Σήμερα που τα εργασιακά δικαιώματα ανατρέπονται, όπως οι εργασιακές σχέσεις και η Κοινωνική Ασφάλιση, οι κατακτήσεις των εργατών στο σοσιαλισμό σ' αυτούς τους τομείς μπορούν να γίνουν πυξίδα για την οργάνωση της αντίστασης στη λαίλαπα του κεφαλαίου και της διεκδίκησης αυτών των δικαιωμάτων. Ποιες ήταν οι κατακτήσεις στην ΕΣΣΔ;

Οι «Αρχές της νομοθεσίας της ΕΣΣΔ και των Ενωσιακών Δημοκρατιών για την εργασία» κατοχύρωναν τη διάρκεια του εβδομαδιαίου εργάσιμου χρόνου των εργατοϋπαλλήλων στις επιχειρήσεις, στα ιδρύματα και τις οργανώσεις, που δεν μπορούσε να ξεπερνά τις 41 ώρες. Για τους εργατοϋπαλλήλους ηλικίας 16-18 χρόνων είχε καθιερωθεί μειωμένη εργάσιμη εβδομάδα 36 ωρών, για τους εργατοϋπαλλήλους 15-16 χρόνων εργάσιμη εβδομάδα 24 ωρών και για όσους δούλευαν σε ανθυγιεινές εργασίες εργάσιμη εβδομάδα μέχρι 36 ώρες. Μειωμένη διάρκεια του εργάσιμου χρόνου είχε καθιερωθεί επίσης για τους δασκάλους, τους γιατρούς και μερικές άλλες ειδικότητες. Ο ημερήσιος εργάσιμος χρόνος ήταν σταθερός και από το 1957 και μετά ίσχυε το 7ωρο - 5ήμερο. Για τη νυχτερινή εργασία (από τις 10 το βράδυ έως τις 6 το πρωί), η διάρκεια της δουλιάς ήταν μειωμένη κατά μια ώρα.

Σε όλους τους εργαζόμενους, εξασφαλίζονταν μέρες εβδομαδιαίας ανάπαυσης και ετήσιες άδειες με αποδοχές. Επίσης για την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, η λαϊκή εξουσία είχε δημιουργήσει και τις ανάλογες προϋποθέσεις, όπως αναπαυτήρια, δίκτυο πολιτιστικών, ενημερωτικών και υγειονομικών ιδρυμάτων.

«Ασφάλισις γήρατος διά πρώτην φοράν». «Η μορφή αύτη... θα συντελέση εις την ανανέωσιν του εργαζόμενου πληθυσμού και την ελάττωσιν της αεργίας», έγραψε το 1930 ο γιατρός Ιω. Αντωνιάδης, μετά από επίσκεψή του στην ΕΣΣΔ, σε βιβλίο που εξέδωσε με τίτλο: «Αι κοινωνικαί ασφαλίσεις εις την ΕΣΣΔ». Στο ίδιο βιβλίο αναφέρει χαρακτηριστικά: «Δεν τολμώμεν να φαντασθώμεν ότι θα δεχθή αστικόν τι κράτος, οσονδήποτε φιλεργατικήν πολιτικήν και αν έχη, να διαθέση το δέκατον του προϋπολογισμού του υπέρ των Κοινωνικών Ασφαλίσεων και να κινητοποιήση εννεακοσίας χιλιάδας υγειονομικούς εργάτας (ιατρούς - φαρμακοποιούς - οδοντιάτρους - μαίας - νοσοκόμους κτλ.) ίνα περιθάλψη 150 εκατ. ψυχών εις τα τελειότερα υγειονομικά ιδρύματα - άλλοτε τα περισσότερα ανάκτορα των ολίγων - όπως η Σοβιετική Ενωσις.

Σήμερον η Σοβιετική Ενωσις, επί του συνόλου προϋπολογισμού της του 1929 - '30, εξ 11,4 δισεκατ. ρουβλίων, διέθεσεν υπέρ των κοινωνικών ασφαλίσεων 1,1 δισεκατ. ρούβλια, χωρίς το παράπανω να ενοχλήση τους εργαζομένους, εξ αυτών δε των ασφαλίστρων προσέφερε και όλην την υγειονομικήν περίθαλψιν εις τους μη ησφαλισμένους.

Επί 11,4 δισεκατ., εκτός των 1,100 εκατ., διετέθησαν και 2,400 εκατ. διά κοινωνικούς και πνευματικούς σκοπούς.

Αν εφαρμόσουν τα ίδια μέτρα υπέρ των λαών των και τα αστικά κράτη, χωρίς να επιβαρύνουν ουδ' επ' ελάχιστον τους εργαζομένους και αναμειχθούν πώς εις τα καθ' αυτούς, αφήσουν δε πλήρην εις αυτούς τη μετά περισκέψεως και αγάπης διαχείρισιν της ασφαλίσεώς των, δε θα είναι πλέον ή Σοβιετικά και πάσα διάκρισις μεταξύ των και αγών θα εκλείψη. Αλλά δύνανται ποτέ να τα εφαρμόσουν;». Πράγματι, όχι μόνο δεν τα εφάρμοσαν ποτέ, αλλά μεταρρυθμίζουν τα συστήματα Κοινωνικής Ασφάλισης προς το χειρότερο.

Προεπαναστατικά, η Κοινωνική Ασφάλιση στη Ρωσία κάλυπτε μόνο 2 από τα 11 εκατ. των εργατών. Οι ασφαλιστικές εισφορές καλύπτονταν από τους ίδιους τους εργάτες κατά τα 3/5.

Πριν την ανατροπή του σοσιαλισμού, η Κοινωνική Ασφάλιση κάλυπτε όλους χωρίς εξαίρεση τους Σοβιετικούς ανθρώπους και τα μέλη των οικογενειών τους. Κανένας δεν πλήρωνε από το μισθό του για την ασφάλιση και τη σύνταξη. Οι εισφορές προέρχονταν από τα κονδύλια των επιχειρήσεων, ιδρυμάτων και κολχόζ, η δε Κοινωνική Ασφάλιση χρηματοδοτούνταν βασικά από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Το δικαίωμα συνταξιοδότησης είχε καθοριστεί ως εξής: Για γηρατειά, για αναπηρία και σε περίπτωση απώλειας του προστάτη της οικογένειας. Το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση λόγω γηρατειών ήταν ένα από τα χαμηλότερα στον κόσμο. Για τους άνδρες τα 60 χρόνια, για τις γυναίκες τα 55 χρόνια. Οι εργάτες και υπάλληλοι που απασχολούνταν σε υπόγειες εργασίες, στα χυτήρια ή σε παρόμοιες μ' αυτά εργασίες, καθώς και σ' άλλες δουλιές με βαριές συνθήκες, έπαιρναν σύνταξη όταν συμπλήρωναν τα 50 χρόνια ηλικίας οι άνδρες και τα 45 οι γυναίκες. Συμπληρωματικά ευεργετήματα, τόσο ως προς την ηλικία, όσο και ως προς τα χρόνια υπηρεσίας παρέχονταν κατά τη συνταξιοδότηση των γυναικών που γέννησαν από 5 παιδιά και πάνω και τα μεγάλωσαν έως τα 8 τους χρόνια.

Στις καπιταλιστικές χώρες, συντάξεις γηρατειών παίρνουν σε ηλικία 60-67 χρόνων. Π.χ., για τους άνδρες και τις γυναίκες στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στη Φινλανδία, δικαίωμα για σύνταξη έχουν τα άτομα που συμπλήρωσαν τα 65 χρόνια, στη Σουηδία και στη Νορβηγία τα 67 χρόνια. Στη Μεγάλη Βρετανία για τους άνδρες τα 65 και για τις γυναίκες τα 60 χρόνια, ενώ για να αποκτήσουν το δικαίωμα συνταξιοδότησης λόγω γηρατειών, οι εργαζόμενοι πληρώνουν σημαντικά ποσά με τη μορφή ασφαλιστικών εισφορών. Σήμερα, επίσης, τα όρια ηλικίας για τη συνταξιοδότηση αυξάνονται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τουλάχιστον κατά δύο χρόνια περισσότερο απ' ό,τι ίσχυε έως τώρα, με τάση αύξησής τους, μέσω των λεγόμενων κινήτρων παραμονής στη δουλιά και κυρίως μέσω των δυσκολιών, λόγω εργασιακών σχέσεων (μερική απασχόληση), κατοχύρωσης σύνταξης.

Επίσης σήμερα στη Ρωσία, το μέσο επίπεδο των συντάξεων βρίσκεται στο μισό του μίνιμουμ διαβίωσης. Επιδεινώνεται η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των ηλικιωμένων. Οι ηλικιωμένοι αδυνατούν να πληρώσουν ενοίκιο και κοινόχρηστα. (Ελενα Τσερνιένκο, «Οι κοινωνικές επιπτώσεις των μεταρρυθμίσεων της αγοράς», «Ντιαλόγκ» Νο 6, 1998).

Το σοβιετικό σύστημα Υγείας, καθολικό και δωρεάν, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του σοσιαλισμού. Συγκρίνοντάς το δε με την κατάσταση που επικρατούσε στον τομέα προστασίας της Υγείας στην προεπαναστατική Ρωσία, κατανοούμε την τεράστια προσφορά του σοσιαλισμού στον εργαζόμενο άνθρωπο, η ζωή του οποίου στον καπιταλισμό είναι κυριολεκτικά απροστάτευτη. Πρωταρχικό ζήτημα ήταν η πρόληψη και η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.

Πριν την επανάσταση, στη Ρωσία υπήρχαν μόνο 20 χιλ. γιατροί. Στη Σοβιετική Ενωση, το 1987 υπήρχαν πάνω από 1,1 εκατομμύρια ή το ένα τέταρτο όλων των γιατρών του κόσμου. Η μέση διάρκεια ζωής στην τσαρική Ρωσία ήταν 32 χρόνια. Μετά την επανάσταση, στα μέσα της δεκαετίας του '20 ανέβηκε μέχρι τα 44 χρόνια, και το 1987 έφτασε τα 69 χρόνια, δηλαδή στο επίπεδο των άλλων αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών. Ασφαλώς, και σ' αυτές τις χώρες μεγάλωσε η διάρκεια ζωής στο ίδιο χρονικό διάστημα, ήταν όμως διαφορετικός ο «δρόμος» που διανύθηκε από αυτές: οι θάνατοι στην τσαρική Ρωσία ήταν διπλάσιοι από το τότε επίπεδο της Αγγλίας και των ΗΠΑ. Και αν από το 1913 που προηγήθηκε της έναρξης του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, το επίπεδο των θανάτων στις ΗΠΑ μειώθηκε 1,5 φορά και στην Αγγλία 1,2 φορά, στην ΕΣΣΔ μειώθηκε 3 φορές. Αναφορικά με τους θανάτους στο χώρο των παιδιών, μειώθηκαν στην ΕΣΣΔ 10 φορές.

