Ρεπορτάζ: Γεράσιμος ΧΟΛΕΒΑΣ - Φωτογραφίες: Μανώλης ΠΑΚΙΑΣ

Ο πρωτογενής τομέας στην Κεφαλονιά έχει μαραζώσει. Οπου κι αν πήγαμε μας έλεγαν πως το κράτος δεν έδωσε κίνητρα κι έδιωξε τον κόσμο. Οι κτηνοτρόφοι του νησιού ζητούν άδειες λειτουργίας για τις στάνες τους, ώστε να έχουν ρεύμα από τη ΔΕΗ. Δεν έχουν δεξαμενές για να ποτίσουν τα ζωντανά τους και μεταφέρουν με βυτία το νερό στις περιοχές τους. Παρ' όλα αυτά η κτηνοτροφία κάπως συντηρείται στο νησί, παρά τα πολλά προβλήματα.

Λίγοι είναι, όμως, οι κάτοικοι που ασχολούνται με τη γεωργία -και αυτοί κυρίως ως συμπλήρωμα του εισοδήματός τους. Λίγα σιτηρά, λίγα λιόδεντρα για το λάδι του σπιτιού, λίγα αμπέλια για το κρασί για να καλύπτεται το εισόδημα...

Ο «Ρ» επισκέφθηκε το συνεταιρισμό Ρομπόλα. Πριν τη δημιουργία του, το κρασί της περίφημης αυτής ποικιλίας σταφυλιού το εκμεταλλεύονταν ιδιώτες. Σήμερα, στη ζώνη της Ρομπόλα συγκεντρώνεται και γίνεται η επεξεργασία περίπου του 80% της αμπελουργικής παραγωγής του νησιού. Ο συνεταιρισμός αποτελεί εξαίρεση του γενικότερου μαρασμού της αγροτικής παραγωγής του νησιού. Ακόμα κι έτσι, όμως, τα μέλη του δεν μπορούν να ζήσουν αποκλειστικά από την αμπελουργία. Απ' τα 300 μέλη του μόνο το 10% είναι επαγγελματίες αγρότες. Να σημειώσουμε πως ο συνεταιρισμός είναι ο μόνος αγροτικός συνεταιρισμός της Κεφαλονιάς...

Ολόκληρη η Κεφαλονιά στερείται στοιχειώδους ψυχιατρικής περίθαλψης και οι ψυχικά ασθενείς σε περίπτωση κρίσης μεταφέρονται με αστυνομική συνοδεία στην Τρίπολη. Σε όλο το νησί υπάρχει μόνο ένας ιδιώτης ψυχίατρος.

«Οταν τα άτομα με ψυχολογικά προβλήματα παθαίνουν κρίση μεταφέρονται στην Τρίπολη και μετά στην Κεφαλονιά δεν παρακολουθούνται από κανέναν», επισημαίνει στο «Ρ» ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Κεφαλονιάς Σπύρος Λυκιαρδόπουλος και προσθέτει: «Η θνητότητα σε άτομα με ψυχιατρικά προβλήματα στο νησί είναι ανεβασμένη κατά 60% από ό,τι στον υπόλοιπο πληθυσμό». Κάτι που - όπως μας λέει - οφείλεται στην έλλειψη παρακολούθησης των ανθρώπων αυτών.

Στο νοσοκομείο του Αργοστολίου υπάρχουν βασικές ελλείψεις. Λείπουν μηχανήματα τρίπλεξ αγγείων και καρδιάς. Μάλιστα, όταν ασθενείς έχουν ανάγκη των παραπάνω εξετάσεων στέλνονται με ασθενοφόρο του νοσοκομείου σε ιδιωτικές κλινικές! Τα έξοδα για την εξέταση επιστρέφονται απ' τα Ασφαλιστικά τους ταμεία...

Τρεις βδομάδες πριν τη διακοπή του ρεύματος δε λειτουργούσε ο αξονικός τομογράφος. Συνολικά, δηλαδή, μαζί με τις 6 μέρες που η Κεφαλονιά βρέθηκε στο σκοτάδι, δεν υπήρχε αξονικός τομογράφος για ένα μήνα. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το νησί στερείται Μονάδας Εντατικής Θεραπείες και Μονάδας Εμφραγμάτων.

