Αφιέρωμα στο σοβιετικό κινηματογράφο

με αφορμή τη συμπλήρωση 90 χρόνων

από την Οχτωβριανή Επανάσταση

θα προβληθεί στους κινηματογράφους

«ΑΣΤΥ» και «ΑΦΑΙΑ» από τις 8 μέχρι τις 15 Νοέμβρη.

40 σοβιετικές ταινίες

που σημάδεψαν τον παγκόσμιο κινηματογράφο.

ΤΟ ΦΙΛΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ, του Νίκου Ζαπατίνα.

Μια ακόμα ελληνική τηλεοπτική κωμωδία που γλίστρησε, για λίγο, στη μεγάλη οθόνη! Αστεία που δε βγάζουν γέλιο, χαρακτήρες σχηματικοί, υπόθεση τετριμμένη. Μια ματιά στη θεματολογία - και στη γραφή - των ξένων ταινιών που αναφέρουμε στην κριτική μας, για να μελαγχολήσουμε! Η ελληνική κοινωνία δεν είναι της πλάκας, ούτε για πλάκα! Εχει προβλήματα, έχει αγωνίες, έχει χιούμορ! Κωμωδία δε σημαίνει χαβαλές και διακοπές στη Σίφνο!

Μαζί της και η μικρού μήκους ταινία του Κωνσταντίνου Πιλάβιου, «Τι Είναι Αυτό;».

Παίζουν: Κατερίνα Παπουτσάκη, Λαέρτης Μαλκότσης, Ζέτα Δούκα, Σάκης Μπουλάς, Γιάννης Ζουγανέλης. Παίζει (ή μας παίζει;) και ο γνωστός Θέμος Αναστασιάδης!

SUPERBAD, του Γκρεγκ Μοτόλα.

Ισχύουν ακριβώς τα ίδια με αυτά που γράψαμε για το «Φιλί της... Ζωής» και ακόμα χειρότερα. Μόνο που η ταινία είναι αμερικάνικη! Και παίζεται χωρίς μικρού μήκους!

Παίζουν: Μάικλ Σέρα, Τζόνατ Χιλ.

ΤΟ ΑΣΧΗΜΟΠΑΠΟ ΚΑΙ ΕΓΩ,των Μάικλ Χέγνερ και Κάρστεν Κίλεριτς.

Αρκετά ενδιαφέρουσα δανέζικη ταινία κινούμενου σχεδίου, μεταγλωττισμένη στα ελληνικά! Μια ακόμα μεταφορά (και προσαρμογή), του γνωστού ομότιτλου παραμυθιού του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν.

Ακούγονται: Σάκης Μπουλάς, Ρένος Χαραλαμπίδης, Ζαχαρίας Ρόχας, Σπύρος Μπιμπίλας κ.ά.

TAXIDERMIA,του Γιόργκι Πάλφι.

Είναι να απορείς πώς τόση κακογουστιά, που ξεπερνάει τα όρια και αυτής της σιχασιάς, γυρίστηκε από έναν μόλις 33 ετών σκηνοθέτη! Και είναι να απορείς, επίσης, για τις διθυραμβικές κριτικές που απέσπασε η ταινία και μάλιστα από εφημερίδες όπως οι «Times», «Humanite», «Liberation» κ.ά. Φτάνει μονάχα ο αντικομμουνισμός της ή έχουν, πια, όλοι αυτοί οι «διανοούμενοι» αρρωστήσει;

Παίζουν: Γιουρίτσκα Ιστβαν, Τζίνα Μορένο, Εβα Κούλι, Λάγιος Νάγκι, Μιχαήλ Πάλφι κ.ά.

Κανένας δε θα αρνηθεί ότι ο Ανγκ Λι είναι ένας πολύ καλός, για να μην πω άριστος, σκηνοθέτης! Δε θα αρνηθεί, επίσης, ότι μπορεί με μεγάλη ευκολία να περνάει από την κωμωδία στο δράμα, από το δράμα στην περιπέτεια. Οι τεχνικές αρετές του, λοιπόν, είναι παγκοίνως αναγνωρισμένες!