Ιδιαίτερα δύσκολη ήταν αρχικά η λύση του προβλήματος της Υγείας στις πρώην περιφέρειες της τσαρικής Ρωσίας, όπου προεπαναστατικά δεν υπήρχε ουσιαστικά ιατρική περίθαλψη. Για παράδειγμα, στο έδαφος του σημερινού Τατζικιστάν με ένα εκατομμύριο περίπου πληθυσμό, υπήρχαν 13 γιατροί (το 1987, 11,1 χιλιάδες) και στην Κιργισία 15 (το 1987, 12,3 χιλιάδες). Από το 1965 ως το 1985, τα έξοδα του κράτους για την προστασία της Υγείας και τη φυσική αγωγή είχαν αυξηθεί στην ΕΣΣΔ 2,5 φορές κατά άτομο. Στα σοβιετικά νοσοκομεία τα φάρμακα δίνονταν δωρεάν, όπως και στα παιδιά.

Η εξασφάλιση επίσης συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας στους χώρους δουλιάς ήταν σε προτεραιότητα της κοινωνικής πολιτικής. Μόνο το πρώτο μισό της δεκαετίας του '80 μειώθηκαν κατά 20% τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες. Η επιθεώρηση κάθε κλαδικού συνδικάτου δικαιούνταν να αναστείλει τη λειτουργία τμήματος ή ακόμα και εργοστασίου, αν δεν τηρούνταν οι κανονισμοί της ασφάλειας και προστασίας της δουλιάς (στοιχεία από την μπροσούρα για τα 70χρονα της σοβιετικής εξουσίας).

Στην προεπαναστατική Ρωσία δεν υπήρχε κρατική προστασία της υγείας. Η περίθαλψη γινόταν από ιδιωτικούς γιατρούς, οι οποίοι ήταν συγκεντρωμένοι στις μεγάλες πόλεις. Κατείχε δε, την πρώτη θέση στην εξάπλωση μεταδοτικών ασθενειών. Η πανούκλα, η χολέρα, η ευλογιά και άλλες επιδημίες αποδεκάτιζαν τον πληθυσμό και προκαλούσαν τεράστιες καταστροφές στην οικονομία. Το 1912, περίπου 13 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν προσβληθεί από επιδημικές ασθένειες. Μόλις 23 μεγάλες πόλεις σε όλη την αχανή έκταση της τσαρικής Ρωσίας είχαν αποχετευτικό σύστημα, ενώ η πλειοψηφία του πληθυσμού έπινε ακατάλληλο νερό.

Πάνω από το ένα τρίτο των πόλεων δεν είχαν νοσοκομείο. Αλλά και από αυτά που υπήρχαν, μόνο το 21% είχαν πάνω από 20 κρεβάτια.

Το 2^ο Πρόγραμμα του ΡΚΚ (μπολσεβίκοι), που ψηφίστηκε στο 8^ο Συνέδριο το 1919, θέτει ως πρωταρχικά καθήκοντα την εξυγίανση των κατοικημένων χώρων, την προστασία του εδάφους, του νερού και του αέρα, την υγειονομική προστασία των εστιατορίων, τη δημιουργία υγειονομικής νομοθεσίας κλπ.

Κατά τη διάρκεια του πρώτου πεντάχρονου πλάνου ('29 - '32) οι δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη αυξήθηκαν κατά 4 φορές σε σχέση με το 1913. Το 1940 ο αριθμός των γιατρών αυξήθηκε κατά 6 φορές, των μεσαίων υγειονομικών στελεχών πάνω από 10 φορές και των κρεβατιών στα νοσοκομεία κατά 3,8 φορές.

Παρά το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου στο υγειονομικό σύστημα της ΕΣΣΔ προκλήθηκαν ζημιές ύψους 6,6 δισεκατομμυρίων ρουβλιών και καταστράφηκαν 40.000 νοσοκομεία και άλλα υγειονομικά κέντρα, μόλις το 1947, οι βασικοί δείκτες υγειονομικής περίθαλψης έφτασαν τα προπολεμικά όρια.

Η σημερινή κατάσταση της λαϊκής Υγείας στην πρώην ΕΣΣΔ δεν αντέχει σε καμία σύγκριση με το σοσιαλιστικό «χτες».

Οι θάνατοι στη Ρωσία αυξάνονται με την ταχύτητα 1.000.000 ανθρώπων το χρόνο. Η θνησιμότητα υπερβαίνει τη γεννητικότητα κατά 1,7 φορές. Ο μέσος όρος ζωής, τα τελευταία χρόνια στην ΕΣΣΔ, ήταν 64,5 χρόνια για τους άνδρες και 74 χρόνια για τις γυναίκες. Σήμερα είναι 58,5 χρόνια για τους άνδρες και 68,5 χρόνια για τις γυναίκες. (Γκενάντι Γκεράσιμοφ, «New York Times», «Βήμα», 1/1/95).

Τον Οκτώβρη του '98 η τοπική κυβέρνηση της ρωσικής Δημοκρατίας του Αλτάι στην κεντρική Σιβηρία απευθύνει έκκληση προς τον πληθυσμό, αφού πλέον έχει άδεια τα ταμεία και της λείπουν φάρμακα για τη θεραπεία των παιδιών που πάσχουν από φυματίωση, σε ποσοστό που ξεπερνά κατά 3,8 φορές τον εθνικό μέσο όρο. Ο δρ Γκενάντι Ονιτσένκο, πρώτος αναπληρωτής υπουργός Υγείας, δήλωσε στο ραδιοφωνικό δίκτυο «Ηχώ της Μόσχας», πως επισήμως 2,5 εκατ. Ρώσοι θεωρείται ότι έχουν προσβληθεί από φυματίωση, μια ασθένεια που γνωρίζει καλπάζουσα αύξηση στη χώρα.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας θα διαπιστώσει τον Απρίλη του 1996, ότι η δραματική επανεμφάνιση των λοιμωδών νόσων οφείλεται στο γεγονός πως «τα συστήματα Υγείας ήταν κρατικά, με συνέπεια την κατάρρευση και των υπηρεσιών πρόληψης νοσημάτων, που ήταν ικανοποιητικού επιπέδου στην πρώην Σοβιετική Ενωση».

«Τόσο άγρια χώρα, όπου να λεηλατούνται η εκπαίδευση, η μόρφωση και οι γνώσεις από τις λαϊκές μάζες», δεν έμεινε πια καμία στην Ευρώπη, εκτός από τη Ρωσία. Ετσι περιγράφει ο Λένιν το 1913 την κατάσταση της Παιδείας στην προεπαναστατική Ρωσία. Περιγραφή που θα ταίριαζε δυστυχώς και για τη σημερινή Ρωσία, όπως και για όλη την Ευρώπη πλέον, μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού στις ανατολικές χώρες.

Ο μαζικός αναλφαβητισμός ήταν η «κληρονομιά» που άφησε η τσαρική Ρωσία στη Σοβιετική Ενωση. Τρεις στους τέσσερις δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση. Πολλές εθνότητες δεν είχαν δική τους γραφή, ενώ περίπου τα 4/5 των παιδιών και των εφήβων δεν μπορούσαν να φοιτήσουν ούτε στα Δημοτικά σχολεία. Ολες οι βαθμίδες της Εκπαίδευσης και ειδικά οι ανώτερες και οι ανώτατες ήταν σχεδόν αποκλειστικό προνόμιο των πλουσίων. Χαρακτηριστικά είναι τα ποσοστά των εγγράμματων στους Κιργίζιους (0,6%), στους Τουρκμένιους (0,7%), στους Ουζμπέκους (1,6%) και τους Καζάχους (2%).

Οι μπολσεβίκοι ήταν ήδη πρωτοπόροι στο μέτωπο για λαϊκή και δημοκρατική Εκπαίδευση, πριν την επανάσταση. Στο 1ο πρόγραμμα του ΣΔΡΚΡ το 1903 περιλαμβάνονται θέσεις όπως γενική, δωρεάν, υποχρεωτική Παιδεία και για τα δύο φύλλα ως 16 ετών, κατάργηση των ταξικών σχολείων και των περιορισμών στην εκπαίδευση για λόγους εθνικότητας, διαχωρισμός του σχολείου από την Εκκλησία και διδασκαλία στη μητρική γλώσσα.

Στο 8ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος το 1919 τέθηκε η πολιτική βάση της πανεξόρμησης για τη λαϊκή Παιδεία. Στα τέλη του 1917 με αρχές του 1918 αυξήθηκε δραστικά ο μηνιαίος μισθός των δασκάλων. Η σημασία που έδιναν οι κομμουνιστές και ιδιαίτερα ο Λένιν για την παιδεία του λαού αναδεικνύεται και από την επιστολή του Λένιν προς τον Στάλιν για τη μείωση του εξοπλιστικού προγράμματος του στόλου, προκειμένου να ενισχυθεί ο προϋπολογισμός του υπουργείου Παιδείας. Ολα αυτά, ενώ μαινόταν η ιμπεριαλιστική επίθεση κατά του νεοσύστατου σοβιετικού κράτους.

Το διάταγμα του 1920 «Για την εξάλειψη της αγραμματοσύνης του πληθυσμού της ΣΟΣΔΡ» δίνει το σύνθημα. Ανοίγουν παντού σχολεία για ενήλικες και κέντρα εξάλειψης της αγραμματοσύνης. Εκδίδονται σε μεγάλα τιράζ και στις μητρικές γλώσσες αλφαβητάρια και εκπαιδευτικά βιβλία. Στον αγώνα με την αγραμματοσύνη συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, δάσκαλοι, φοιτητές, υπάλληλοι, μορφωμένοι εργάτες και αγρότες. Εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες κάθονταν στα θρανία τα βράδια μετά τη δουλιά. Ηδη το 1928 είχαν μάθει γράμματα 7 εκατομμύρια περίπου ενήλικες. Από το 1920 έως το 1940 έμαθαν γράμματα 60 εκατομμύρια ενήλικες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 1939, οι εγγράμματοι ηλικίας 9-49 ετών αποτελούσαν το 87,4%. Το 1959 η αγραμματοσύνη είχε νικηθεί ολοκληρωτικά!

Ολα τα σχολεία γενικής μόρφωσης άνοιξαν για όλο το λαό και απαγορεύτηκαν τα ιδιωτικά. Καθιερώθηκε η δωρεάν Παιδεία και η κοινή φοίτηση των δύο φύλων στα σχολεία. Χωρίστηκε το σχολείο από την Εκκλησία και η Εκκλησία με τη σειρά της από το Κράτος. Απαγορεύτηκαν οι θρησκευτικές τελετές και η διδασκαλία οποιουδήποτε θρησκευτικού δόγματος στα σχολεία και καταργήθηκαν οι σωματικές τιμωρίες.