Το καλοκαίρι το Φισκάρδο σφύζει από ζωή και το χειμώνα ερημώνει...

Αυτό το «κύμα κακοκαιρίας» ήταν και η αιτία να αποφασίσουν ότι πρέπει οι ίδιοι να παλέψουν και να διεκδικήσουν. Σ' αυτήν ακριβώς τη συγκυρία, ο «Ρ» βρέθηκε στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη. Το ρεπορτάζ δεν είχε μόνο τον ...κλασικό απολογισμό μετά την καταστροφή. Αλλά και την απόφαση για τη συγκρότηση Συντονιστικού Αγώνα, που ήδη, την περασμένη Τετάρτη, διοργάνωσε την πρώτη κινητοποίηση. Οχι μόνο για την ηλεκτροδότηση, αλλά για όλα τα προβλήματα που τους βασανίζουν. Και είναι πολλά...

Στο βόρειο τμήμα του, στο Δήμο Ερίσου, η ύδρευση και η αποχέτευση γίνεται με πρωτόγονα μέσα και η περίθαλψη των κατοίκων έχει αφεθεί, σε μεγάλο ποσοστό, στην τύχη. Σε όλο το νησί, η αγροτική παραγωγή έχει μαραζώσει. Το νοσοκομείο του Αργοστολίου έχει βασικές ελλείψεις και σε όλο το νησί δεν υπάρχει στοιχειώδης ψυχιατρική περίθαλψη, παρά μόνον ιδιώτης νευρολόγος - ψυχίατρος. Σε περιπτώσεις κρίσης, οι ασθενείς μεταφέρονται με αστυνομική συνοδεία στην Τρίπολη! Για όλα αυτά, ο «Ρ» μίλησε με τους κατοίκους των νησιών.

Το παροπλισμένο ασθενοφόρο του Δήμου Ερίσου. Οι κάτοικοι περιμένουν τουλάχιστον τρεις ώρες, για να 'ρθει ασθενοφόρο με οδηγό τον οδηγό του δήμου!

Φτάνουμε στο Φισκάρδο. Τρίτη, 9.30 το πρωί. Δύο μόλις μέρες μετά την επανηλεκτροδότηση του νησιού. Στην πιο τουριστική περιοχή της Κεφαλονιάς, το μοναδικό καφενείο του χωριού ήταν κλειστό. Η εικόνα δεν έχει καμία σχέση με την καλοκαιρινή πραγματικότητα. Ερημο το λιμάνι και οι δρόμοι και το μόνο που ...κινείται είναι το καΐκι του Παναγή Μπαρτζούκα.

«Πώς είναι τα πράγματα εδώ το χειμώνα;», ρωτάμε τον 29χρονο ψαρά. «Δε βλέπεις; Απελπισία!» - μας απαντά - «Το μεροκάματο πότε βγαίνει και πότε δε βγαίνει». Ο Π. Μπαρτζώκας είναι απ' τους λίγους νέους, που μένουν στο χωριό το χειμώνα. Μετά από αρκετή ώρα συναντάμε τον Προκόπη Ελευθέριο. Είναι συνταξιούχος, 76 χρονών. «Οσοι ασχολούνται με τον τουρισμό, κάπως τα καταφέρνουν. Και αυτοί μέχρι πότε; Οι υπόλοιποι, άστα να πάνε... Η πολιτεία άφησε τον κόσμο να φύγει, δεν έδωσε κανένα κίνητρο για να μείνει στον τόπο του», ήταν οι λίγες κουβέντες του.

Συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας στην Ερισο και κάνουμε μια στάση στο χωριό Μάγγανος. Εκεί, στο καφενείο, κουβεντιάζουμε με ντόπιους. Από τα 700 άτομα που μένουν εκεί το χειμώνα, οι 200 είναι αλλοδαποί. «Εάν δεν υπήρχαν τα παιδιά των μεταναστών, θα είχαν κλείσει τα σχολεία της περιοχής: ένα γυμνάσιο, ένα λύκειο και ένα δημοτικό», μας αναφέρει ο Παναγής Μενεγής, δημοτικός σύμβουλος Ερίσου με τη Δημοτική Αγωνιστική Κίνηση. Οι περισσότεροι κάτοικοι της Ερίσου είναι «συνταξιούχοι που περιμένουν τον ταχυδρόμο να τους φέρει την επιταγή». Χαρακτηριστικό το ερώτημα του ιδιοκτήτη του καφενείου, όταν φτάσαμε στο μαγαζί του: «Απ' το ΣΔΟΕ είστε; Τέτοια εποχή μόνο από εκεί μας επισκέπτονται»!..

Δεξαμενές βρόχινου νερού στα Κομιτάτα

Η υδροδότηση της Ερίσου γίνεται με πρωτόγονα μέσα. «Οταν πάω στην Ηπειρο, ξυπνάω το πρωί και χαζεύω το νερό στο ποτάμι. Τόσο πολύ μου λείπει». Οι κουβέντες του Νίκου Αντύπα αποτυπώνουν πλήρως το πρόβλημα που υπάρχει στην περιοχή. Υπάρχουν μόνο δύο γεωτρήσεις και δεξαμενές βρόχινου νερού. Το καλοκαίρι το νερό έρχεται μέσω Λευκάδας με ένα πλοιάριο ιδιώτη. Φτάνει το πλοιάριο στο Φισκάρδο και με υδροφόρες μεταφέρεται στις στέρνες των κατοίκων!

Φτάνουμε μεσημέρι στα ερημωμένα Κομιτάτα και βλέπουμε και το «δίκτυο ύδρευσης» της περιοχής. Οι στέρνες που γεμίζουν απ' τα κεραμίδια βρόχινο νερό και οι δεξαμενές βρόχινου νερού υδροδοτούν τους Ερισιώτες. Οι κρουνοί αποτελούν πρωτόγνωρη εικόνα για κάποιον επισκέπτη που ζει στον «πολιτισμό». Συνδέονται με τις υδροφόρες και γεμίζουν οι στέρνες των κατοίκων.

Οπως λένε οι κάτοικοι, «θα μπορούσε να υπάρχει κεντρικό δίκτυο ύδρευσης, αφού το υπόλοιπο νησί έχει σχετικά πλούσιο υδροφόρο ορίζοντα. Το νερό φτάνει μέχρι και 8 ευρώ το κυβικό, αφού οι Ερισιώτες πληρώνουν και το κόστος της μεταφοράς. «Το νερό είναι ένα από τα κατ' εξοχήν επιχειρήματα για αλίευση ψήφων από τους ντόπιους πολιτευτές του δικομματισμού», λένε και γελάνε. Ισως σκέφτονται το γνωστό ανέκδοτο με τον πολιτευτή που έλεγε στον κάμπο: «Θα σας φέρουμε και ποτάμια»...

Η στέρνα, ο αιώνιος τρόπος ύδρευσης στα χωριά του δήμου...

Εάν κάποιος Ερισιώτης χρειαστεί ασθενοφόρο, πρέπει να περιμένει το λιγότερο τρεις ώρες μέχρι να βρεθεί στο Κέντρο Υγείας της Σάμης! Δεν υπάρχει ασθενοφόρο για την περιοχή και οι κάτοικοι εξυπηρετούνται από ένα αγροτικό ιατρείο. Για να μεταφερθεί στη Σάμη χρειάζεται η εξής διαδικασία:

«Να πάει στη Σάμη ο ένας οδηγός που έχει ο δήμος μέχρι εκεί - μια ώρα δρόμος - να πάρει το ασθενοφόρο και να γυρίσει στην Ερισο - άλλη μια ώρα - και να μεταφέρει τον ασθενή στο Κέντρο Υγείας. Σύνολο τρεις ώρες»!!!

