Το κείμενο με τις πολύτιμες πληροφορίες για τη σημερινή «περιήγηση» της στήλης στον κόσμο της χαλκοχυτικής, μας έδωσε ο επίκουρος καθηγητής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ), Μάρκος Γεωργιλάκης, υπεύθυνος του εργαστηρίου Γυψοτεχνίας - Χαλκοχυτικής της σχολής.
Αφορμή, η σημαντική έκθεση που επιμελήθηκε, υπό τον τίτλο «Το εργαστήριο Χαλκοχυτικής της ΑΣΚΤ», όπου παρουσιάζονται χυτευμένα έργα των σπουδαστών της σχολής της τελευταίας διετίας, καθώς και η μέθοδος του χαμένου κεριού, της καλλιτεχνικής χύτευσης και η ιστορία του πρώτου εργαστηρίου χαλκοχυτικής της ΑΣΚΤ. Την έκθεση φιλοξενεί η «Τεχνόπολις» του Δήμου Αθηναίων (Πειραιώς 100, Γκάζι) μέχρι σήμερα 25 Απρίλη (ώρες λειτουργίας 12.00 - 20.00). Στο χώρο παρουσιάζεται η διαδικασία χύτευσης ενός γλυπτού από μέταλλο με οπτικοακουστικό υλικό, αποκτώντας και εκπαιδευτικό χαρακτήρα.
Ας «παρασυρθούμε», λοιπόν, στον κόσμο της καλλιτεχνικής χύτευσης...
Στην αρχαιότητα, τα πρώτα δημιουργήματα διακρίνονται σε αντικείμενα που είχαν χρηστική αξία και σε αντικείμενα που είχαν σκοπό να προσφέρουν αισθητική απόλαυση. Τα όρια ανάμεσα σε αυτές τις δύο κατηγορίες δεν είναι σαφή, καθώς εκείνη την εποχή διακοσμούσαν όλα τους σχεδόν τα αντικείμενα, τα εργαλεία ή τα όπλα τους απολαμβάνοντας τη θέα τους. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται στη γλώσσα μας, που μέχρι ενός σημείου, έχει την ίδια λέξη, τέχνη, για να εκφράσει τόσο την καλλιτεχνική δημιουργία, όσο και την κατασκευή χρηστικών αντικειμένων. Τα μέσα που έχει στη διάθεσή της η τέχνη για τη δημιουργία, είναι τα υλικά και οι τεχνικές. Μια από τις σημαντικότερες στιγμές για την τέχνη, είναι η ανακάλυψη του χαλκού, του πρώτου μετάλλου που γνώρισε ο άνθρωπος. Παρατήρησε πως από κάποιες «πέτρες» (μετάλλευμα), με την επίδραση της φωτιάς, ξεχώριζε ένα καφέ - κόκκινο υλικό, το οποίο έλιωνε και αποτύπωνε το σχήμα του χώρου στον οποίο χυνόταν. Ετσι γεννήθηκε η μεταλλουργία. Με την πάροδο του χρόνου, ο άνθρωπος παρατήρησε επίσης ότι το μέταλλο αυτό δεν αλλοιώνεται. Αυτές οι παρατηρήσεις έπαιξαν τεράστιο ρόλο στην εξέλιξη της Ιστορίας, του πολιτισμού και ειδικά της Γλυπτικής. Κανένα άλλο υλικό δεν έχει καλύψει τόσο μεγάλο εύρος της ανθρώπινης δραστηριότητας και αναγκών όσο ο χαλκός. Μαγειρικά σκεύη, μουσικά όργανα, κοσμήματα, όπλα, ναυτικά όργανα, ιατρικά εργαλεία, νομίσματα, αγάλματα κλπ., γίνονται από χαλκό και τα κράματά του. Για κανένα άλλο μέταλλο ή για καμιά παρόμοια ανακάλυψη δεν υπάρχουν τόσοι μύθοι, όσοι για την εμφάνιση του χαλκού και την κατεργασία του για τη δημιουργία αντικειμένων. Στην ανθρώπινη συνείδηση, ο χαλκός ταυτίστηκε με την αιωνιότητα, με το διαχρονικό, με την έννοια μνήμη - μνημείο. Από εδώ ξεκινά και η αυτονόητη, πλέον, σχέση του χαλκού με τη Γλυπτική. Προϋπόθεση για να λειτουργήσει η σχέση αυτή και να αποδώσει καρπούς, είναι η εξέλιξη των τεχνικών επεξεργασίας του υλικού, δηλαδή της χαλκοχυτικής.