Κατακτήθηκε το δικαίωμα των εθνικοτήτων να σπουδάζουν στη μητρική τους γλώσσα, τέθηκαν οι βάσεις για τη δημιουργία του σοβιετικού συστήματος κοινωνικής προσχολικής διαπαιδαγώγησης, εκπονήθηκαν και εφαρμόστηκαν νέες αρχές εισαγωγής στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα που πλέον άνοιξαν τις πόρτες τους στην εργατική τάξη και τους αγρότες. Μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία δίνουν μια «γεύση» για το τι συνέβη: Στο σχολικό έτος 1940-'41 ο αριθμός των μαθητών στην Τουρκμενία αυξήθηκε κατά 37 φορές, σε σχέση με το σχολικό έτος 1914-'15. Στην Κιργιζία κατά 47 φορές, στο Ουζμπεκιστάν κατά 75 φορές και στο Τατζικιστάν κατά 854 φορές! Το 1940-'41 φοιτούσαν συνολικά 35,6 εκατομμύρια μαθητές, αντί των 9,7 εκατομμυρίων το 1915.

Το 1939 καθιερώθηκε η 7τάξια υποχρεωτική Εκπαίδευση, το 1958 η 8τάξια, κι από το 1977 η 10τάξια υποχρεωτική, γενική και μέση Εκπαίδευση.

Η Εκπαίδευση ήταν δωρεάν για όλους, σ' όλες τις βαθμίδες, αφού ο χαρακτήρας του εκπαιδευτικού συστήματος ήταν αποκλειστικά κρατικός.

Το επιστημονικό και τεχνικό επίπεδο της οικονομίας της προεπαναστατικής Ρωσίας ήταν πολύ χαμηλό. Το 1913 ο αριθμός όλων των επιστημόνων (μαζί και οι καθηγητές των ΑΕΙ) ήταν μόνο 11,6 χιλιάδες άτομα. Ο μέσος ετήσιος αριθμός των διατριβών που υποστηρίζονταν για τον τίτλο του δόκτορα στη Ρωσία μόλις που ξεπερνούσε τις 80 (στις ΗΠΑ γύρω στις 2,5 χιλιάδες).

Το 1987, στην ΕΣΣΔ υπήρχαν πάνω από 1,5 εκατ. επιστήμονες ή το ένα τέταρτο του παγκόσμιου συνόλου τους. Σε μια σειρά σημαντικούς τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας η ΕΣΣΔ ήταν πρωτοπόρα, όπως η πυραυλική και πυρηνική τεχνική, οι τροχιακοί διαστημικοί σταθμοί, η κατευθυνόμενη θερμοπυρηνική σύνθεση, ο απευθείας μετασχηματισμός της ενέργειας (μαγνητο-υδροδυναμικές γεννήτριες), κρυογενής τεχνική, καταλύτες τεχνολογικών διαδικασιών, κατασκευή υπερισχυρών γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος και σωληναγωγών, κατασκευή μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών, φραγμάτων και άλλων αρδευτικών εγκαταστάσεων, τεχνολογία της συγκόλλησης όλων των ειδών, γεώτρηση σε μεγάλα βάθη, βασικές τεχνολογίες της μαύρης και έγχρωμης μεταλλουργίας. Στον τομέα των θεμελιωδών επιστημών το ίδιο αφορά και τα μαθηματικά, την πυρηνική φυσική, τη φυσική, του πλάσματος, πολλά κεφάλαια των χημείας, βιοχημείας, βιολογίας, υλικογνωσίας, υδροαεροδυναμικής, γεωλογίας, ωκεανογραφίας και αστρονομίας.

Στην ΕΣΣΔ αναλογούσαν τα 20-25% των νέων τεχνικών λύσεων και επεξεργασιών (εφευρέσεις) που καταχωρούνταν κάθε χρόνο σε ολόκληρο τον κόσμο. Εξήγαγε επίσης περισσότερες νέες τεχνολογίες και τεχνικές γνώσεις, από ό,τι εισήγαγε. Για παράδειγμα, το πεντάχρονο (1981-1985), η Σοβιετική Ενωση πούλησε στις ΗΠΑ τριπλάσιες πατέντες δικής της τεχνολογίας, από ό,τι αγόρασε από αυτές. Πέρα από αυτά, στην ΕΣΣΔ καταχωρήθηκαν 1.600 αμερικανικές πατέντες για νέα είδη και εφευρέσεις, ενώ στις ΗΠΑ καταχωρήθηκαν πάνω από 5.500 σοβιετικές πατέντες.

Το 1990 στη Σοβιετική Ρωσία υπήρχαν 67,6 χιλιάδες δημόσια σχολεία της ενιαίας Εκπαίδευσης, στα οποία πήγαιναν 20.328.000 εκατομμύρια παιδιά. Σήμερα ήδη έχουν αρχίσει να κλείνουν, κυρίως τα επαρχιακά σχολεία. Ηδη υπολογίζεται πως στη χώρα το 2002 απέμειναν 65 χιλιάδες δημόσια σχολεία. Ταυτόχρονα έκαναν την εμφάνισή τους τα ιδιωτικά σχολεία.

Το 1990 στη Σοβιετική Ρωσία υπήρχαν 514 ΑΕΙ, στα οποία φοιτούσαν 2.824.500 φοιτητές. Το 1998, στην καπιταλιστική Ρωσία υπάρχουν 914 ΑΕΙ, αλλά απ' αυτά τα 580 είναι δημόσια και τα 334 ιδιωτικά. Σ' αυτά φοιτούν 3.597.900 φοιτητές. Δηλαδή ήδη το 36,5% των ΑΕΙ της Ρωσίας, με βάση τα στοιχεία του 1998 που έχουμε, είναι ιδιωτικά! Βέβαια, πλέον και σε πολλά κρατικά πανεπιστήμια της Ρωσίας ζητούνται δίδακτρα από τους φοιτητές, μιας κι έχει σε μεγάλο βαθμό περιοριστεί η κρατική επιχορήγησή τους. Ετσι λοιπόν η αύξηση των φοιτητών οφείλεται και στην ανάγκη των κρατικών ΑΕΙ να βρουν οικονομικούς πόρους για τη συνέχιση της λειτουργίας τους! Γι' αυτό και αποδέχονται ένα κομμάτι των φοιτητών να γίνεται δεκτό μετά από εξετάσεις, κι ένα άλλο κομμάτι (κάθε ΑΕΙ, το ποσοστό αυτό το καθορίζει μόνο του), να γίνεται δεκτό χωρίς εξετάσεις, πληρώνοντας τα καθορισμένα δίδακτρα! Ηδη το 2000 αυτό το ποσοστό των φοιτητών που εισήχθησαν στα κρατικά πανεπιστήμια πληρώνοντας δίδακτρα έφτασε το 40% (!!!) του συνόλου των φοιτητών εκείνης της χρονιάς. Σταδιακά καταργούνται ή ήδη έχουν καταργηθεί σε πολλά ΑΕΙ οι κοινωνικές παροχές προς τους φοιτητές (δωρεάν φοιτητική στέγη, χρηματικές υποτροφίες για τη συντριπτική πλειοψηφία των φοιτητών, δωρεάν ή χαμηλές τιμές στις τηλεφωνικές γραμμές των εστιών κ.ά.).

Ο προϋπολογισμός της Ρωσικής Ομοσπονδίας προέβλεπε για το 2000 ένα ποσοστό 3,58% του ΑΕΠ για τις ανάγκες της Παιδείας, όταν στα 1983 οι δαπάνες για την Παιδεία στην ΕΣΣΔ ήταν το 12,6% των συνολικών εξόδων του προϋπολογισμού της χώρας.

Η σοσιαλιστική εξουσία έθεσε τις βάσεις για την κατάργηση της καταπίεσης της γυναίκας, ξεπερνώντας τις τεράστιες δυσκολίες που αντικειμενικά υπήρχαν. Της εξασφάλισε ίσα δικαιώματα στον οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό τομέα, χωρίς να σημαίνει ότι έγινε δυνατό στο διάστημα αυτό να εξαλειφθεί κάθε μορφή ανισότιμων σχέσεων με το άλλο φύλο, που είχαν παγιωθεί σε μια μακρόχρονη πορεία.

Το σοβιετικό κράτος πάντοτε θεωρούσε σαν ένα από τα βασικά του καθήκοντα την προστασία της μητέρας και του παιδιού και την εξασφάλιση στη γυναίκα εκείνων των συνθηκών που θα της επιτρέπουν να συνδυάζει την παραγωγική και κοινωνική δραστηριότητα με τη μητρότητα και την ανατροφή των παιδιών της. Ειδική νομοθεσία προέβλεπε την εξασφάλιση της εργασίας των γυναικών, ιδιαίτερα στην περίοδο της εγκυμοσύνης. Σύμφωνα με τη σοβιετική εργατική νομοθεσία, οι έγκυες απαλλάσσονταν από τις υπερωρίες και τη νυχτερινή εργασία και όταν συνέτρεχε λόγος μετατίθονταν σε πιο ελαφριές δουλιές. Στη γυναίκα χορηγούνταν πληρωμένη άδεια εγκυμοσύνης και τοκετού για 112 ημέρες (56 ημέρες πριν και 56 μετά τον τοκετό). Σε περίπτωση που κάποια γεννούσε δύο ή και περισσότερα παιδιά, ή σε περίπτωση επιπλοκών στον τοκετό, η άδεια μετά τον τοκετό αυξάνονταν ως 70 μέρες. Στην προεπαναστατική Ρωσία υπήρχαν 7.500 κλίνες για τις έγκυες και τις λεχώνες, ενώ το 1913 μόνο το 5% των παιδιών γεννιόταν σε νοσοκομείο. Η βοήθεια στις επιτόκους παρεχόταν κυρίως από τις πρακτικές μαμές. Επίσης μόνο το 20% των εργαζόμενων γυναικών μπορούσαν να υπολογίζουν σε κάποιο επίδομα εγκυμοσύνης. Στα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας οργανώθηκε δίκτυο ιατρείων για την παρακολούθηση των γυναικών στα μαιευτήρια και τα γυναικολογικά τμήματα των νοσοκομείων. Παρόμοιο δίκτυο λειτουργούσε στα χωριά και στα κολχόζ. Το πρόβλημα της εξασφάλισης νοσοκομειακής περίθαλψης κατά τον τοκετό για όλες τις γυναίκες είχε λυθεί ολοκληρωτικά.

Ο κρατικός προϋπολογισμός προέβλεπε κονδύλια, που το ύψος τους συνεχώς αυξανόταν, για τη φροντίδα των παιδιών στα βρεφοκομεία, τους παιδικούς σταθμούς, τις κατασκηνώσεις και σε άλλα ιδρύματα εξωσχολικής απασχόλησης.