Ο οδηγός του δήμου, όπως λένε οι κάτοικοι, «είναι παντός καιρού» και «ίσως χρειαστεί και κάποια ώρα μέχρι να βρεθεί». «Εάν έχεις τύχη, δηλαδή, μπορεί και να ζήσεις», ψιθυρίζει δίπλα μας ένας ηλικιωμένος... Οσο για φαρμακείο, αυτό βρίσκεται 12 χιλιόμετρα από τα όρια του δήμου και 40 χιλιόμετρα απ' το Φισκάρδο! Χαρακτηριστική εικόνα της κατάστασης, μας δίνει η επίσκεψή μας στο αγροτικό ιατρείο. Η ώρα είναι 11.30 το πρωί και είναι «κλειστό λόγω περιοδείας»...

Το σχολείο στα Κομιτάτα λειτουργεί εδώ και χρόνια μόνον ως εκλογικό κέντρο...

Ο Παναγής Μενεγής δείχνει τον κρουνό. Αυτό είναι όλο κι όλο το σύστημα ύδρευσης στα Κομιτάτα

Την επόμενη Κυριακή: Τα προβλήματα της Ιθάκης

Ομως, η είδηση δεν είναι εκεί. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί. Εχουνε δει τόσα τα μάτια μας! Η συγκίνηση, αλλού βρίσκεται, κύριοι. Τη βράβευση έκανε ο κ. Βαρδινογιάννης αυτοπροσώπως! Αν αυτό δεν αποτελεί ιδιαίτερη τιμή, τόσο για τον ίδιο τον υπουργό, όσο και για μας, ιδιαίτερα για μας, το λαό δηλαδή, τότε ποια είναι η τιμή;

Δεν ξέρω για σας, εγώ, πάντως, τρέμω ακόμα από τη συγκίνηση! Μου έχει σηκωθεί η τρίχα κάγκελο, που λένε! Γιατί στη βράβευση, εκτός από τον υπουργό και τον κ. Βαρδινογιάννη, το ανεπανάληπτο αυτό ντουέτο της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας, ένα μικρό δείγμα της αγαστής συνεργασίας των δυο πόλων του συστήματος, ήταν εκεί και ο υπόλοιπος «λαμπρός» κόσμος της χώρας! Μαύρες, κίτρινες, ροζ τουαλέτες. Παπιγιόν, γραβάτες, ζωνάρια. Λαϊκές τραγουδίστριες, ποδοσφαιριστές! Εργολάβοι και βιομήχανοι. Εφοπλιστίνες και κομμωτές! Μοντέλα και μεγαλοδικηγόροι. Δασύτριχοι εραστές και «τραβηγμένες» γριές! Μια τρελή πασαρέλα! Ενα πρώιμο και αλλοπρόσαλλο αποκριάτικο γαϊτανάκι!

Τι θλίψη, κύριοι! Η αντιγραφή, της αντιγραφής! Το κόκκινο χαλί μόνο έλειπε και θα γινόμασταν Χόλιγουντ. Ερχόταν το ζευγάρι και στηνόταν μπροστά στους φωτογράφους και την τηλεόραση. Λίγο μπούτι εκείνη, άσπρα δόντια εκείνος! Και ύστερα το επόμενο. Βυζιά εκείνη, βελούδινη κάπα ο δικός της. Να σε πιάνουν τα γέλια. Και αμέσως τα νεύρα.

Πού ζει ετούτος ο κόσμος, αλήθεια; Υπάρχει στη χώρα μας τέτοια τάξη, και δεν το ξέρουμε; Εχουμε εμείς ανθρώπους, που ξέρουν να συνοδεύσουν μια ντάμα; Εχουμε εμείς ντάμες, που ξέρουν να συμπεριφερθούν δίπλα σε κυρίους; Εχουμε εμείς κόντες και κοντέσες; Δούκες και δούκισσες; Και να είχαμε, πάλι καρικατούρες θα ήτανε, βέβαια! Τι είναι, λοιπόν, όλα ετούτα τα φαντάσματα, που παριστάνουν τους κοσμικούς και τους αριστοκράτες; Καρικατούρες των καρικατ-ούρων είναι! Και αυτό είναι μια τραγωδία!