Ολοι οι άνθρωποι, βέβαια, έχουν τις αδυναμίες τους. Και ο Ανγκ Λι έχει, όπως είναι φυσικό, τις δικές του. Η μεγαλύτερη αδυναμία του είναι η επιθυμία του να προκαλεί. Θεωρεί, ίσως, ότι με αυτό τον τρόπο ενεργοποιεί το θεατή! Του τραβάει την προσοχή σε πράγματα που είναι «γενικά» απαγορευμένα. ΄Η, τέλος πάντων, σε θέματα δύσκολα να ειπωθούνε στην οθόνη.

Πρόσφατο παράδειγμα η ταινία του «Το Μυστικό του Brokeback Mountain», στην οποία δυο δυνατοί καουμπόηδες, δυο βουνίσιοι γελαδάρηδες, μετατράπηκαν σε ένα παθιασμένο ερωτικό ομοφυλοφιλικό σύμπλεγμα, σε ερωτοχτυπημένους Ρωμαίο και Ιουλιέτα! Και πιο πρόσφατο, ακόμα, το, επίσης προκλητικό, «Προσοχή: Πόθος», που εξετάζουμε σήμερα! Οπου μια νεαρή Κινέζα αντιστασιακή, εκτελώντας εντολές της κινέζικης αντίστασης, εκπαιδεύεται για πόρνη και στη συνέχεια πλησιάζει τον Κινέζο συνεργάτη των Ιαπώνων κατακτητών, τον αρχηγό της Μυστικής Αστυνομίας, για να τον «βγάλει» έξω από τον καλά φυλαγμένο «κλοιό» του, για να τον εκτελέσουν οι σύντροφοί της!

Η πρόκληση της συγκεκριμένης ταινίας βρίσκεται στις υπερτολμηρές, στις αυστηρά ακατάλληλες, ερωτικές σκηνές της. Οι οποίες για να προκαλέσουν ακόμα περισσότερο, φτάνουν στο σαδισμό. Ο δοσίλογος συνεργάτης των Ιαπώνων «γ... και δέρνει» στην κυριολεξία! Πέφτει πάνω στη νεαρή αντιστασιακή και την ανατρέπει! Τη μετατρέπει ερωτικά από ένα καθαρό και υγιές άτομο σε μια άρρωστη και παθιασμένη κατσίκα! Η οποία, τελικά, εγκαταλείπει την αντίσταση και προσχωρεί στην ηδονή! Στην οποία ηδονή, σύμφωνα με τον Ανγκ Λι, ο ταγματασφαλίτης έχει εντρυφήσει! Σε αντίθεση με τους αντιστασιακούς που δεν ξέρουν πώς να συνευρεθούνε!

Θεωρώντας ότι είμαστε σοβαροί, θα πρέπει να συμφωνήσουμε πως ακόμα και η πρόκληση, με την οποία προσωπικά δεν έχω τίποτα, έχει - και αυτή - τις ηθικές της αξίες! Η αντίσταση ενός λαού, η τιμωρία των δοσίλογων δεν μπορεί να μπλέκονται με τα ερωτικά βίτσια! Και όταν μπλέκονται, «κινηματογραφική αδεία» βέβαια, απαιτείται άλλη, σοβαρότερη, μεταχείριση. Η βία πάνω στο κορμί μας δε σημαίνει ότι σιγά - σιγά θα μας οδηγήσει στην ευχαρίστηση! Αλλά και αν ακόμα αυτό συμβεί, πάντα κινηματογραφική αδεία, πάλι απαιτείται άλλη προσέγγιση. Το άτομο που με αυτόν τον τρόπο μεταλλάσσεται είναι άτομο δραματικό, άτομο που είτε οδηγείται στην ολοκληρωτική εξαθλίωση, είτε αυτοκτονεί από τύψεις.