Στην προεπαναστατική Ρωσία η έννοια «παιδικά προσχολικά ιδρύματα» ήταν σχεδόν άγνωστη. Το 1914 σε ολόκληρη την τσαρική Ρωσία υπήρχαν μόνο 150 παιδικοί σταθμοί. Το 1987 πάνω από 16 εκατομμύρια Σοβιετικά παιδιά πήγαιναν σε 140 χιλιάδες παιδικούς σταθμούς. Το κράτος κάλυπτε τα 4/5 των εξόδων συντήρησής τους: το ποσόν που πλήρωναν οι γονείς δεν κάλυπτε ούτε καν το κόστος διατροφής των παιδιών, ενώ για ορισμένες οικογένειες, όπως οι πολύτεκνες ή με χαμηλά εισοδήματα, οι παιδικοί σταθμοί ήταν δωρεάν. Ακόμη τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 3 χρόνων δικαιούνταν δωρεάν φάρμακα.

Στην προεπαναστατική Ρωσία υπήρχαν 9 γυναικεία και παιδικά ιατρεία. Από τα 100 νεογέννητα παιδιά τα 27 πέθαιναν πριν κλείσουν ένα χρόνο ζωής, ενώ τα μισά δεν έφθαναν ούτε τα 5 τους χρόνια. Το 1987 στην ΕΣΣΔ λειτουργούσε το κρατικό σύστημα προστασίας της μητέρας και του παιδιού, στο οποίο εντάσσονταν, ανάμεσα στ' άλλα, πάνω από 28 χιλιάδες γυναικεία ιατρεία και παιδικές πολυκλινικές.

Η οργάνωση της φροντίδας για τις έγκυες, η στενή παρακολούθησή τους με εξετάσεις και ιατρικές συμβουλές και η εξασφάλιση ειδικής ιατρικής βοήθειας κατά και μετά τον τοκετό, είχαν ως αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά η θνησιμότητα των μητέρων και των βρεφών.

Το σοβιετικό κράτος έδειχνε ιδιαίτερη φροντίδα για την υγεία και την ανατροφή των παιδιών. Την προστασία της υγείας των παιδιών αναλάμβαναν τα ιδρύματα για τη θεραπεία και την πρόληψη παιδικών ασθενειών, τα νοσοκομεία παίδων, πολυκλινικές, παιδικά τμήματα των γενικών νοσοκομείων, σανατόρια, βρεφικοί και παιδικοί σταθμοί, τμήματα σχολικής υγιεινής, υγειονομικοί σταθμοί κ.ά. Ο αριθμός των παιδιών σε μόνιμα παιδικά ιδρύματα αυξήθηκε από 5.400 προεπαναστατικά, σε 11.523.000 το 1975, δηλαδή πάνω από 2.000 φορές. Βασικό ρόλο στην ιατρική περίθαλψη των παιδιών έπαιζαν οι παιδικές πολυκλινικές και τα εξωτερικά ιατρεία. Για πρώτη φορά στον κόσμο καθιερώθηκε η γενική ιατρική παρακολούθηση των παιδιών από παιδιάτρους και μόνιμες νοσοκόμες.

Η σημερινή πραγματικότητα αποτελεί απόδειξη της καπιταλιστικής εξαθλίωσης κυρίως για τα παιδιά.

Ετσι αν το 1987 υπήρχαν 140 χιλιάδες δημόσια ιδρύματα προσχολικής αγωγής και πήγαιναν σ' αυτά πάνω από 16 εκατομμύρια Σοβιετικά παιδιά, το 1998 στην καπιταλιστική Ρωσία μειώθηκαν σε 56,6 χιλιάδες δημόσια ιδρύματα προσχολικής αγωγής, στα οποία πηγαίνουν 4,4 εκατομμύρια παιδιά.

«Αυξάνεται η παιδική εγκληματικότητα, ο εθισμός των νέων στα ναρκωτικά. Η μέση ηλικία των χρηστών ναρκωτικών ουσιών είναι τα 15 με 16 χρόνια. Το 44% των μαθητών και το 25% των μαθητριών της Μόσχας έχουν κάνει, έστω και μία φορά, χρήση ναρκωτικών ουσιών.

Το 16% των νεογέννητων είναι ανάπηρα. Οι γονείς πολλών από αυτά είναι αλκοολικοί, ναρκομανείς, χωρίς μόνιμη απασχόληση ή σταθερό μισθό.

Τα κρούσματα φυματίωσης ανάμεσα στα παιδιά αυξήθηκαν στο 33% και η θνησιμότητα εξαιτίας αυτής της πάθησης στο 82%.

Το 90% των μαθητών έχει προβλήματα υγείας. Ανάλογο ποσοστό υποφέρει από αβιταμίνωση.

Η κατάσταση 4.000.000 παιδιών χωρίς κηδεμονία δε ρυθμίζεται από κανένα νομικό καθεστώς.

Η Ρωσία θεωρείται ως νέα αγορά για εμπορία παιδιών, με σκοπό τις παράνομες υιοθεσίες, την παιδική πορνεία και πορνογραφία» (Ελενα Τσερνιένκο, «Οι κοινωνικές επιπτώσεις των μεταρρυθμίσεων της αγοράς», «Ντιαλόγκ» Νο 6, 1998).

«Μεταξύ 1990 και 1995, τουλάχιστον 700.000 παιδιά ορφάνεψαν πρόωρα (τα περισσότερα από πατέρα). Οι αυτοκτονίες των νέων έχουν αυξηθεί τρομακτικά, όπως και τα εγκλήματα με ανήλικα θύματα ή θύτες. Ο αλκοολισμός πλήττει 500.000 νέους στη Ρωσία» («Unisef», «Νέα», 8/5/97).

Ολο και περισσότερο εμφανίζονται στους δρόμους των ρωσικών πόλεων περιπλανώμενα παιδιά, πολλά από τα οποία είναι άστεγα και ζητούν ελεημοσύνη, ψάχνουν για τροφή ή για μια τσέπη να ξαφρίσουν, εισπνέουν κόλλα από μπαλόνια, πίνουν βότκα ή γυρεύουν σύντροφο του σεξ, κυρίως για να τον κλέψουν.

Τα παιδιά αυτά αποκαλούνται στα ρωσικά «μπεσπριζορνίκι» ή εγκαταλειμμένα. Η λέξη αυτή χρησιμοποιούνταν και στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου τη δεκαετία 1920. Αλλά χρησιμοποιείται και τώρα, για να περιγράψει τα παιδιά που συχνάζουν στους δρόμους για να επιβιώσουν. Σε 1,5 με 2 εκατομμύρια υπολογίζει η ρωσική αστυνομία αυτά τα παιδιά τα οποία δε φοιτούν σε κανένα σχολείο.

«Σύμφωνα με υπολογισμούς των Ηνωμένων Εθνών, τέσσερα στα δέκα παιδιά της Ρωσίας ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Ο αριθμός των ανήλικων εγκληματιών που συλλαμβάνονται έχει αυξηθεί κατά το ένα τρίτο και πλέον από την αρχή αυτής της δεκαετίας και έχει φτάσει στις 200.000 ετησίως, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών» («Βήμα», 19.10.1997).

Τα επιτεύγματα του σοσιαλισμού για την εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα είναι αποτέλεσμα της φύσης του σοσιαλισμού, των ενδογενών δυνατοτήτων ανάπτυξης του ίδιου του συστήματος. Δυνατοτήτων που προκύπτουν από το γεγονός της αντικατάστασης της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής από την κοινωνική ιδιοκτησία σ' αυτά. Ο καπιταλισμός κοινωνικοποιεί την παραγωγή, αλλά ο παραγόμενος πλούτος ανήκει σε μια χούφτα καπιταλιστές, που παράγουν για να κερδίζουν και όχι για να ικανοποιούν τις ανάγκες της κοινωνίας και των ανθρώπων οι οποίοι παράγουν. Ο σοσιαλισμός, κοινωνικοποιώντας τα μέσα παραγωγής, κοινωνικοποιεί και τα αποτελέσματά της, τον παραγόμενο από τους άμεσους παραγωγούς πλούτο και τον θέτει σε όφελος ολόκληρης της κοινωνίας. Παράγει, όχι με κίνητρο το κέρδος, αλλά για την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας και των ανθρώπων που παράγουν, άρα καρπώνονται οι ίδιοι τον πλούτο τους. Ταυτόχρονα, η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής δίνει τη δυνατότητα της ανάπτυξης της οικονομίας μέσω του πανεθνικού σχεδιασμού, σε συνδυασμό με την κινητοποίηση από το κόμμα της εργατικής τάξης του λαού για την καθολική συμμετοχή του στην οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας και την ανάπτυξη της παραγωγικότητας της εργασίας με τη συνεχή πρόοδο στην επιστήμη και την τεχνική και την εφαρμογή των αποτελεσμάτων στην παραγωγή. Αποκαθίστανται οι αναλογίες ανάμεσα στους τομείς και τους διάφορους κλάδους της οικονομίας, δεν υπάρχουν φαινόμενα κρίσης, διευρύνονται συνεχώς οι ανάγκες για παραπέρα ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων χωρίς διακοπή.

Σ' αυτές τις δυνατότητες οφείλονται τα άλματα στην ανάπτυξη της ΕΣΣΔ συγκριτικά με την τσαρική Ρωσία. Η προεπαναστατική Ρωσία ήταν βασικά χώρα καθυστερημένη από την άποψη της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, με την αγροτική οικονομία να κατέχει ως τομέας υψηλότερη θέση συγκριτικά με τη βιομηχανία, αν και ο καπιταλισμός στη Ρωσία είχε περάσει στο μονοπωλιακό του στάδιο. Ετσι κατείχε την πέμπτη θέση στον κόσμο στην παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων και την τέταρτη στην Ευρώπη. Λίγο πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έφτασε στη δεύτερη θέση στον κόσμο και στην πρώτη στην Ευρώπη. Ο πόλεμος κατέστρεψε το 30% του εθνικού πλούτου της ΕΣΣΔ, αλλά μέσα σε πέντε χρόνια από τον τερματισμό του, το 1950, το εθνικό εισόδημα έφτασε στα 164% του επιπέδου του 1940, η βιομηχανική παραγωγή στα 172% και η αγροτική στα 99%. Η ΕΣΣΔ, ακόμη και στην εικοσιτετράχρονη, πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, πορεία της, πραγματοποίησε άλματα αιώνων στη βιομηχανική και οικονομική της ανάπτυξη. Αν στα 1913 το εθνικό εισόδημα της Ρωσίας ήταν 1 (μια μονάδα), στα 1940 έγινε 5,1, ενώ στα 1950 έγινε 8,2, στα 1965 έγινε 29 και στα 1975 έγινε 56.