Μην πείτε, δεν είναι σημαντικό γεγονός. Ασ' τους να πάνε!.. Εδώ έχει χάσει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα, ο Κακλαμάνης μας μάρανε; Τα βραβεία, The Men Of The Year, μας χάλασαν; Αυτή η παρδαλή σύναξη, κύριοι, αυτή η «ευκαιριακή» κοινωνική «τάξη», που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια, αυτό το ανακάτεμα των διάφορων είναι μια νέα συμμαχία. Μια συμμαχία χωρίς ηθικούς κανόνες. Μια επικίνδυνη συμμαχία. Είναι ένας καινούριος τρόπος αποπροσανατολισμού. Μια ακόμα εφεδρεία του συστήματος. «Το πρωί μαθήτρια και το βράδυ πόρνη»! Την ημέρα φωνές στις τηλεοράσεις και στα έντυπα που γράφουνε για τα «δίκαια του λαού», και το βράδυ αγκαλιές και φιλιά στα «σουαρέ ντε γκαλά» με τους υπεύθυνους! Και αλληλοβραβεύσεις!

Αρνητικός ο απολογισμός των τελευταίων χρόνων σ' ό,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και τα δικαιώματα των γυναικών πιο ειδικά, τόσο σε παγκόσμιο, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό τονίστηκε από τις ομιλήτριες στην καθιερωμένη πρωτοχρονιάτικη εκδήλωση για τη βράβευση των δημοσιογράφων, που οργανώνει κάθε χρόνο ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας. Δέκα χρόνια μετά την τέταρτη Παγκόσμια Διάσκεψη για τις Γυναίκες στο Πεκίνο, δεν έχουν προχωρήσει οι στόχοι ενάντια στη φτώχεια, ούτε έχουν παρθεί σημαντικά μέτρα για την εκπαίδευση, την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού και το περιβάλλον. Ο ΟΗΕ φάνηκε αναποτελεσματικός και η στάση του δημιουργεί ηθικά προβλήματα, όπως τόνισε η πρόεδρος του «Συνδέσμου» Ξανθή Πετρινιώτη.

«Ποτέ, σ' όλη τη διάρκεια της μακρόχρονης ζωής μου, τα ανθρώπινα δικαιώματα δε βρίσκονταν σε χειρότερη φάση», επισήμανε η καθηγήτρια εγκληματολόγος και πρόεδρος του Ιδρύματος Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Αλίκη Γιωτοπούλου - Μαραγκοπούλου. Το περιβάλλον καταστρέφεται και γι' αυτό την ευθύνη φέρουν κυρίως οι ΗΠΑ, υπογράμμισε. Στην ομιλία της καταδίκασε, επίσης, τη στάση του Συμβουλίου της Ευρώπης, σχετικά με το αντικομμουνιστικό μνημόνιο και κατέληξε: «Να δούμε τι άλλο θα δουν τα μάτια μας, όταν κατακτήσεις που χρειάστηκαν εκατόχρονοι αιματοβαμμένοι αγώνες για να εμπεδωθούν τώρα αμφισβητούνται»! Η ίδια, σ' ό,τι αφορά την κατάθεση σχεδίου νόμου για την ποινικοποίηση της βίας κατά των γυναικών, επισήμανε ότι πρέπει να υπάρξουν πολλοί κοινωνικοί λειτουργοί στο πλευρό της οικογένειας και να καταπολεμηθούν οι αιτίες που δημιουργούν την οικογενειακή βία.

Το βραβείο «Παύλος Παλαιολόγος», που δίνεται κάθε χρόνο στον ή στην δημοσιογράφο που κατά συστηματικότερο τρόπο προώθησε τα θέματα της ισότητας των φύλων απονεμήθηκε στην Χριστίνα Χατζηϊορδάνογλου (εφημερίδα «Κόσμος του Επενδυτή»). Το βραβείο «Αύρα Θεοδωροπούλου», που αφορά στον ηλεκτρονικό Τύπο, δόθηκε στον δημοσιογράφο της ΕΡΑ-ΝΕΤ 105,8 Περικλή Βασιλόπουλο για την εκπομπή «Ασκώ τα δικαιώματά μου», που έχει ασχοληθεί επανειλημμένα στη διάρκεια του περασμένου χρόνου την προβολή του έργου γυναικείων οργανώσεων. Επίσης, έγινε εύφημη μνεία για τον δημοσιογράφο της ΕΤ3 Χρήστο Φραγκονικολόπουλο για την τηλεοπτική εκπομπή «Κοινωνία των πολιτών».

