Το πιο πρόσφατο «επεισόδιο» στο «σίριαλ» που θα μπορούσε να ονομάζεται και «Ταξική, πολεοδομική, αρχιτεκτονική "εκκαθάριση" του ιστορικού κέντρου της Αθήνας» είναι η κοινή και κατά πλειοψηφία (18 έναντι 5) γνωμοδότηση, στις 27/3, του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού για το μη χαρακτηρισμό ως μνημείων των τελευταίων νεοκλασικών που βρίσκονται στην «αυλή» του νέου Μουσείου Ακρόπολης, συγκεκριμένα στις γωνιές του οικοδομικού τετραγώνου του.

Πρόκειται για τα «ταπεινά» - μπροστά στο «μνημειακό» αρχιτεκτόνημα του μουσείου - κτίρια επί των οδών Μακρυγιάννη 10 και Χατζηχρήστου 21 και Χατζηχρήστου 1 και Μητσαίων 10, τα οποία οδηγούνται, όπως και άλλα ανάλογά τους, σε κατεδάφιση. Οι διάφορες αιτιάσεις για τους λόγους της κατεδάφισης συνοψίζονται ουσιαστικά στη φράση: «Να "ανασάνει" το μουσείο». Είναι ο ίδιος προβαλλόμενος λόγος και για τον αποχαρακτηρισμό τους από το καθεστώς των μνημείων των διατηρητέων επί της οδού Δ. Αεροπαγίτου 17 και 19 τον περασμένο Σεπτέμβρη. Βασίζεται δε στην ίδια λογική που οδήγησε στο χαρακτηρισμό ως «οργανωμένου αρχαιολογικού χώρου» του λόφου του Φιλοπάππου (βλ. ένθετο «Ρ» 27 - 28/10/2007) με αποτέλεσμα την καγκελόφραξή του.

Ποια είναι αυτή η λογική και γιατί πρέπει να ενδιαφέρει το λαϊκό κίνημα η κατεδάφιση μερικών παλιών - και εν πολλοίς ερειπωμένων - κτιρίων, ακόμη και ο αποχαρακτηρισμός διατηρητέων νεοκλασικών; Γιατί να μην «ανασάνει» το νέο Μουσείο Ακρόπολης; Τι θα αλλάξει στη ζωή της εργατικής τάξης που «τσουβαλιάζεται» στα σύγχρονα πολεοδομικά «γκέτο», αν κάποιοι ιδιώτες χάσουν τη θέα τους στην Ακρόπολη ή αν χαθούν μερικές ετοιμορροπίες στου Μακρυγιάννη;

Η απάντηση από την πλευρά του λαϊκού κινήματος είναι ότι η αρχιτεκτονική πολιτιστική κληρονομιά (όπως και η πολιτιστική κληρονομιά εν γένει) είναι λαϊκή περιουσία. Είναι η απάντηση που έδωσαν οι μπολσεβίκοι, διατηρώντας και αναδεικνύοντας τα πρώην τσαρικά χειμερινά ανάκτορα στο Λένινγκραντ. Είναι η απάντηση που δίνουν καθημερινά με την πάλη τους οι εργαζόμενοι, οι εκπρόσωποι της μαχόμενης Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την προστασία των ελεύθερων χώρων, για την κατάκτηση της πραγματικής έννοιας του δημόσιου χώρου. Αλλωστε, αυτό που η εργατική τάξη της πόλης βιώνει ως τσιμεντούπολη, είναι η ταξική επιλογή της μεταπολεμικής ανάπτυξης του εγχώριου καπιταλισμού.

Στην προκειμένη περίπτωση, το νέο Μουσείο Ακρόπολης, είναι, ως μη όφειλε, το σύμβολο της αστικής (με την πολιτική έννοια) ανάπλασης του ιστορικού κέντρου της Αθήνας. «Η ανάδειξη των μνημείων ιστορίας πρέπει να αποβλέπει στην ανάπτυξη της σχέσης των κατοίκων της πόλης με τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους. Αυτό μπορεί να γίνει μόνον αν δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις και σε καμία περίπτωση με την εμπορευματοποίηση των μνημείων», έγραφε ο Λ. Αυδής. Υπό τον όρο όμως να υπάρχουν τα μνημεία. Διότι αν κατεδαφιστούν, αναγάγεται στη συλλογική συνείδηση ως «μνημείο» ένα οικοδόμημα όπως το νέο Μουσείο Ακρόπολης. Και τα νεοκλασικά που το περιβάλλουν μετατρέπονται, στην κυρίαρχη αντιδραστική αντίληψη, σε «τελευταίους θύλακες αντίστασης» και «εμπόδια» στο ...«φάρο» που είναι το μουσείο(!) όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά στη συνεδρίαση των παραπάνω οργάνων. Και μάλιστα, «ιδεολογικός φάρος»!

