ΦΡΙΤΣ ΛΑΝΓΚ
«Μ» - Ο Δράκος του Ντίσελντορφ
Πέμπτη 28 Ιούλη 2011

Τίτλος εργασίας της ταινίας ήταν «Δολοφόνοι ανάμεσά μας». Τίτλος που δεν ενέκριναν οι εθνικοσοσιαλιστές το 1930 από φόβο μήπως εκτεθούν. Ετσι ο τίτλος άλλαξε κι έγινε «Μ», έμεινε μόνο το αρχικό (στα γερμανικά) της λέξης δολοφόνοι. Πρόκειται αναμφισβήτητα για την πιο σημαίνουσα και ισχυρή ταινία στη Γερμανία κατά την αρχική περίοδο του ομιλούντος κινηματογράφου. Το σενάριο έγραψε η Τέα φον Χάρμπου - σεναριογράφος και της περίφημης «Metropolis» και σύζυγος του Λανγκ που λίγα χρόνια αργότερα ασπάστηκε το ναζισμό. Το σενάριο βασίζεται σε μια πραγματική ιστορία με έναν δολοφόνο μικρών παιδιών στο Ντίσελντορφ. Η ταινία ανοίγει με την μικρή μαθήτρια Ελσι που εξαφανίζεται και μετά από λίγο ανακαλύπτεται δολοφονημένη στο δάσος. Της δολοφονίας της προηγείται και έπεται σειρά εγκλημάτων και η πόλη ζει σε έναν εφιάλτη.

Στο «Μ», ο Πέτερ Λόρε υποδύεται τον ψυχωτικό δολοφόνο μικρών κοριτσιών σε μια γερμανική μεγαλούπολη, ο οποίος τελικά εντοπίζεται, όχι από την αστυνομία, αλλά από τα μέλη της τοπικής οργάνωσης του υποκόσμου. Ο Φριτς Λανγκ αποδεικνύει, με το μοντάζ του τις παράλληλες, ανάμεσα στις δύο ομάδες, εκείνη της τάξης και του νόμου και εκείνης των παρανόμων. Ο Πέτερ Λόρε νεαρός, στρουμπουλός, ήσυχος και καθωσπρέπει μικροαστός υπεράνω κάθε υποψίας, είναι εξαιρετικός στο ρόλο του βασανισμένου ψυχοπαθούς τέρατος που μολονότι επιθυμεί διακαώς να σταματήσει να σκοτώνει, υποκύπτει πάντα στο τέλος στην ανεξέλεγκτη πίεση της άρρωστης φύσης του. Η φυσική του παρουσία δίνει την αίσθηση της απόλυτης ανωριμότητάς του «μιας ανωριμότητας που εξηγεί την αλματώδη ανάπτυξη των φονικών του ενστίκτων» αναφέρει ο θεωρητικός Ζίγκφριντ Κράκαουερ.


Η ταινία «Μ» ανήκει στη ζοφερή παράδοση του γερμανικού Kammerspiel. Γυρισμένη στα κινηματογραφικά στούντιο, με έναν μεγαλόπρεπα στιλιζαρισμένο ρεαλισμό η πρώτη ομιλούσα ταινία του Λανγκ με χαρακτηριστικό την ώριμη δεξιοτεχνία, φείδεται διαλόγων και δεν επενδύεται μουσικά. Ομως, ξεχωρίζει για την εκφραστική, ιδιαίτερη χρήση ενός μη φυσικού ήχου, ενός μοτίβου που επανέρχεται... ο δολοφόνος σφυρίζει το μοτίβο, πάντα εκτός πλάνου, ξανά και ξανά, το ίδιο μοτίβο, από την σουίτα του Νορβηγού Εντβαρ Γκριγκ, «Πέερ Γκιντ». Μοτίβο που υποδηλώνει την έννοια του φόνου... Ωστόσο, το κατ' εξοχήν ιδιαίτερο με την ταινία «Μ» είναι ο τρόπος, με τον οποίο ασχολείται με ένα αποκρουστικό υποκείμενο. Αυτός ο λεπτεπίλεπτος και καλαίσθητος τρόπος που ο Λανγκ επιτυγχάνει πρωτίστως μέσω του μοντάζ και του ρευστού στιλ της κάμερας του Φριτς Αρνο Βάγκνερ.