Το εθνικό εισόδημα της ΕΣΣΔ αυξανόταν κατά 8,1%, ενώ των ΗΠΑ κατά 3,2%, σε ετήσια βάση, κατά μέσο όρο στην περίοδο 1951-1975. Η βιομηχανική παραγωγή αυξανόταν στην ΕΣΣΔ κατά 9,6%, ενώ στις ΗΠΑ κατά 3,8%. Η αγροτική παραγωγή στην ΕΣΣΔ αυξανόταν κατά 3,4%, ενώ στις ΗΠΑ κατά 1,7%. Ακόμη και στην περίοδο 1981-1985, κατά την οποία υπήρχαν εκτιμήσεις από την ίδια την ΕΣΣΔ για προβλήματα και καθυστερήσεις στην οικονομική ανάπτυξη, η μέση ετήσια αύξηση του εθνικού της εισοδήματος ήταν 3,1%, ενώ στις ΗΠΑ ήταν 2,5%.

Βεβαίως, αυτοί οι οικονομικοί δείκτες αποκαλύπτουν τις δυνατότητες της σοσιαλιστικής οικονομίας που αποτελεί το θεμέλιο κάλυψης των ολοένα αυξανόμενων αναγκών των εργατών, όλων των λαϊκών ανθρώπων. Αλλά οι ίδιες οι κατακτήσεις τους είναι αυτές που φανερώνουν ότι πραγματικά ο σοσιαλισμός αναπτύσσεται και παράγει για το δικό τους όφελος.

Και πράγματι, η εργατική τάξη, ο λαός στις σοσιαλιστικές χώρες δε δοκίμαζε τις γνωστές αγωνίες και τα προβλήματα, που γνώρισαν και γνωρίζουν οι λαοί των καπιταλιστικών χωρών, όπως η ανεργία, η ακρίβεια, η φτώχεια, η ανασφάλεια, η εργοδοτική καταπίεση, υποτίμηση και περιφρόνηση, η κοινωνική εγκληματικότητα. Ολα τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα η εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα, σε σχέση με τους όρους της ζωής τους στον καπιταλισμό, ιδιαίτερα μετά τις ανατροπές, με την άκρατη επιθετικότητα του κεφαλαίου, ήταν άγνωστα στο σοσιαλισμό. Οι λεγόμενες καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, που καταργούν τον ημερήσιο εργάσιμο χρόνο και επιβάλλουν τη μερική απασχόληση αυξάνοντας την εκμετάλλευση, που εμπορευματοποιούν και ιδιωτικοποιούν τις υπηρεσίες υγείας, πρόνοιας, την εκπαίδευση, που καταστρατηγούν την κοινωνική ασφάλιση, κάνοντας αβέβαιη τη σύνταξη για τους απόμαχους της δουλιάς, μειώνοντας την τιμή της εργατικής δύναμης ως ένας ακόμη τρόπος έντασης της εκμετάλλευσης, οδηγούν σε ολοένα και μεγαλύτερη χειροτέρευση τη θέση της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων στις καπιταλιστικές χώρες. Οι κοινωνικές κατακτήσεις των λαών στο σοσιαλισμό, άγνωστες στις νεότερες γενιές, αποτελούν και την καλύτερη απόδειξη για την αναγκαιότητα της πάλης για την εγκαθίδρυσή του.

Οι κατακτήσεις και η προσφορά του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε στους λαούς, με τα λάθη και τις ατέλειές του, δεν μπορούν να σβήσουν από την πραγματικότητα και τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις του 20ού αιώνα, όσο και αν οι κεφαλαιοκράτες, τα επιτελεία τους και οι «αριστεροί απολογητές τους» προσπαθούν να τις τοποθετήσουν στη λήθη της Ιστορίας.

Ιδιαίτερα, δε, στις σύγχρονες συνθήκες, όπου κατεδαφίζουν όλα αυτά τα δικαιώματα της εργατικής τάξης στα καπιταλιστικά κράτη, σαν μια ριπή του όπλου της αστικής πολιτικής για την αντιμετώπιση της κρίσης, όταν ο πόλεμος που φωλιάζει στα σωθικά του συστήματος ξυπνά τα πιο άγρια και βάρβαρα ιμπεριαλιστικά ένστικτα για την επιβίωσή του απ' αυτή την αγιάτρευτη αρρώστια του. Και σαν μελλοθάνατος ο καπιταλισμός πασχίζει να καταστρέψει τους νεκροθάφτες του, αλλά δεν μπορεί να υπάρχει και χωρίς αυτούς. Ετσι καυχιέται πως «έθαψε το σοσιαλισμό». Μα τον φοβάται.

Γιατί δεν μπορεί να ξεφύγει από το σαράκι των αντιθέσεων και των ανταγωνισμών του όσο και αν τους ξεπερνά προσωρινά στις πλάτες των λαών, με τους πολέμους και την άκρατη επιθετικότητα στα εργασιακά και στα λαϊκά δικαιώματα. Και δεν τον σώνουν ούτε οι μηχανισμοί καταστολής ούτε η δύναμη του κράτους μπροστά στην αστείρευτη λαϊκή δύναμη σαν ξεπηδήσει συνειδητά από την πλειοψηφία των λαϊκών μαζών.

Γιατί η αγωνία του εργάτη από την ανασφάλεια για το αν θα 'χει δουλιά, γιατί δε φτάνει το μεροκάματο να ζει στοιχειωδώς ανθρώπινα, γιατί δεν είναι εξασφαλισμένη η υγεία του και το μέλλον των παιδιών του, γιατί η εκπαίδευση και η πρόνοια πληρώνονται ακριβά, ως είδος πολυτελείας, γιατί τα ναρκωτικά και η εγκληματικότητα είναι παράσιτα που τρέφουν και τρέφονται από τον καπιταλισμό, είναι αχώριστα από την καθημερινή ζωή, όπως και ο εφιάλτης των πολέμων.

«Το 1960 το 20% των πλουσίων κατείχε το 31% του συνολικού εισοδήματος της ανθρωπότητας και το 20% των φτωχών μόλις το 1%. Το 1991, 30 χρόνια μετά, διπλασιάστηκε η διαφορά, το 20% των πλουσίων κατείχε το 61% του συνολικού εισοδήματος σε σχέση με το 1% που κατείχε το 20% των φτωχών. Το 1996 το 20% των πλουσίων κατέχει το 83% του συνολικού εισοδήματος σε σχέση με το 1,5% που κατέχει το 20% των φτωχών... Μόνο στο Λονδίνο οι άστεγοι υπολογίζονται σε μισό εκατομμύριο. Τόσοι άστεγοι έχουν καταγραφεί και στη Γαλλία».

Στην Αγγλία, το 50% των παιδιών ηλικίας 13-15 ετών δουλεύουν «παρτ-τάιμ» και τα περισσότερα απ' αυτά έχουν πάνω από μια δουλιά. Κυρίαρχο πρόβλημα είναι η παιδική πορνεία, ενώ καθημερινά αυξάνεται ο αριθμός των παιδιών του δρόμου. Το 2003, 3.000 δάσκαλοι απολύθηκαν στη Βρετανία, συνεπεία της κρίσης χρηματοδότησης που μαστίζει τα σχολεία ολόκληρης της χώρας, προκαλώντας σημαντικά ελλείμματα στον προϋπολογισμό τους. Σε χιλιάδες άλλους οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου τους δε θα ανανεωθούν για το επόμενο ακαδημαϊκό έτος, για τον ίδιο λόγο.

Στην Ιταλία, ο αριθμός των εργαζομένων ανήλικων παιδιών φτάνει το 1,5 εκατομμύριο και, ενώ η πλειοψηφία τους εργάζεται πάνω από έξι ώρες τη μέρα, η αμοιβή τους είναι λιγότερη από το 1/3 της ισοδύναμης αμοιβής των ενήλικων, και μάλιστα χωρίς ασφαλιστικές καλύψεις. Πρόσφατα, δε, αυξήθηκαν τα συνταξιοδοτικά όρια ηλικίας.

Στη Γερμανία, με βάση το νέο νόμο για την Υγεία, μειώνεται το 2004 το κονδύλι για την Υγεία κατά 20 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ μειώνεται και ο αριθμός των φαρμάκων που θα πληρώνονται από τα ασφαλιστικά ταμεία. Επίσης, μειώνεται ο χρόνος παροχής επιδομάτων ανεργίας από 30 μήνες στους 12 με ταυτόχρονη μείωση των επιδομάτων, αλλά και των συντάξεων.

Η ανεργία στη Γερμανία έφτασε το Σεπτέμβρη του 2003 στους 4.407.000 ή 10,6% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, στη Γαλλία στον ίδιο μήνα έφτασε στους 2.639.000 ή 9,7%. Συνολικά η ανεργία στην Ευρωζώνη (στις 11 από τις 15 χώρες της ΕΕ) είναι στο 8,8% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού με τάσεις αύξησης.

Δυσοίωνο προδιαγράφεται το μέλλον της ΕΕ, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κοινωνική κατάσταση στις 15 χώρες, αλλά και στις υπόλοιπες 10 της Κεντρικής Ευρώπης, που βρίσκονται στη διαδικασία ένταξης. Ετσι, «το 2001 η ανεργία διαμορφώθηκε στο 7,4%, ενώ το 2002 αυξήθηκε στο 7,6%».

«Το 24% του πληθυσμού απειλείται από τον κίνδυνο της φτώχειας». Στο εσωτερικό πολλών κρατών της Ενωσης «στις περισσότερες περιπτώσεις οι εισοδηματικές ανισότητες διευρύνθηκαν».

«Σχεδόν 2 στους 10 (ποσοστό 19,4%) κατοίκους της εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο και δε συμμετέχουν σε περαιτέρω εκπαίδευση ή κατάρτιση».

«Την τελευταία δεκαετία στην Ανατολική Ευρώπη σημειώθηκαν σημαντικές αυξήσεις της φτώχειας και των ανισοτήτων. Κύριοι παράγοντες που οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό είναι η ανεργία, η διάλυση της οικογένειας και η περιορισμένη ικανότητα της κοινωνικής προστασίας και της απασχόλησης να εξασφαλίσουν επαρκές εισόδημα και πόρους», παράγοντες που προκλήθηκαν μετά την καπιταλιστική παλινόρθωση και την καταστροφή των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Στον επίλογο της έκθεσης σημειώνεται: «Εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σε ό,τι αφορά τις τάσεις για τη νέα γενιά, όπως υπογραμμίστηκε σε αρκετά σημεία στην Εκθεση για την Κοινωνική Κατάσταση: Επίμονη ανεργία, ειδικές μορφές θνησιμότητας και εργατικών ατυχημάτων, ανεπάρκεια επαγγελματικής εκπαίδευσης, συνεχιζόμενη παρουσία παγίδων φτώχειας».