Τέλος, επισημάνθηκε η επί πολλά χρόνια ενασχόληση δημοσιογράφων - που έχουν ήδη βραβευτεί στο παρελθόν - με θέματα ισότητας στις εφημερίδες «Καθημερινή», «Αυγή», «Ριζοσπάστης» και «Ελευθεροτυπία».

• Με πολλή και ενδιαφέρουσα, όσο και επίκαιρη ύλη, κυκλοφορεί το τελευταίο τεύχος του περιοδικού της ΟΓΕ. Ανάμεσα στα θέματά του: Η παρέμβαση «Γυναίκα και Τοξικομανία», καθώς και η «εισήγηση για την Παιδεία», που ακούστηκαν στο τελευταίο συνέδριο της Ομοσπονδίας. Η γυναίκα στην Αντίσταση. Απολύσεις και ανεργία. Τρομοκρατία - μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης. Ο τρομοκράτης, η «Κατρίνα» και η απομυθοποίηση του αμερικανικού ονείρου. Το τρίποντο των τριτέκνων. «Ντεμοντέ» ο πολιτισμός. «Αιανή Κοζάνης: Πόλη με γυναικεία σφραγίδα». Οι επιπτώσεις των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στην υγεία των γυναικών. Παγκόσμιο περισκόπιο.
• Πολύ ενδιαφέροντα και τα θέματα που προβάλλονται στην «Τελέσιλλα», στο πρόσφατο τεύχος της (43-44) - ανάμεσά τους: «Πολιτικός γάμος στην Ελλάδα», «Φορολογική ανισότητα σε βάρος των εγγάμων γυναικών», «Η σαρία ισχύει στη Θράκη, έχει καταργηθεί στην Τουρκία», «Παιδί και επιρροή από τα ΜΜΕ», «Η θέση των γυναικών στην Αλβανία», μέσα από ομιλία που ακούστηκε στο τελευταίο συνέδριο της ΟΓΕ.

• Μαθήματα δημοτικού τραγουδιού για ενήλικες και παιδιά αρχίζουν στο Λύκειο Ελληνίδων για πρώτη φορά, στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του Μουσικού Τμήματος. Δημοτικό τραγούδι διδάσκει η Βιβή Κανελλάτου.

Το Μουσικό Τμήμα του Λυκείου των Ελληνίδων ιδρύθηκε ταυτόχρονα με το Λύκειο, το 1911. Συνθέτες, όπως ο Μανώλης Καλομοίρης, ο Νίκος Σκαλκώτας, ο Λάλιος, ο Σαμαράς, πλαισίωσαν τις πρώτες του προσπάθειες. Από τότε μέχρι σήμερα, οι δραστηριότητές του έχουν σημαντικά διευρυνθεί: Η γυναικεία και η παιδική χορωδία και η χορωδία νέων «Μουσικές ανατροπές» έχουν λάβει μέρος με μεγάλη επιτυχία σε παραστάσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Πληροφορίες: Δημοκρίτου 14, τηλ. 210-3639.704 και 210-3607.355. Στην ίδια διεύθυνση μπορεί κανείς να πάρει πληροφορίες για τα τμήματα εκμάθησης κρουστών, καθώς και τα τμήματα θεατρικού παιχνιδιού.