Ομως, τι κουβεντιάζουμε, ο Ανγκ Λι φαίνεται έχει πιάσει το νόημα. Εχοντας τη δυνατότητα να «φτιάχνει» εξαιρετικές κινηματογραφικές σκηνές, ακόμα και εξαιρετικές ερωτικές κινηματογραφικές σκηνές, προσάρμοσε την ηθική του στην ηθική του ταμείου. Κρατώντας, ωστόσο, τα προσχήματα, μην ξεχνάμε πως παίζει σε πολλά ταμπλό (εργάζεται τόσο στην Αμερική, όσο και στην Κίνα), κρατάει μια σοβαροφάνεια. Τα προκλητικά θέματά του τα τοποθετεί μέσα σε πολιτικά ή κοινωνικά περιβάλλοντα.

Πολλοί θεατές, εντυπωσιασμένοι από τις εξαιρετικά φροντισμένες εικόνες του, δε δίνουν μεγάλη σημασία στις αυθαιρεσίες του. Παρασύρονται από τα ντεκόρ, τα κοστούμια, τους χιλιάδες κομπάρσους. Στον κινηματογράφο, όμως, στο σοβαρό κινηματογράφο, αυτόν που δείχνει (εξωτερικά) να υπηρετεί ο Ανγκ Λι, όλα τα παραπάνω είναι το μέσον, δεν είναι η ουσία.

Παίζουν: Τόνι Λιουνγκ, Τανγκ Ουέι, Τζόαν Τσεν.

Οι καινούριες ταινίες της εβδομάδας απαιτούν μεγάλη προσοχή! Υπάρχουν «πολύ καλές» ταινίες, οι οποίες όμως, με δεύτερη ματιά, πρέπει να μας προβληματίσουν.

«Μια Γενναία Καρδιά», του Μάικλ Γουίντερμποτομ («Ο Δρόμος για το Γκουαντάναμο»). Μια συναισθηματική, απολιτική(;) και μεροληπτική αφήγηση της απαγωγής και της εκτέλεσης του Αμερικάνου δημοσιογράφου Ντάνιελ Περλ στο Πακιστάν. «Προσοχή: Πόθος», του Ανγκ Λι («Το Μυστικό του Brokeback Mountain»). Η κινέζικη αντίσταση φόντο και δικαιολογία για προκλητικές ερωτικές (σαδομαζοχιστικές) σκηνές! «Περσέπολις», των Μαρζάν Σατραπί και Βανσάν Παρονό. Ενα εξαιρετικό τεχνικά κόμικ (σχέδιο) με μεροληπτική στάση για την ιρανική «επανάσταση». «Taxidermia», του Γιόργκι Πάλφι. Ενας μόλις 33 ετών Ούγγρος σκηνοθέτης προκαλεί (αηδιαστικά) με την υπερτιμημένη και αλλοπρόσαλλη ταινία του. «Superbad», του Γκρεγκ Μοτόλα. Μια χαζή κολεγιακή κωμωδία που δεν προσφέρεται ούτε για χαβαλέ.

Υπάρχει, επίσης, η μεταγλωττισμένη στα ελληνικά παιδική (καρτούν) ταινία των Μάικλ Χέγνερ και Κάρστεν Κίλεριτς «Το Ασχημόπαπο και Εγώ». Καλά το καταλάβατε. Πρόκειται για το γνωστό παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν. Και, τέλος, η «μια από τα ίδια» ελληνική (τηλεοπτική) κωμωδία του Νίκου Ζαπατίνα «Το Φιλί της... Ζωής». Ταξιδάκι στη Σίφνο για να περάσουμε καλά!

Η «Περσέπολις» πραγματικά εντυπωσιάζει! Με ένα εξαιρετικά ευγενικό σκίτσο (καλαίσθητες ολόσωμες ανθρώπινες φιγούρες) μας διηγείται, με τη φόρμα των κανονικών ταινιών (με ανθρώπους), την πρόσφατη ιστορία του Ιράν! Πρόκειται για βιογραφική, κατά κάποιον τρόπο, ταινία (η Μαρζάν Σατραπί είναι Περσίδα).