Το ρεκόρ της τελευταίας 9ετίας κατέρριψε η ανεργία στις ΗΠΑ. Τον Απρίλη του 2003, το ποσοστό ήταν 6%. Οι άνεργοι αυξήθηκαν μέσα σε ένα μήνα από 8,4 εκατομμύρια σε 8,8 εκατομμύρια.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας, η αμερικανική αγορά εργασίας διέρχεται τη χειρότερη περίοδο από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα, στις ΗΠΑ εργάζονται 2,1 εκατομμύρια άνθρωποι λιγότεροι από όσους εργάζονταν στη χώρα πριν δύο χρόνια.

Στις ΗΠΑ, περίπου 12.000.000 οικογένειες δήλωσαν πέρσι ότι δεν έχουν αρκετά χρήματα για να αγοράσουν τρόφιμα, ενώ το 32% από αυτές δηλώνει ότι σε κάποια στιγμή της ζωής της αντιμετώπισε πρόβλημα πείνας με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ. Σύμφωνα επίσης με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, 34,6 εκατομμύρια Αμερικανοί ζούσαν στο όριο της φτώχειας το 2002, 1,7 εκατ. περισσότεροι απ' ό,τι το 2001, ενώ το 2002 σε περίπου 3,8 εκατ. οικογένειες κάποιο μέλος τους αναγκάστηκε να περιορίσει τα γεύματά του προκειμένου να τα βγάλουν πέρα οι υπόλοιποι. Σύμφωνα με την έκθεση, 567.000 παιδιά στις ΗΠΑ πεινάνε.

Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας Τροφίμων του Ορεγκον των ΗΠΑ, κατά το 2002 η ζήτηση τροφής εκ μέρους αυτών που πεινούν αυξήθηκε κατά 10% σε σχέση με το 2001 ενώ είναι κατά 82% υψηλότερο σε σχέση με το 1996! Ο αριθμός των παιδιών, των ηλικιωμένων και των ανέργων που στηρίζονται για την επιβίωσή τους στα συσσίτια έφτασε τις 780.000 ενώ το 40% είναι παιδιά.

Στην πολιτεία της Ουάσιγκτον, ο αριθμός όσων στηρίζονται για την επιβίωσή τους στα συσσίτια - μεταξύ του Ιούλη του 2001 και του Ιούλη του 2002 - ξεπερνά τους 1,2 εκατομμύρια κατοίκους. Δηλαδή, ένας στους 5 κατοίκους της πολιτείας πεινάει!

Το εισόδημα του 5% του ανώτατου οικονομικά στρώματος στις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 34% εν αντιθέσει με το κατώτατο 5% που είδε το πενιχρό εισόδημά του να συρρικνώνεται κατά 6% τη δεκαετία του '90.

Μήπως χρειάζονται και άλλες αποδείξεις για τη βαρβαρότητα του καπιταλισμού; Που σπέρνει πολέμους, βία, ανεργία, φτώχεια και εξαθλίωση, για τη συσσώρευση του πλούτου σε μια ισχνή μειοψηφία των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής, για να κατανοηθεί η ανωτερότητα του σοσιαλιστικού συστήματος για τους απλούς ανθρώπους του μόχθου;

Η ιστορία του 20ού αιώνα, που σφραγίστηκε από τη σοσιαλιστική επανάσταση, την οποία προσπαθούν να αποδιώξουν οι αστοί, τριγυρνά σαν το φάντασμα πάνω από τα κεφάλια τους, κάνοντάς τους να χάσουν τον ύπνο τους στη δίνη της αναπόφευκτης κατάστασης που τους ρίχνει η κρίση του συστήματός τους. Την πολιτικοκοινωνική δράση των μαζών ενάντιά τους τρέμουν, γιατί δεν είναι σίγουροι πως απ' αυτή θα γλιτώσουν, την εξαφάνισή τους σε μια απότομη γενικευμένη όξυνση της κρίσης. Είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της ολοένα αυξανόμενης κοινωνικοποίησης της παραγωγής του πλούτου και της καπιταλιστικής ιδιοποίησης των αποτελεσμάτων της. Τα μονοπώλια και οι ενώσεις των καπιταλιστών, οι μετοχικές εταιρίες ξεχώρισαν εντελώς τους ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής από την ίδια την παραγωγική διαδικασία. Αν κάποτε ο ατομικός καπιταλιστής οργάνωνε ο ίδιος την παραγωγή της επιχείρησής του, εδώ και πάνω από έναν αιώνα, η αντικειμενική εξέλιξη του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής κάτω από την ολοένα και μεγαλύτερη ανάγκη του κεφαλαίου να αναπαράγεται διαρκώς σε ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις, οδηγεί στη συγκεντροποίησή του, και ο ατομικός καπιταλιστής αντικαθίσταται από τον συλλογικό μέσω της μετοχικής εταιρίας. Η παραγωγή συνεχίζει χωρίς την άμεση σ' αυτήν δράση των καπιταλιστών που είναι μόνον ιδιοκτήτες του κεφαλαίου μέσω των μετοχών. Επομένως η τάξη των καπιταλιστών που με το πέρασμα της κοινωνίας από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό ήταν απαραίτητη για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, τώρα είναι αχρείαστη. Γι' αυτό ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής είναι ιστορικά ξεπερασμένος. Αλλά η κοινωνία θα απαλλαγεί από τους καπιταλιστές μόνον αν τους καταργήσει, τους απαλλοτριώσει. Αντικειμενικά λοιπόν οι υλικές προϋποθέσεις είναι υπερώριμες για το πέρασμα στο σοσιαλισμό. Μόνον που απαιτείται η επαναστατική ανατρεπτική πάλη της εργατικής τάξης και των συμμάχων της.

Η εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα, λοιπόν, πρέπει να διδάσκονται από την ιστορική πείρα, πρέπει καθημερινά, αναλογιζόμενα τις κατακτήσεις των οικοδόμων του σοσιαλισμού, ζώντας τη σημερινή πραγματικότητα, να προετοιμάζονται - ταξικά, πολιτικά - για την ...έφοδο στο δικό τους ουρανό, για να δώσουν το τελειωτικό χτύπημα στην εξουσία που δε θέλουν να τους εξουσιάζει, με την κατάκτηση της δικής τους εξουσίας. Και ακριβώς γι' αυτό η υπεράσπιση του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε είναι πρώτιστο καθήκον, οργανικά συνυφασμένο με την ταξική πάλη, την προοπτική του λαϊκού κοινωνικοπολιτικού μετώπου, όπως και η προσφορά του σοσιαλισμού στους λαούς μπορεί να γίνεται υλική δύναμη της πάλης τους για το δικό τους μέλλον. Ο σοσιαλισμός είναι αναγκαίος, επίκαιρος και ρεαλιστικό να καταχτηθεί. Σ' αυτό το δρόμο βαδίζουμε.

Πηγές:

1. «Εκτιμήσεις και προβληματισμοί για τους παράγοντες που καθόρισαν την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη. Η αναγκαιότητα και επικαιρότητα του σοσιαλισμού», έκδοση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ.

2. «Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια».

3. «Τα 70χρονα της Σοβιετικής εξουσίας», εκδόσεις «Πρόγκρες».

«Οι δραματικές ανατροπές που συνέβησαν τα τελευταία χρόνια αποτέλεσαν την αφετηρία για μια χωρίς προηγούμενο αντισοσιαλιστική επίθεση των διάφορων προπαγανδιστικών μηχανισμών του ιμπεριαλισμού. Εκμεταλλευόμενοι υπαρκτές αδυναμίες και προβλήματα, αλλά κυρίως εξαπολύοντας μια πρωτοφανή στην έκτασή της συκοφαντική και καλά ενορχηστρωμένη προπαγανδιστική εκστρατεία, θέλησαν και θέλουν να πάρουν την ιδεολογική και πολιτική εκδίκηση, να σπιλώσουν και να μηδενίσουν τον τεράστιο ρόλο και τη μεγάλη προσφορά της Σοβιετικής Ενωσης και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών στους εργαζόμενους και σ' όλη την ανθρωπότητα, στην πάλη τους για ειρήνη, πρόοδο και κοινωνική απελευθέρωση. Η ιστορική αλήθεια, όμως, δεν μπορεί να παραχαραχτεί. Παρά τα όποια προβλήματα των σοσιαλιστικών χωρών, το διαμορφωμένο σοσιαλιστικό σύστημα του 20ού αιώνα επιχείρησε ένα από τα μεγαλύτερα κατορθώματα του πολιτισμού, την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Απέδειξε την ανωτερότητά του από τον καπιταλισμό και τα τεράστια πλεονεκτήματα, που παρέχει για την εργασία και τη ζωή των εργαζομένων.

Η σύγκριση ανάμεσα στο σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό δεν μπορεί να γίνει με τα ίδια ακριβώς κριτήρια ή έξω από τη συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα, μέσα στην οποία εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν.

Το καπιταλιστικό σύστημα ετοιμάστηκε μέσα στους κόλπους της φεουδαρχίας, αφού και τα δύο συστήματα βασίζονταν στην ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, στο σύστημα εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Οι επαναστατικές δυνάμεις, αντίθετα, ήταν υποχρεωμένες να κτίσουν ένα ριζικά διαφορετικό κοινωνικό σύστημα, σε ρήξη με το προηγούμενο καθεστώς στο θεμελιακό ζήτημα της ιδιοκτησίας, σε συνθήκες καπιταλιστικής περικύκλωσης. Οι κλασικοί δεν έδωσαν και δεν μπορούσαν να δώσουν τις λεπτομέρειες οικοδόμησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Πηγή συσσώρευσης για το καπιταλιστικό σύστημα είναι το κεφάλαιο, η εκμετάλλευση εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων στις αποικίες, οι ανισότιμες ανταλλαγές πέρα από τη στυγνή εκμετάλλευση των ίδιων των λαών τους και των μεταναστών. Για το σοσιαλισμό βασική πηγή συσσώρευσης αποτελεί η ανθρώπινη παραγωγική δύναμη και η παραγωγικότητά της. Τα κριτήρια σύγκρισης των δύο συστημάτων, με βάση τα καταναλωτικά πρότυπα, επίσης δεν είναι τα ίδια. Ο καπιταλισμός στρεβλώνει τα καταναλωτικά κριτήρια για την ποιότητα ζωής, σε αντίθεση με το σοσιαλισμό, ο οποίος έχει διαφορετικές ιεραρχήσεις για το περιεχόμενο των ανθρώπινων αναγκών στη σύγχρονη εποχή.