• Μουσικοχορευτική παράσταση από την πολιτιστική Ενωση «Κρήσσες και Κρήτες» που επιμελήθηκε η Ενωση Γυναικών Κρήτης πραγματοποιήθηκε τελευταία στη Λυρική Σκηνή. «Η κόρη του ήλιου - η Κρήτη», τίτλος της. Η Μινωική Κρήτη, η Κρήτη της Αναγέννησης, η τουρκοκρατούμενη Κρήτη, η Μάχη της Κρήτης, αλλά και έθιμα του γάμου και μοιρολόγια ζωντάνεψαν μέσα από την ωραία παράσταση. Μια αξιέπαινη πρωτοβουλία ενάντια στην ισοπέδωση, σε μια εποχή άγριας παγκοσμιοποίησης... (μουσική επιμέλεια: Νεκτάριος Χατζηδάκης. Ενδυματολογική έρευνα - επιμέλεια: Λέλα Κλειδή).
• Το έργο της Λείας Βιτάλη ADDIO DEL PASSATO που παίζεται στο θέατρο «Εμπρός» έρχεται να μας θυμίσει - ανάμεσα σε άλλα - πως οι προκαταλήψεις του παρελθόντος δυναμωμένες από μια συντηρητική κοινωνία στοιχειώνουν τη ζωή χιλιάδων γυναικών. «Στη θέση της μητέρας το παιδί διαπίστωσε ότι δεν ήταν η μητέρα. Ηταν μια κόρη άλλης μητέρας», γράφει η ίδια η συγγραφέας. Πρωταγωνίστριες η Σμαράγδα Σμυρναίου (σαν κόρη) και η Αναστασία Πανταζοπούλου (μητέρα). Κορίτσι που παίζει βιολί η Κατερίνα Τεπελένα.

«...Είμαστε μια γενιά που μπήκε από 13 χρόνων στις φάμπρικες, όμως βρήκαμε και ζήσαμε κοντά σε αγωνίστριες γυναίκες, που γύριζαν τότε από ξερονήσια, γυναίκες που φυλακίστηκαν στη χούντα, που μας έλεγαν "χωρίς αγώνες τίποτα δεν κερδίζεται". Είχαμε κι εμείς Επιτροπή Γυναικών στην ΕΣΑΚ-Σ. Είχαμε τη ΣΕΓ (Συντονιστική Επιτροπή Εργαζομένων Γυναικών), σωματεία, συλλόγους γυναικών, όπως τώρα το ΠΑΜΕ. Αγαπητές νέες γυναίκες, κρατήσαμε και θα κρατήσουμε, θα σταθούμε δίπλα σας, δε θα γίνουμε του "καναπέ". Εμάς, μας λένε απόμαχες, μας λένε τρίτη ηλικία - δε μας εξηγούν αυτό το τρίτη ηλικία - ότι πρέπει να σταματήσουμε να ζούμε. Εμείς στους απαντάμε: Η τρίτη ηλικία πρέπει να παίρνει μέρος στην οικοδόμηση της νέας κοινωνίας. Οι συνταξιούχοι, αφού γίνουμε σεβαστές και συμπεριληφθούμε μέσα στη σχεδιοποίηση και τη συνολική πρακτική της κοινωνίας, μπορούμε να συνεχίζουμε και να ζούμε δημιουργικά.

Φίλες, αν δεν ακούσουμε τη φωνή των παλιών, δε θα μας μείνει τίποτα από την πείρα του παρελθόντος. Πώς θα χτίσουμε το αύριο, αν το οικοδόμημα είναι ακρωτηριασμένο από τα θεμέλιά του; Και μεις, φίλες, χτίσαμε πάνω στα θεμέλια των συναγωνιστριών που συναντήσαμε στους αγώνες και στο κίνημα.

Αγαπητές φίλες, χιλιάδες γυναίκες έχουν ανάγκη από ενθάρρυνση, φιλία, συμπαράσταση για να ανακαλύψουν τις δυνατότητές τους. Γι' αυτό ο ρόλος των γυναικείων συλλόγων είναι σημαντικός. Επίσης πρέπει να τους δείξουμε ότι οι αγώνες συνεχίζονται και δεν πήγαν χαμένοι» (Απόσπασμα από ομιλία της Στέλλας Λημνιου - Κουτροκόη στο τελευταίο συνέδριο της ΟΓΕ, που αναδημοσιεύτηκε στο πρόσφατο τεύχος της «Δημοκρατικής Μέριμνας»).