Ελληνική αγροτοβιομηχανική «επανάσταση»
Κυριακή 11 Γενάρη 2004

«Αγροτοβιομηχανικό συγκρότημα Αλιάρτου Βοιωτίας» τιτλοφορείται η συλλογική συγγραφική εργασία (88 σελ.) των Ελ. Μαΐστρου, Ε. Καραθανάση, Μ. Γραφάκου, Ειρ. Κλεογένη, Χ. Μπέλλου, η οποία εκδόθηκε από το «Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς» (πρώην Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ιδρυμα ΕΤΒΑ).

Η βιομηχανική επανάσταση στην Ελλάδα είχε μελετηθεί από την ιστορική της πλευρά, αλλά η επιστημονική έρευνα στον τομέα της έρευνας των εγκαταστάσεών της δεν είχε ακόμη συντελεστεί. Μια από τις πρώτες προσπάθειες έγιναν από τη ΓΓΕΤ, με μια ογκώδη μελέτη, η οποία έγινε με τη διεύθυνση της Ελένης Αντωνιάδη - Μπιμπίκου, όπου τέθηκαν οι βάσεις και στη συνέχεια εκπονήθηκαν αρκετές σχετικές έρευνες από διάφορους φορείς. Ετσι, η προσπάθεια του Πολιτιστικού Ιδρύματος Πειραιώς, με τη διεύθυνση του καθηγητή Δ. Ζήβα, αποτελεί μια σημαντική προσφορά στο νεαρό στη χώρα μας κλάδο της βιομηχανικής αρχαιολογίας, και ήδη αριθμεί τρεις εκδόσεις, για την Ερμούπολη, τη Νέα Ιωνία και τώρα για την Αλίαρτο.

Η Αλίαρτος δημιουργήθηκε από τη δραστηριότητα που ακολούθησε μετά τα έργα αποξήρανσης της Κωπαΐδας, με τη δημιουργία καλλιεργειών (κυρίως βάμβακος) και των εγκαταστάσεων πρωτογενούς επεξεργασίας του προϊόντος.

Η έρευνα των Ε. Μαΐστρου, Ε. Καραθανάση, Μ. Γραφάκου, Ειρ. Κλεογένη, Χ. Μπέλλου, εξετάζει το ιστορικό της περιοχής και εστιάζεται στις κτιριακές εγκαταστάσεις που έγιναν για τον εξοπλισμό και τη λειτουργία της επεξεργασίας βάμβακος: αποθήκες, εγκαταστάσεις επεξεργασίας, κατοικίες στελεχών αλλά και εργαζομένων, στο κτιριακό συγκρότημα. Πρόκειται για μια μικρού αλλά πλήρους μεγέθους μονάδα, η οποία μας δίνει ένα ακόμη παράδειγμα για τη μεθοδικότητα με την οποία οι ξένοι, στην προκειμένη περίπτωση η αγγλική εταιρία «Lake Copais Co Ltd», εκτελούσαν τα έργα αποστράγγισης, εξόπλιζαν τη μονάδα με τις απαραίτητες τεχνικές εγκαταστάσεις αλλά και με χώρους κατοικίας των εργαζομένων. Χώροι, διαβαθμισμένοι σε εκείνους που προορίζονταν για τα διευθυντικά στελέχη, για το τεχνικό προσωπικό και τους απλούς εργάτες: Η έπαυλη του διευθυντή περιλαμβάνει και ολόκληρο πάρκο. Των στελεχών (Βρετανοί κυρίως) ήταν αξιοπρεπείς κατοικίες. Των εργατών ήταν μικρές τσίγκινες καλύβες, στις οποίες στριμώχνονταν ολόκληρες οικογένειες σε ελάχιστο χώρο.

Τα έργα ολοκληρώθηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα. Αμέσως μετά δημιουργήθηκαν προστριβές και κοινωνικές αναταραχές, οι οποίες προέκυψαν από την αποικιακής μορφής υπερεκμετάλλευση, τόσο των εργαζομένων στο συγκρότημα όσο και των καλλιεργητών της έκτασης. Αποτέλεσμα των αναταραχών ήταν, τελικά, αλλά πολύ αργότερα, να περιέλθει όλη η επιχείρηση στο ελληνικό δημόσιο.

Η ιδιαίτερα προσεγμένη αυτή μελέτη, είναι μια ακόμη σημαντική συνεισφορά τόσο στην ιστορία της αγροτικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, όσο και στην ιστορία του αγροτοεργατικού κινήματος, από την πλευρά των συνθηκών διαβίωσής του, στα πλαίσια μιας ξένης εταιρίας. Εταιρία, η οποία είχε τα δικά της πρότυπα λειτουργίας, διαφορετικά, βέβαια, από εκείνα των εγχώριων ανάλογων επιχειρήσεων. Συγκρίνοντας αυτή τη μελέτη με τις αντίστοιχες εργασίες, που αναφέρθηκαν (για τη Νέα Ιωνία), έχουμε άλλες προϋποθέσεις (αστικός χώρος, μικρές επιχειρήσεις) και άλλα αποτελέσματα. Και φυσικά, η παράλληλη ανάγνωση του βιβλίου της Λιλίκας Νάκου «Γη της Βοιωτίας», θα έδινε στον αναγνώστη και μια άλλη πλευρά του θέματος.


Γεώργιος Μ. ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ
Καθηγητής Πολεοδομίας ΕΜ Πολυτεχνείου

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ (2021-01-29 00:00:00.0)
Μόνο ωφελημένο το μεγάλο κεφάλαιο (2011-05-18 00:00:00.0)
Επικίνδυνα δύο εργοστάσια αποβλήτων (2010-07-06 00:00:00.0)
Κάτω τα χέρια από τον Εθνικό Δρυμό Σουνίου (1999-02-19 00:00:00.0)
Με... υγεία (1996-09-11 00:00:00.0)