Ακριβώς εδώ είναι το θέμα: Στον ιδεολογικό - πολιτικό προσανατολισμό των αναπλάσεων και εν προκειμένω του ευρύτερου περιβάλλοντος της Ακρόπολης. Συνοψίζοντας την ουσία των αντιδράσεων στη χωροθέτηση του μουσείου στου Μακρυγιάννη, η «Συμπαράταξη» για την Αθήνα, έλεγε, διά στόματος του τότε επικεφαλής της, Σπύρου Χαλβατζή, ήδη από το 2002 ότι «μας ενδιαφέρουν οι λειτουργίες της πόλης που διευκολύνουν τη ζωή των εργαζομένων, των κατοίκων, των παιδιών που παίζουν μπάλα στο τσιμέντο (...) Η πολιτιστική κληρονομιά δεν είναι εμπόρευμα. Δεν μπορούμε να δεχτούμε την κατασκευή του Μουσείου σ' αυτή τη θέση, γιατί καταστρέφει ολόκληρη περιοχή, επιβαρύνει και δεν αναδεικνύει τα μνημεία». Και η Κίνηση χαρακτήριζε τη χωροθέτηση του μουσείου στου Μακρυγιάννη ως «έγκλημα», μεταξύ άλλων, και κατά του παρόντος «μιας και ο ορίζοντας και η θέα προς τον Ιερό Βράχο θα διακοπούν από έναν κτισμένο όγκο».

Σήμερα, βλέπουμε τις καταστροφικές συνέπειες της χωροθέτησης και στο επίπεδο της συνείδησης: Δεν είναι ο τσιμεντένιος όγκος του μουσείου που καταστρέφει το περιβάλλον του μείζονος μνημείου της Ακρόπολης, αλλά τα νεοκλασικά που εμποδίζουν το μουσείο ...«να ανασάνει». Από τη στιγμή που διαστρεβλώνεται με τέτοιο τρόπο η πραγματικότητα, η συζήτηση για το αν και κατά πόσο είναι δυνατόν να διατηρηθούν τα νεοκλασικά στην περιοχή διολισθαίνει ακόμη και στο επίπεδο του ανεκδότου. Είναι χαρακτηριστικό ότι μία από τις εισηγήσεις των υπηρεσιών που διαβάστηκαν στη συνεδρίαση έκανε λόγο ακόμη και για «πληθώρα» διατηρούμενων νεοκλασικών στην περιοχή, αν και καταμέτρησε δυο - τρία διατηρητέα από το ΥΠΠΟ και το ΥΠΕΧΩΔΕ απέναντι από τα κτίρια η τύχη των οποίων συζητιόταν! Ουσιαστικά, αυτό που εννοούνταν είναι ότι αφού υπάρχουν ήδη μερικά ίδια ή καλύτερα από αυτά νεοκλασικά, τότε ήδη χάνουν την επιστημονική μοναδικότητά τους, άρα τα κατεδαφίζουμε! Και βέβαια αυτό το επιχείρημα μπορεί να ισχύει ...για την παλιά πόλη της Πράγας. Σίγουρα όχι για τη σημερινή Αθήνα.

Το θέμα όμως είναι ότι ακόμη και με τους ισχύοντες νομικούς και επιστημονικούς όρους, στη συνεδρίαση, δεν ήταν δυνατόν να καθοριστεί επακριβώς και η ηλικία των κτιρίων. Διότι αν είναι παλαιότερα των τελευταίων 100 ετών - και για το ένα σίγουρα ισχύει - τότε προκύπτει και τυπικό θέμα. Αλλά, όπως είπαν και οι εκπρόσωποι του τμήματος αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, που παραβρέθηκαν στη συνεδρίαση για να υπερασπιστούν τα κτίρια, υπάρχει και το πνεύμα του νόμου, δηλαδή η ποιοτική και ιστορική διάσταση των κτιρίων. Πιο συγκεκριμένα, ανέφεραν ότι αυτά τα εναπομείναντα νεοκλασικά στο πολεοδομικό τετράγωνο του μουσείου «κρατούν» τις γωνίες του ιστορικού πολεοδομικού ιστού μιας περιοχής που είναι ίσως από τις τελευταίες που μπορούν να αποδώσουν την αρχιτεκτονική ιστορία της Αθήνας από τα προκλασικά χρόνια μέχρι τις μέρες μας.

Αλλωστε, όπως ειπώθηκε στη συνεδρίαση και δεν αμφισβητήθηκε, τα εν λόγω νεοκλασικά, όπως και τα διατηρητέα της Δ. Αεροπαγίτου, ήταν στους όρους των δύο πρώτων διαγωνισμών για το νέο μουσείο Ακρόπολης. Απόδειξη ότι το μουσείο τελικά χτίστηκε χωρίς αυτά να χρειαστεί να γκρεμιστούν. Επιπλέον, τόσο τα νεοκλασικά που κατεδαφίστηκαν όσο και αυτά που απόμειναν, απαλλοτριώθηκαν και πέρασαν στην ιδιοκτησία του ΥΠΠΟ χάριν του μουσείου, αλλά απαλλοτρίωση δε σημαίνει αναγκαστικά κατεδάφιση.

Το θέμα είναι ότι γύρω από την Ακρόπολη συγκρούονται δύο εντελώς διαφορετικές λογικές που οδηγούν στο πραγματικό δίλημμα που είναι: «Απαστράπτον» κέντρο με τεράστια αξία γης και πανάκριβες υπηρεσίες για λίγους, «πεδίον δόξης λαμπρό» για το κεφάλαιο του «ελεύθερου χρόνου» και του τουρισμού ή μια πόλη που να ανήκει σε αυτούς που την κατοικούν και παράγουν τον πλούτο της; Δηλαδή το λαό;