Αυτές τις διαπιστώσεις στη θέση 3 πρέπει να τις αξιοποιήσουμε. Σαν γνωρίσματα και ιδιότητες της νεολαίας αποτελούν το καλύτερο πεδίο άνθησης των ιδεών μας, της επαναστατικής στάσης Ζωής, του Οράματος για την κατάργηση της εκμετάλλευσης Ανθρώπου από Ανθρωπο, για το πέρασμα από το Βασίλειο της Ανάγκης στο Βασίλειο της Ελευθερίας. Ο Μαρξισμός, δεμένος άρρηκτα με το Ζωή, τη Φύση και την Ιστορία, αποτελεί τη μοναδική πραγματική διέξοδο στις ανάγκες που δημιουργούν οι παραπάνω ιδιότητες των νέων.

Και ακριβώς μ' αυτή τη θεώρηση και δραστηριοποίηση μπορούν να κτυπηθούν οι, επίσης πολύ καλά διαπιστωμένοι στις θέσεις, μηχανισμοί χειραγώγησης και εξαγοράς, στο σχολείο, στα ευρωενωσιακά προγράμματα, στην κυριαρχία της ρουσφετολογίας, στη διαφήμιση του βολέματος, του σκύψιμου της μέσης, του ατομιστικού ανταγωνιστικού αριβισμού κλπ., που πραγματικά έχουν ευνοηθεί με τη νίκη της Αντεπανάστασης και τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις.

Στο σημείο αυτό πρέπει να αντιταχθούμε στην τεράστια εκμετάλλευση της σεξουαλικής - συναισθηματικής πλευράς της φύσης μας, με την αναγωγή της γυναικείας ομορφιάς σε βασικό στοιχείο πλασαρίσματος προϊόντων και ιδεών, τους επιτυχημένους με τα πολυτελή αυτοκίνητα, σπίτια και ωραίες νεαρές γυναίκες. Με τις «αντιδραστικές και ψευτοεκσυγχρονιστικές απόψεις για το περιεχόμενο της ισότητας και της χειραφέτησης» της γυναίκας όπως σωστά επισημαίνεται.

Η σεξουαλική και συναισθηματική ζωή, συνοδευόμενη από τις ιδιαιτερότητες της εφηβείας, προκαλεί συχνά στους νέους τεράστιο μπέρδεμα, άγχος, φαντασιώσεις κλπ. Ετσι δε φτάνει η φράση «Η αξία του έρωτα και της οικογένειας» (που πρέπει να γίνει κατανοητή). Μετά απ' αυτήν αλωνίζει ο κληρικαλιστικός σκοταδισμός, οι εξυπνακίστικες, αποσπασματικές ή απομονωμένες και με αρκετή δόση παραπλάνησης και ψευδοεπιστημονικότητας (στην καλύτερη περίπτωση) αντιμετωπίσεις της τηλεόρασης και των εκδοτικών οίκων, δίπλα στον ορυμαγδό της σχετικής αντιδραστικής προπαγάνδας τους, στην καλλιέργεια του αδίστακτου αριβισμού, της ανταγωνιστικότητας, του γλειψίματος, της αδιαφορίας για τα κοινά και της πορνείας, που τόσο φανταχτερά τα βλέπουμε στο παράδειγμα των «γλαστρών, που κουνιούνται εμετικά κι ελπίζουν να τις διαλέξει για τη βραδιά ο καναλάρχης, ή στα «ριάλιτι σόου».

Εχουμε λοιπόν υποχρέωση να μελετήσουμε, εξετάσουμε, αποκρυσταλλώσουμε κανόνες ή αρχές, σπρώχνοντας παραπέρα τον Πολιτισμό στα θέματα αυτά. Ναι, και κανόνες, όπου χωράει και πρέπει. Σαν τον κανόνα π.χ. του εξοβελισμού της απεργοσπασίας ή του καρφώματος. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο προτείνω εδώ, παρά τον κίνδυνο να ξενίσουν, αφού έχουν τόσο παραμεληθεί αυτές οι έννοιες, κάποιες αρχές που θα έχουν και τα λάθη και τις υπερβολές τους που δεν μπόρεσα να επισημάνω.