Με την εμφάνιση και εδραίωση της Σοβιετικής Ενωσης και του παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, άλλαξε ριζικά η εικόνα του κόσμου. Το σοσιαλιστικό σύστημα, σε συνεργασία με τα άλλα τμήματα του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος, αποτέλεσε το μόνο πραγματικό αντίβαρο στις απολυταρχικές τάσεις του καπιταλισμού. Σε κανένα από τα σοβαρά παγκόσμια προβλήματα δεν μπορούσε να δοθεί ουσιαστική λύση, δίχως τη συμμετοχή του παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος. Το σοσιαλιστικό σύστημα άσκησε σημαντική επίδραση στην εμφάνιση και ενδυνάμωση του εργατικού κομμουνιστικού κινήματος στις καπιταλιστικές χώρες, του εθνικοαπελευθερωτικού στον Τρίτο Κόσμο.

Ο σοσιαλισμός συνέβαλε αποφασιστικά και σε παγκόσμια κλίμακα στην απόκρουση του φασισμού, με την ιστορική συμμετοχή της Σοβιετικής Ενωσης στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Εδωσε αναντικατάστατη προσφορά στη δημιουργία ενός παγκόσμιου κινήματος αντίστασης, στην πρωτοπορία του οποίου αγωνίστηκαν οι κομμουνιστές. Ασκησε καταλυτική επίδραση στην κατάρρευση του αποικιοκρατικού συστήματος.

Το σοσιαλιστικό σύστημα έδωσε ιστορικά παραδείγματα τεράστιας συμβολής στην εξάλειψη εστιών έντασης και πολέμου υπέρ των λαών, όπως είναι: Ο τερματισμός του πολέμου της Κορέας. Η ολόπλευρη στήριξη της Αιγύπτου, η βοήθεια για το έργο του φράγματος του Ασουάν, η στήριξη της χώρας αυτής από τον κίνδυνο της τριπλής επιδρομής το 1956. Η βοήθεια προς τη Συρία, το 1957, από τις συνωμοσίες του NATO. Η παρεμπόδιση της αγγλοαμερικανικής επιδρομής κατά του Ιράκ, το 1958. Η βοήθεια προς το Λίβανο και την Ιορδανία, για να απαλλαγούν από τα αμερικανοβρετανικά στρατεύματα. Η στήριξη ασιατικών λαών από την ιμπεριαλιστική και αποικιοκρατική δράση των ΗΠΑ, Βρετανίας και Γαλλίας. Η συμβολή στον τερματισμό του πολέμου της Ινδοκίνας και στη συνέχεια η ιστορική βοήθεια προς το λαό του Βιετνάμ. Η υπεράσπιση των αραβικών κρατών από τον ισραηλινό πόλεμο, η στήριξη του αγώνα του παλαιστινιακού και κυπριακού λαού. Η μεγάλη βοήθεια στην κρίση της Κούβας, όπως επίσης στους λαούς του Κονγκό, της Γουινέας Μπισάου, της Μοζαμβίκης, της Αγγόλας, της Χιλής.

Οι κατακτήσεις του σοσιαλισμού και η γενικότερη δράση του σοσιαλιστικού συστήματος, η πολύμορφη αλληλεγγύη των σοσιαλιστικών χωρών άσκησαν θετική επίδραση στον αντιδικτατορικό αγώνα του ελληνικού, του πορτογαλικού και του ισπανικού λαού.

Οι αλλεπάλληλες προτάσεις, οι συστηματικές πρωτοβουλίες και οι συγκεκριμένες ενέργειες για την ειρήνη και τον αφοπλισμό, που έγιναν από τη Σοβιετική Ενωση και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, αποτελούν ένα από τα πιο έκδηλα και αδιάψευστα κριτήρια της διαφορετικότητας των δύο κοινωνικών συστημάτων, του ανθρωπιστικού και φιλειρηνικού χαρακτήρα του σοσιαλισμού. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα εξής: Οι προτάσεις για πανευρωπαϊκή συμφωνία για την ειρήνη και την ασφάλεια στην Ευρώπη (1954 και 1955). Για την ειρηνική λύση του γερμανικού προβλήματος. Οι νέες προτάσεις της ΕΣΣΔ, να υιοθετήσουν όλες οι μεγάλες δυνάμεις μέτρα σταδιακού αφοπλισμού, απορρίπτονται από τις ΗΠΑ, ακόμα και όταν το 1955 η Σοβιετική Ενωση θα προχωρήσει σε μονομερή και σε βάρος της μέτρα μείωσης. Αλλεπάλληλες προτάσεις και πρωτοβουλίες για εξομάλυνση των διμερών σχέσεων με τις ΗΠΑ, οι οποίες εμπνέουν τους αγώνες των φιλειρηνικών λαών και προοδευτικών κινημάτων και τελικά υιοθετούνται από τον ΟΗΕ. Αντίθετα, όλο αυτό το διάστημα ο ιμπεριαλισμός δε σταμάτησε να υποσκάπτει τις προσπάθειες αφοπλισμού και ειρήνης, με στόχο την υπονόμευση της αμυντικής ικανότητας του σοσιαλιστικού συστήματος.

Σημαντική ήταν, επίσης, η πολύμορφη επίδραση, που ασκούσε ο σοσιαλισμός σε όλες τις πτυχές του καπιταλιστικού συστήματος: Στην οικονομία, την πολιτική, τον κοινωνικό τομέα. Τα επιτεύγματα των σοσιαλιστικών χωρών υποχρέωναν το καπιταλιστικό σύστημα σε αναπροσαρμογές, υποχωρήσεις απέναντι στο εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα των καπιταλιστικών χωρών, ασκούσαν μια σοβαρή και ποικιλότροπα θετική, ελκτική δύναμη στους εργαζόμενους και τα μαζικά κινήματα.

Η εμφάνιση του σοσιαλισμού, αρχικά σε μια χώρα και μετά σε ομάδα χωρών, και η κοινωνικοποίηση των βασικών μέσων παραγωγής, σήμανε ταυτόχρονα και την εγγύηση πρωτοφανών για την εποχή εκείνη πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Την ικανοποίηση σε μαζική κλίμακα στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως της εργασίας, της δωρεάν ιατρικής περίθαλψης και της Παιδείας, της παροχής φθηνών υπηρεσιών από το κράτος, της κατοικίας, της πρόσβασης στις πνευματικές και πολιτιστικές αξίες». («Εκτιμήσεις και προβληματισμοί για τους παράγοντες που καθόρισαν την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη. Η αναγκαιότητα και επικαιρότητα του σοσιαλισμού», υλικά της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ, 15 - 16 Ιούλη 1995, εκδόσεις Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, σελ.15 - 18).

Σε αντίθεση με όλα αυτά ο καπιταλισμός, όσα χρόνια υπάρχει ως κοινωνικοοικονομικό σύστημα, δεν έχει να παρουσιάσει ούτε στιγμή στην ιστορία του, που να έχει εξαλείψει την ανεργία, τη φτώχεια, την εξαθλίωση, τον αναλφαβητισμό,τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες. Και δεν έχει να επιδείξει ούτε μια στιγμή που η κυρίαρχη τάξη των κεφαλαιοκρατών να μην επιζητούσε τον πόλεμο είτε ως διέξοδο από την οικονομική κρίση, είτε σε συνδυασμό με αυτή τη διέξοδο, το εδαφικό μοίρασμα του κόσμου, την υποδούλωση λαών και χωρών προκειμένου το κεφάλαιο να δυναμώνει και να μεγεθύνεται, αποσπώντας πρόσθετα κέρδη από την ένταση της εκμετάλλευσης άλλων λαών. Μοναδική πραγματικά περίοδος που ο διεθνής καπιταλισμός στριμώχτηκε ως προς την πολεμοκαπηλία του, ήταν η περίοδος που το σοσιαλιστικό στρατόπεδο αποτελούσε το πραγματικό αντίπαλο δέος σε κάθε επιθετική-επεμβατική προσπάθεια.

Το ΚΚΕ συμπληρώνει 85 χρόνια ζωής και δράσης. Το «αρχαιότερο», αλλά ταυτόχρονα και το πιο νέο κόμμα στην ελληνική κοινωνία. Από την ίδρυσή του, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της ταξικής πάλης, για την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Είναι το νεότερο κόμμα, γιατί σκοπός της ύπαρξης και δράσης του είναι η καθοδήγηση της πάλης της εργατικής τάξης, για την απελευθέρωση της ίδιας και όλων των άλλων καταπιεσμένων από την εκμετάλλευση, για το πέρασμα ολόκληρης της κοινωνίας από το βασίλειο της αναγκαιότητας στο βασίλειο της ελευθερίας. Είναι ο φορέας των πιο νέων, των πιο φρέσκων ιδεών, των ακαταμάχητων και αθάνατων στο πέρασμα της Ιστορίας, που απορρέουν από την κοσμοθεωρία του επιστημονικού σοσιαλισμού, την οποία θεμελίωσαν οι κλασικοί αυτής της θεωρίας, Μαρξ, Ενγκελς και Λένιν. Ο μαρξισμός - λενινισμός, πηγή της ιδεολογίας, της πολιτικής και της επαναστατικής δράσης του ΚΚΕ, είναι, ταυτόχρονα, η πηγή η οποία αναβλύζει τη δύναμη που επέδειξαν και έχουν οι κομμουνιστές, όχι μόνο με την αντοχή τους στη θυελλώδη νεότερη εποχή του ιμπεριαλισμού στην Ελλάδα, αλλά και στην πρωτοπόρα παρουσία και δράση τους σε κάθε μικρό και μεγάλο αγώνα του λαού και, κυρίως, σ' όλες τις κορυφαίες στιγμές της νεοελληνικής ιστορίας, στον 20ό αιώνα.

Η ίδρυση του ΣΕΚΕ (ΚΚΕ), του κόμματος του προλεταριάτου στην Ελλάδα, συνοδεύτηκε από την πρώτη στιγμή, μέσα στο 1ο Ιδρυτικό του Συνέδριο, από την επιμονή εξασφάλισης του χαρακτήρα και της φυσιογνωμίας του ως κόμματος επαναστατικού - διεθνιστικού, που παλεύει για το σοσιαλισμό και την εγκαθίδρυση της κομμουνιστικής κοινωνίας. Ιδρύθηκε, ακριβώς γιατί είχε συνειδητοποιηθεί η αναγκαιότητα της πάλης για το σοσιαλισμό, η αναγκαιότητα της πάλης για την ανατροπή του καπιταλισμού. Αναγκαιότητα που ήταν επίκαιρη για την αντικατάσταση του ιστορικά ξεπερασμένου καπιταλισμού. Και που συνεχίζει να είναι επίκαιρη παρά την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και την ΕΣΣΔ, γεγονός που τροφοδότησε την πλέον άκρατη επίθεση του κεφαλαίου και την πιο άγρια αντισοσιαλιστική και αντικομμουνιστική προπαγάνδα από τα επιτελεία της άρχουσας τάξης, του ιμπεριαλισμού και των «αριστερών απολογητών» του συστήματος.