Η ιστορία ξεκινάει τις τελευταίες μέρες του Σάχη και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Μας τη διηγείται ένα μικρό κορίτσι, που στο μεταξύ μεγαλώνει. Από 9 χρόνων που ήταν το 1978, όταν αρχίζει την αφήγησή της η ταινία, σήμερα, πια, είναι μια τριαντάχρονη γυναίκα. Και ζει στο Παρίσι!

Η προοδευτική αστική οικογένεια της αφηγήτριας της ταινίας, για να γλιτώσει τη μικρή κόρη τους από τα καταπιεστικά καθεστώτα που διαδέχονταν το ένα το άλλο (η ίδια οικογένεια είχε διαρκώς θύματα από όλα τα καθεστώτα) τη «φυγάδεψε» στην Ευρώπη! Η μικρή, βέβαια, δεν έκοψε ποτέ την επαφή της με την πατρίδα της. Αντίθετα, κάθε φορά που έβρισκε συναισθηματικές δυσκολίες στο εξωτερικό, έτρεχε πίσω στην Τεχεράνη, για να γιομίσει τις μπαταρίες της. Και μετά, πάλι δυναμωμένη, γύριζε στον «ελεύθερο» κόσμο.

Η ταινία, γενικά, είναι προοδευτική. Η οικογένεια της ηρωίδας είναι και αυτή γενικά προοδευτική. Δυο, μάλιστα, μέλη της οικογένειας (ο παππούς και ο θείος της μικρής αφηγήτριας) εκτελέστηκαν σαν κομμουνιστές (οι οποίοι αντιστάθηκαν στα καταπιεστικά καθεστώτα του πατέρα του Σάχη, του Σάχη, των σημερινών)! Αυτό, όμως, το γενικά προοδευτικό, όταν μιλάμε για την ιστορία, δε φτάνει. Η πολιτική ανάλυση της ταινίας πάσχει από μικροαστισμό. Η ταινία αρκετές φορές κλείνει το μάτι στον «αναρχισμό». Ξέρετε, τον «αναρχισμό» των Εξαρχείων! Τον «αναρχισμό» που χαϊδεύει τα αυτιά.

Ενα άλλο επιλήψιμο σημείο της ταινίας, που την κάνει εξαιρετικά ευάλωτη, και σε συνδυασμό με την αποδοχή και τα βραβεία που αποσπά (βραβείο Κανών, επίσημη πρόταση της Γαλλίας για τα Οσκαρ) ακόμα και ύποπτη για πολλούς, είναι το γεγονός πως δεν παίρνει θέση για την άμεση απειλή που δέχεται σήμερα η πατρίδα της. Η ισοπεδωτική κριτική της δίνει αρκετά όπλα στην αμερικανική προπαγάνδα. Διευκολύνει όλους όσοι θέλουν να πείσουν ότι το σημερινό καθεστώς πρέπει να ανατραπεί. Οχι, βέβαια, από το λαό του Ιράν, αλλά από τους δυτικούς ελευθερωτές. Τους Αμερικανούς και τους λακέδες τους!

Μπορεί οι δημιουργοί της ταινίας να είναι αθώοι! Και μακάρι να είναι τέτοιοι! Να είναι γενικά και κάτω απ' όλες τις συνθήκες φιλελεύθεροι, αφού έτσι επέλεξαν να ζήσουν! Ομως, οι Αμερικανοί έχουν ήδη σηκώσει το όπλο, έχουν οπλίσει και απειλούν το Ιράν. Μια ταινία που μιλάει για την Περσία και δεν αναφέρεται σε αυτήν την απειλή, η οποία από στιγμή σε στιγμή θα πραγματοποιηθεί, είναι, το λιγότερο, προβληματική ταινία!

Ολα τα θετικά, που είπαμε για την ταινία, ισχύουν!

