζήτημα. Είναι οπωσδήποτε παιδαγωγικό θέμα οι όροι, οι συνθήκες μέσα στις οποίες ένα παιδί αναπτύσσεται όχι μόνο από τη σκοπιά των ασφαλών κτιρίων δηλαδή, αλλά όλων των προϋποθέσεων που πρέπει να έχει μια δομή Προσχολικής Αγωγής: Χώρους για παιχνίδι, για άθληση, για ύπνο, σίτιση, ξεκούραση κ.λπ. Και φυσικά είναι το ζήτημα του αναγκαίου προσωπικού γιατί είναι γνωστό ότι ιδιαίτερα στους παιδικούς σταθμούς ένα πολύ μεγάλο τμήμα του εκπαιδευτικού - παιδαγωγικού προσωπικού είναι με όρους ελαστικών σχέσεων εργασίας. Δεν μπορεί να γίνει εκπαιδευτική πράξη όταν ένα παιδί, ειδικά σε αυτές τις κρίσιμες τρυφερές ηλικίες, έχει τον ένα χρόνο κάποιον και τον άλλο χρόνο κάποιον άλλον. Πρέπει να υπάρχει μια συνέχεια, μια σταθερότητα, τηρουμένων φυσικά των αναλογιών, αλλά κάπως πρέπει αυτό να εξασφαλίζεται.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε αυτό που σημειώνουμε και στην πρόταση: «Βασικό χαρακτηριστικό της αντίληψής μας είναι ότι μετατρέπει σχεδιασμένα την υπόθεση της διαπαιδαγώγησης των παιδιών αυτής της ηλικίας σε υπόθεση όλης της κοινωνίας και όχι απλά στενά της οικογένειας. Με τον τρόπο αυτόν απελευθερώνεται η γυναίκα και η οικογένεια από την αποκλειστική ευθύνη για τη φροντίδα των παιδιών. Ετσι όμως ουσιαστικοποιείται και αναβαθμίζεται και η ευθύνη της οικογένειας απέναντι στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών της. (...) Με αυτήν την έννοια, η θέση του ΚΚΕ για την ευθύνη της κοινωνίας για την ανατροφή των παιδιών δεν μειώνει τη σημασία ούτε της γονικής ευθύνης, ούτε της στοργικής σχέσης γονιού - παιδιού. Απεναντίας, δημιουργεί όλες τις προϋποθέσεις για μια πιο ουσιαστική και ποιοτική ενασχόληση του γονέα με το παιδί του».