Η ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη δε μηδενίζει τον τεράστιο ρόλο και την προσφορά στην ανθρωπότητα της Σοβιετικής Ενωσης και των άλλων σοσιαλιστικών κρατών. Η υπεράσπιση της προσφοράς του σοσιαλιστικού συστήματος, με αντικειμενικότητα, είναι σήμερα αδήριτη ανάγκη. Αποτελεί για τους λαούς δυνατό όπλο στην πάλη κατά του ιμπεριαλισμού, που προσπαθεί να μηδενίσει και να διαστρέψει τις κατακτήσεις του σοσιαλισμού, με προφανή στόχο να αδυνατίσει και να «γονατίσει», κάθε προσπάθεια λαϊκής συσπείρωσης, αντίστασης στην πολιτική και τα επιθετικά του σχέδια. Η ανατροπή του σοσιαλιστικού δεν αλλάζει στο παραμικρό την ακλόνητη πεποίθηση και πίστη μας στη σοσιαλιστική και κομμουνιστική προοπτική, ως ιστορική αναγκαιότητα και δυνατότητα.

Ο σοσιαλισμός δεν απέτυχε. Ανατράπηκε, έχασε μια μάχη, αλλά όχι τον πόλεμο. Μπορεί να ανέκοψε προσωρινά την επαναστατική πορεία των οικοδόμων του σοσιαλισμού και του παγκόσμιου εργατικού κινήματος. Αναφωνούσαν τότε οι αστοί και οι διάφοροι απολογητές τους, περί κοσμογονικών αλλαγών που θα απελευθέρωναν την ανθρώπινη δύναμη για να μεγαλουργήσει! Που θέλησαν να επιβάλουν την άποψη πως μια προσωρινή νίκη τους σε μια μάχη σημαίνει ότι κέρδισαν οριστικά τον ταξικό πόλεμο. Τους διαψεύδει η ίδια η δική τους πραγματικότητα. Η απελευθέρωση της δύναμης που θα μεγαλουργούσε ήταν και είναι η αχαλίνωτη επίθεση του χρηματιστικού κεφαλαίου στην εργατική τάξη και τους λαούς της Γης. Η αδίστακτη δράση για την ολοένα στυγνότερη εκμετάλλευση, που, όταν στραγγίζει τον ιδρώτα των ανθρώπων του μόχθου και δεν ξεδιψά, παίρνει το αίμα τους με τους πολέμους που σπέρνει, για να μεγαλώσει την κυριαρχία του. Που, όσο ο πλούτος που παράγουν οι λαοί και τους τον κλέβουν αυξάνεται, τόσο η φτώχεια και η εξαθλίωση οδηγούν σε μετανάστες και πρόσφυγες, σε θάνατο παιδιών από την πείνα, σε θηλιά που σφίγγει ασφυκτικά στο λαιμό των απλών ανθρώπων του μόχθου, πνίγοντας τον αέρα της ζωής τους. Η πιο ασύδοτη ελευθερία των αστών έγινε η πιο αβάσταχτη σκλαβιά των καταπιεσμένων. Και τώρα ξέρουν καλύτερα από ποτέ τι ήταν και για ποιον ο σοσιαλισμός.

Ο 20ός αιώνας πέρασε στην ιστορία ως ο αιώνας που σφραγίστηκε από την πρώτη, μεγάλη και ιστορική απόπειρα της ανθρώπινης κοινωνίας να αποτινάξει τα δεσμά της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και να αποκτήσει την ανεπανάληπτη, πολύτιμη πείρα, ώστε να πραγματοποιήσει το άλμα του σοσιαλισμού στην πορεία για την κομμουνιστική κοινωνία. Και ακριβώς αυτή την απόπειρα επιδιώκει να διαγράψει ο καπιταλισμός από τις λαϊκές συνειδήσεις με κάθε μέσο, προκειμένου να τις υποτάξει στη δική του βαρβαρότητα. Μόνο που σχετικά με το «τέλος της ιστορίας» τούς διέψευσε η ίδια η ιστορία που πολύ γρήγορα ανέτρεψε αυτή τη σαθρή θεωρία.

Η ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων πασχίζει με κάθε μέσο, από την κρατική τρομοκρατία έως τους σύγχρονους πολέμους, να υποτάξει τους λαούς στην ιμπεριαλιστική βαρβαρότητα. Μα η ιστορία των κοινωνιών δεν είπε ακόμη την τελευταία της λέξη. Η απελευθέρωση των λαών, με πρωτοπόρα δύναμη την εργατική τάξη, μπορεί να μετουσιώνει σε υλική δύναμη ανατροπής του ιστορικά ξεπερασμένου καπιταλισμού γεγονότα σαν αυτά με τα οποία έβαλε τη σφραγίδα του το σοσιαλιστικό σύστημα στις παγκόσμιες εξελίξεις στον 20ό αιώνα. Η ίδια η πραγματικότητα της νεοταξίτικης βαρβαρότητας είναι αδιάψευστος μάρτυρας που κατέρριψε τις θεωρίες του «τέλους της ιστορίας». Η ταξική πάλη αναπτύσσεται σ' όλες τις χώρες και συντονίζεται διεθνώς. Αδύνατα ακόμη, χωρίς ξεκάθαρο ίσως προσανατολισμό για τον τελικό σκοπό. Αλλά, ο αγώνας συνεχίζεται. Και μέσα από τον κοινωνικοπολιτικό αγώνα θα ξεκαθαρίζεται ολοένα το τοπίο από την ομίχλη του συμβιβασμού, που σηκώνουν διάφοροι ρεαλιστές δήθεν φίλοι του λαού, και θα ξεπροβάλλει πιο ξεκάθαρα η προοπτική του σοσιαλισμού. Γιατί, πράγματι χαμένος αγώνας δεν υπάρχει. Το δίκιο του είναι που γεννά την ελπίδα για το ιστορικά καινούριο που ακόμη δεν ήρθε μα θα 'ρθει στα σίγουρα. Και ο λαός μας, έχοντας την πείρα των αγώνων που έγραψε το εργατικό κίνημα της χώρας, έχοντας σαν οδηγό την πείρα της παγκόσμιας ιστορικής εξέλιξης που γέννησε το μεγαλύτερο κοσμοϊστορικό γεγονός στην ιστορία της ανθρωπότητας, τη Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση που σήμανε το πέρασμα της ανθρωπότητας από την προϊστορία των εκμεταλλευτικών κοινωνιών στην ιστορία της κατάργησης της εκμετάλλευσης και την πορεία κατάργησης των τάξεων, μπορεί, οικοδομώντας σήμερα το αντιιμπεριαλιστικό αντιμονοπωλιακό δημοκρατικό μέτωπο πάλης για το σοσιαλισμό, να ανοίξει το δρόμο της κοινωνικής απελευθέρωσης.

Ο 21ος αιώνας μπορεί να είναι ο αιώνας της ανασύνταξης των επαναστατικών δυνάμεων, της απόκρουσης της επίθεσης του διεθνούς κεφαλαίου, της αποφασιστικής αντεπίθεσης. Θα είναι ο αιώνας μιας καινούριας ανόδου του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος και μιας νέας σειράς κοινωνικών επαναστάσεων.

Γι' αυτό και η ανάδειξη και η αταλάντευτη ιδεολογικοπολιτική και προπαγανδιστική δουλιά, για την προσφορά, το ρόλο και τα επιτεύγματά του, αποτελούν συστατικό στοιχείο της καθημερινής ταξικής πάλης, αναπόσπαστα δεμένο με την προοπτική που η εργατική τάξη και ο λαός μας θα χτίζουν το δικό τους μέλλον σε μια κοινωνία που η ευημερία και η ανάπτυξη όλων των ανθρώπων είναι προϋπόθεση για την ατομική ευημερία και την ανάπτυξη της προσωπικότητας των οικοδόμων της. Εκεί που ο καθένας θα είναι για όλους και όλοι για τον καθένα. Αυτή την πραγματικότητα οικοδομούσαν στην ΕΣΣΔ και στις άλλες σοσιαλιστικές χώρες, αυτή ανακόπηκε με την αντεπανάσταση.

Οι κατακτήσεις των οικοδόμων του σοσιαλισμού, κατακτήσεις για την παγκόσμια εργατική τάξη και όλους τους λαούς, μπορούν να γίνονται μια από τις υλικές προϋποθέσεις της δικής μας δράσης, μια από τις προϋποθέσεις εκείνες που μπορούν όχι να ξαναζωντανέψουν απλά το όραμα του σοσιαλισμού, αλλά να επιδρούν στις συνειδήσεις της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων, έτσι ώστε συσπειρωμένοι στις διεκδικήσεις πάνω στα άμεσα προβλήματα, να βλέπουν και να παλεύουν την προοπτική του σοσιαλισμού.

Η υπεράσπιση του σοσιαλισμού, η αδιάλλακτη αντιμετώπιση όλης της αντισοσιαλιστικής και αντικομμουνιστικής προπαγάνδας, η οποία ξεκίνησε μετά τις ανατροπές και συνεχίζεται στις μέρες μας αμείωτα, είναι συστατικό στοιχείο της ταξικής πάλης της εργατικής τάξης. Ακριβώς γιατί η αναζωογόνηση των ιδανικών του σοσιαλισμού, η προβολή και υπεράσπιση των κατακτήσεών του, αλλά και αυτής της προοπτικής, είναι ένα από τα αντίβαρα στη σημερινή καπιταλιστική τάξη πραγμάτων, που η αστική τάξη θέλει να αφαιρέσει όχι μόνο ως όραμα, αλλά και ως προοπτική της ταξικής πάλης της εργατικής τάξης, επειδή ακριβώς αυτό ευνουχίζει την ίδια την ταξική πάλη από το κύριο, το ζήτημα της εξουσίας και τον τελικό σκοπό, την οικοδόμηση της αταξικής κοινωνίας. Στη 85η επέτειο από την ίδρυση του ΚΚΕ, παρουσιάζουμε ένα μικρό ιστορικό με τα επιτεύγματα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, ως συμβολή στην υπόθεση της ενίσχυσης της καθημερινής λαϊκής πάλης και της προοπτικής της σοσιαλιστικής κοινωνίας που θα απαλλάξει τους απλούς ανθρώπους του μόχθου από τη σημερινή βαρβαρότητα. Δεν είναι απλά το όραμά μας, είναι η πραγματικότητα που μόνο ο λαός μας, συσπειρωμένος στο δικό του κοινωνικοπολιτικό μέτωπο, μπορεί να φέρει, ενισχύοντας αποφασιστικά το ΚΚΕ.