Από το 600 π.Χ. έως σήμερα, η τέχνη της Χαλκοχυτικής επί της ουσίας δεν άλλαξε και η σχέση της με την Γλυπτική παραμένει ίδια, περνώντας από την Αναγέννηση, τη μοντέρνα περίοδο και φθάνοντας μέχρι τις μέρες μας. Από την Ελλάδα, η χαλκοχυτική μέσω των Ρωμαίων πέρασε στην Ευρώπη όπου διασώθηκε και αναπτύχθηκε. Δυστυχώς, στη χώρα μας η καλλιτεχνική χύτευση χάθηκε για ιστορικούς λόγους και μαζί μ' αυτή χάθηκε και η γλυπτική.
Η αρχή είχε γίνει, ωστόσο ο χώρος στο υπόγειο της σχολής ήταν ακατάλληλος. Τότε ο Γ. Παππάς διέθεσε το προσωπικό του εργαστήριο όπου χτίστηκε ο φούρνος για την αποκέρωση. Μόνιμη λύση δόθηκε με το προσωπικό εργαστήριο του Ν. Κερλή στη Λυκόβρυση. Στο εργαστήριο της χαλκοχυτικής της σχολής, δεν σπούδασαν μόνο οι φοιτητές της Γλυπτικής, αλλά και άλλοι νέοι που ήθελαν να μάθουν αυτήν την τέχνη. Ο σκοπός του εργαστηρίου ήταν διπλός: Από τη μια, να εκπαιδεύσει τους φοιτητές και, από την άλλη, να δώσει τα εφόδια σε όσους ήθελαν να εξασκήσουν το επάγγελμα του χαλκοχύτη. Το χυτήριο της σχολής, συνέβαλε καθοριστικά στον «επαναπατρισμό» της χαλκοχυτικής στη χώρα μας. Το εργαστήριο αυτό λειτούργησε μέχρι το 1986, γράφοντας τη δική του Ιστορία. Δεκάδες νέοι έμαθαν και εξάσκησαν την τέχνη της χύτευσης γλυπτών. Ομως, παρά τη θετική κατάσταση που επικράτησε γενικά στη σχολή, η λειτουργία αυτού του εργαστηρίου διακόπηκε για 22 ολόκληρα χρόνια. Τα χρόνια αυτά, αρκετές γενιές γλυπτών σπούδασαν χωρίς να γνωρίσουν την αξία της χαλκοχυτικής, χωρίς να μπορούν να συνειδητοποιήσουν το ρόλο και τη σημασία στην τέχνη τους και γενικά στην Ιστορία. Η έλλειψη αυτή τροφοδότησε και τροφοδοτήθηκε από την αντίληψη ότι η καλλιτεχνική χύτευση είναι μια τεχνική που ασκείται από κάποιους τεχνίτες (καλούς, μέτριους ή κακούς) και στους οποίους παραδίδουν «άμοιρο» το έργο τους οι γλύπτες.
Πριν από 8-9 χρόνια περίπου, ξεκίνησε η προσπάθεια να επαναλειτουργήσει το εργαστήριο χαλκοχυτικής της ΑΣΚΤ. Δυνατότητες υπήρχαν στα νέα κτίρια της σχολής στην οδό Πειραιώς. Τελικά, τον Απρίλη του 2008 έγινε ξανά χύτευση ορείχαλκου στην ΑΣΚΤ. Είχε προηγηθεί η ολοκλήρωση της διαδικασίας με την παράλληλη αντιμετώπιση προβλημάτων πρακτικών και διαδικαστικών που ανέκυπταν. Το νέο εργαστήριο της σχολής θα πρέπει να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις που έχουν προκύψει. Θα πρέπει να συμβάλει στην ολόπλευρη και σε βάθος εκπαίδευση των σπουδαστών και στην ποιοτική αναβάθμιση της χαλκοχυτικής. Η έρευνα της Ιστορίας μας αποτελεί ένα σημαντικό βήμα. Οι σπουδαστές - και όχι μόνο - πρέπει να γνωρίζουν μέρος ποιου συνόλου, ποιας πορείας είναι.