Η πρώτη αντίδραση, για την παραπάνω είδηση, του «κάθε υγιούς σκεπτόμενου ανθρώπου», θα είναι η οργή για τους δολοφόνους και η συμπάθεια για τα θύματα! Ομως, αν κάποιος θελήσει να σκάψει λίγο το ζήτημα, για πολλές από τις 250 περιπτώσεις, μπορεί και να αντιστραφούν τα συναισθήματά του! Πολλοί δημοσιογράφοι από τους σκοτωμένους δεν ήταν απλώς - και μόνο - δημοσιογράφοι. Και, επομένως, δεν έπεσαν θύματα στην προσπάθειά τους να βρίσκονται κοντά στο γεγονός, κοντά στην αλήθεια. Πολλοί από αυτούς άλλες αποστολές εκτελούσαν!

Δεν μπορώ να ξέρω αν ο Ντάνιελ Περλ ήταν απλώς - και μόνο - ένας καλός και τίμιος δημοσιογράφος που κυνηγούσε την αλήθεια, όπως ισχυρίζονται οι δικοί του, ή ένας έμμισθος πράκτορας της CIA, όπως τον κατηγόρησαν αυτοί που τον εκτέλεσαν. Δεν έχω στοιχεία, ούτε για το ένα ούτε για το άλλο! Εκείνο που είναι βέβαιο και όλοι, τελικά, γνωρίζουμε είναι πως ο Ντάνιελ Περλ, όταν τον απήγαγαν, εργαζόταν στην «The Wall Street Journal», μια εφημερίδα με ειδίκευση στις διεθνείς χρηματαγορές, η οποία εκδίδεται στην Αμερική (συνέχεια από το 1889), αλλά και στην Ευρώπη και στην Ασία (πολύ αργότερα) με 2.000.000 αναγνώστες! Και πως όταν απήχθη ήταν επικεφαλής της εφημερίδας για την έκδοση στην Ασία και είχε «εντοπίσει» και «κυνηγούσε» για μια συνέντευξη τον «τρομοκράτη», τον γνωστό «βομβιστή των παπουτσιών», Ρίτσαρντ Κόλβιν Ρέιχ (Αμπτούλ Ραχίιμ), ο οποίος σήμερα βρίσκεται με ισόβια κάθειρξη στις αμερικανικές φυλακές! (Ο Αμπτούλ Ραχίιμ συνελήφθη στο Ομάν και δικάστηκε σαν μέλος της Αλ Κάιντα).

Η ταινία «Μια Γενναία Καρδιά» αναφέρεται, ακριβώς, στην απαγωγή και την εκτέλεση του Ντάνιελ Περλ. Η «ιστορία» της ταινίας δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας έρευνας κάποιου δημιουργού! Δεν είναι ένα καλλιτεχνικό έργο γύρω από την «τρομοκρατία» ή γύρω από τις αιτίες που γεννάνε την τρομοκρατία. Είναι μια συναισθηματική διήγηση, η οποία στηρίζεται στο βιβλίο της γυναίκας του Περλ, η οποία ήταν μαζί του στην Ασία (δημοσιογράφος και η ίδια) και κάλυπταν από κοινού τον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Μέσα, λοιπόν, από τα μάτια της Μαριάν Περλ, η οποία, όταν απήχθη και εκτελέστηκε ο άντρας της, ήταν έγκυος, παρακολουθούμε την ιστορία που είχε προκαλέσει διεθνές ενδιαφέρον. (Σήμερα στην Αμερική υπάρχει ειδικό ίδρυμα, το οποίο φέρει το όνομα του Ντάνιελ Περλ και το οποίο απονέμει βραβεία σε ανθρώπους που μάχονται την «τρομοκρατία»).