Λίγο μετά την έναρξη του φιλμ, ο Πέτερ Λόρε προσελκύει ένα μικρό κορίτσι με ένα μπαλόνι. Οι φόνοι λαμβάνουν πάντα χώρα εκτός πλάνου. Ο Λανγκ δείχνει τα πλάνα της ανήσυχης μάνας του κοριτσιού, μέσα σε ένα διαμέρισμα, μπροστά σε ένα στρωμένο τραπέζι, σε μια κενή καρέκλα κι ένα άδειο πιάτο... που κι αυτά περιμένουν να γυρίσει το παιδί από το σχολείο. Το κοριτσάκι είναι παρόν μέσα από την απουσία... Μετά δείχνει ένα πλάνο με το μπαλόνι που πετάει ψηλά, πάνω από ένα αλσύλλιο και μπλέκεται στα τηλεγραφόξυλα. Εκείνη τη στιγμή γνωρίζουμε ότι το παιδί έχει δολοφονηθεί. Ο Λανγκ σε πολλά σημεία της ταινίας, με ευφυές παράλληλο μοντάζ υπαινίσσεται ομοιότητα της Αστυνομίας με τον υπόκοσμο. Σε ένα σημείο για να δηλώσει την ταύτιση ανάμεσα στα αφεντικά της οργάνωσης του τοπικού υπόκοσμου και εκείνα της αστυνομίας, επινοεί το εκπληκτικό: δείχνει τον αρχηγό της Αστυνομίας να ολοκληρώνει μια χειρονομία που στο προηγούμενο πλάνο είχε αρχίσει ο αρχηγός των κακοποιών. Αυτή η επιμονή στην εξομοίωση του Νόμου με την Ανομία, συνοδευόμενη από ένα επωαζόμενο συναίσθημα πεπρωμένου, κάνει την ταινία «Μ» να αναφέρεται κατά πρώτο λόγο στην κρίση της γερμανικής, προχιτλερικής κοινωνίας και μέσα στα συγκεκριμένα αυτά πλαίσια και στη δολοφονία του παιδιού.

Ο υπουργός προπαγάνδας των Ναζί Γκέμπελς εντυπωσιασμένος από τη δύναμη του κινηματογράφου του Λανγκ, του πρόσφερε τη θέση του διευθυντή στο Γερμανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου. Ο Λανγκ αρνήθηκε και το έσκασε για το Παρίσι. Το 1936 έφυγε για την Αμερική όπου μέσα στα επόμενα 20 χρόνια σκηνοθέτησε πολλές αμερικάνικες ταινίες. Το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου τον έχει αποκαλέσει «Μετρ του Σκότους» για τα σκοτεινά, εξπρεσιονιστικά του αριστουργήματα και τα εντυπωσιακά φιλμ νουάρ. Ο Φριτς Λανγκ πέθανε το 1976.

Παίζουν: Πέτερ Λόρε, Ελεν Βίντμαν κ.ά.

Παραγωγή: Γερμανία (1931).

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Αφιέρωμα στην Αντιφασιστική Νίκη στο «Studio» (2020-03-12 00:00:00.0)
Ταινίες της βδομάδας (2019-12-05 00:00:00.0)
Ενα «Περιστέρι» και μετά ...τρία πουλάκια κάθονται (2014-11-13 00:00:00.0)
Ο Δράκος του Ντίσελντορφ (2006-11-25 00:00:00.0)
«Ραντεβού με τους κλασικούς» (2003-11-04 00:00:00.0)
Αϊζενστάιν για πάντα (1998-09-24 00:00:00.0)