Η ταινία, παρ' όλη τη συναισθηματική φόρτιση που έχει προκαλέσει η υπόθεση Περλ, δεν καταφέρνει να «παρασύρει» το θεατή! Αυτό οφείλεται, κυρίως, σε δυο λόγους. Η επιλογή του σκηνοθέτη να «μοιάζει» η ταινία του με ντοκιμαντέρ, απονεύρωσε τη δραματουργική αφήγηση. Η μηχανή του κινείται διαρκώς και «πηδάει» από χώρο σε χώρο, από χώρα σε χώρα. Τα γεγονότα δεν «προλαβαίνουν» να δημιουργήσουν συγκίνηση. Η αφήγηση δε γίνεται από αριστερά προς τα δεξιά (αρχή, μέση, τέλος). Είναι ανακατωμένη! Μόνο εκεί κοντά στο τέλος κατορθώνει να ενεργοποιήσει το συναίσθημά μας. Να μας «μπάσει» στην «ψυχή» της ηρωίδας. Γιατί, τελικά, η γυναίκα του Περλ, η έγκυος γυναίκα, είναι το κεντρικό πρόσωπο και όχι εκείνος! (Παρόμοιο κινηματογραφικό τρόπο χρησιμοποίησε και η «Σιριάνα», εκείνη, όμως, είχε πολιτικά θεμέλια που τη στήριζαν. Η «Γενναία Καρδιά» είναι «προσωπική» ταινία).

Ο δεύτερος λόγος, και αυτός είναι ο σοβαρότερος, είναι ότι ο θεατής, ο ενημερωμένος θεατής, βλέπει και ακούει καχύποπτα ό,τι συμβαίνει στην οθόνη. Εχουν δει τόσα τα μάτια του, που περνάει από διπλό και τριπλό κόσκινο ό,τι βλέπει και ό,τι ακούει! Ιδιαίτερα ό,τι σχετίζεται με την Αμερική και τους Αμερικανούς! Ακόμα και όταν θα βγει από την αίθουσα, θα είναι γεμάτος ερωτηματικά. Δε θα έχει ξεδιαλύνει μέσα του αν ο Ντάνιελ Περλ ήταν απλώς - και μόνο - δημοσιογράφος. Και αυτό έχει σημασία, γιατί άλλη αξία έχει η απαγωγή και η εκτέλεση (αποκεφαλισμός) ενός τίμιου και σοβαρού δημοσιογράφου και άλλη η απαγωγή και η εκτέλεση (αποκεφαλισμός) ενός πράκτορα που παριστάνει το δημοσιογράφο!

Η ταινία, με την κάθετη άποψή της σε βάρος της «τρομοκρατίας», μεγεθύνει την, έτσι και αλλιώς, δικαιολογημένη καχυποψία του θεατή. Η σκόπιμη έλλειψη κάθε σοβαρής πολιτικής ανάλυσης των γεγονότων που παραθέτει, την κάνει ακόμα και αυτή ...ύποπτη. Ποιος θα αρνηθεί ότι οι απαγωγές και οι εκτελέσεις δεν είναι κακό πράγμα; Κανένας! Ομως, μπροστά μας έχουμε άδικους πολέμους. Πολέμους που «εξαγριώνουν» τους αδικημένους. Δεν πήγε η Ασία στην Αμερική, η Αμερική πήγε στην Ασία (και αλλού). Τα θύματα δε συγκρίνονται αριθμητικά. Ενας, έστω και άδικος αποκεφαλισμός, δυστυχώς, αντιπαρατίθεται σε χιλιάδες, σε εκατοντάδες χιλιάδες αθώα θύματα.

Πάντως, για να είμαστε δίκαιοι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ανατρέπονται τα ερωτηματικά που παραθέσαμε, οφείλουμε να πούμε πως ο σκηνοθέτης της ταινίας, ο Μάικλ Γουίντερμποτομ,είναι ο ίδιος ο άνθρωπος που γύρισε το «Δρόμο για το Γκουαντάναμο» και το «Καλώς ήρθατε στο Σαράγιεβο». Είναι σίγουρα ένας πολιτικοποιημένος σκηνοθέτης. Επίσης, και η πρωταγωνίστρια της ταινίας, η Αντζελίνα Τζολί, είναι ένα δραστήριο κοινωνικοπολιτικά άτομο!

Παίζουν: Αντζελίνα Τζολί, Νταν Φάτερμαν, Ιρφαν Καν.