Κεντρικός άξονας του σκεπτικού μου εδώ και χρόνια για τη σεξουαλική και συναισθηματική ζωή, είναι η απαλλαγή από την υποκρισία και το στρουθοκαμηλισμό και η αναγνώριση της Ανάγκης αλλά και του Δικαιώματος στην απόλαυση της φύσης και των αισθήσεων, όπως το έχουμε αποδεχτεί π.χ. για το φαγητό. Για τη συνειδητή απαλλαγή από κάθε φραγμό στην αναζήτηση, διατήρηση και εξέλιξη αυτής της προσωπικής ευτυχίας, που είναι αναπόσπαστη από το σεβασμό του ταιριού μας και του εαυτού μας. Για την απρόσκοπτη κι εύστοχη προσέγγιση, που μόνο κίνητρο έχει τον έρωτα. Αυτή την τόσο παραμελημένη, παρεξηγημένη και λερωμένη με τον εγωισμό και την ανταγωνιστικότητα προσέγγιση. Και μάλιστα στο σημείο αυτό να καταπολεμήσουμε την αμερικανόπνευστη βαρβαρότητα της έννοιας της «σεξουαλικής παρενόχλησης», που θολώνει τις σταθερές και δοκιμασμένες κοινωνικές έννοιες της προσβολής, του βιασμού, του δικαιώματος σε αξιοπρέπεια και δουλιά. Που δε στοχεύει να πλήξει τα αφεντικά που κολλάνε στις εργάτριες, αλλά το δικαίωμα της Εργατικής Τάξης να ερωτεύεται, αυτό που ζηλεύει ο Ενεμπό στο «Ζερμινάλ» του Ζολά. Πολύ θα θέλανε να φτάσουμε στο σημείο να πρέπει να είσαι γραμμένος στην κλαδική του ΠΑΣΟΚ για να βρεις ταίρι, χωρίς το φόβο να σε τυλίξουν σε μια κόλλα χαρτί.

Να μιλήσουμε για το δικαίωμα, επιδίωξη και συμφέρον να ζούμε ένα σωστό μόνιμο δεσμό, αλλά θαρρετά και για το διαλεκτικά δεμένο μ' αυτό και οπωσδήποτε αναφαίρετο δικαίωμα, να ζευγαρώνουμε όποτε θέλουμε και μας θέλουν. Για το δικαίωμα να σταματήσει μέσα μας μονόπλευρα το ενδιαφέρον και συναισθηματικό ή ερωτικό δέσιμο και για την υποχρέωσή μας να αποδεχτούμε την αντίστοιχη απόρριψη, σαν δικαίωμα του ταιριού μας που ακόμα αγαπάμε. Για το δικαίωμα στη σεξουαλική ιδιομορφία σχετικά με τα φύλα και την καταπολέμηση οποιασδήποτε σχετικής διάκρισης, σε συνδυασμό με τη γνώση της Φύσης που ευνοεί, με σημαντικά πλεονεκτήματα, την ετερόφυλη σχέση:

Να παλέψουμε την πορνεία με όλα τα προσωπεία της, αφού δεν είναι μόνο αυτή που εκτελείται τοις μετρητοίς. Που πρέπει να την αντιλαμβανόμαστε σαν οποιονδήποτε υπολογισμό και σκοπιμότητα κατά τη συνεύρεση δυο ανθρώπων, έξω από τη σεξουαλική και συναισθηματική ευχαρίστηση. Να κάνουμε αντικείμενο και του σημερινού αγώνα την απαγόρευση της νέας («από δω και μπρος») πορνείας και για το χρήστη, όπως σοφά έπρατταν στον Υπαρκτό Σοσιαλισμό. Για την επιδίωξη αυτής της απαγόρευσης και στη σημερινή κοινωνία, κάτι που το κάνουμε σποραδικά αντιδρώντας πχ στις δημοτικές άδειες πορνείων. Να γίνει και αυτός Στόχος του Μετώπου, αλλά και του σημερινού αγώνα, σαν τους άλλους, που παρόλο που αποτελούν αποτελέσματα του Καπιταλισμού και θα κτυπηθούν ριζικά με την πτώση του, δεν τα παραμελούμε. Και παράλληλα να ενδιαφερθούμε και για την κοινωνική προστασία και την απαλλαγή από τους εκβιασμούς και τις «προστασίες» όσων δυστυχισμένων έτσι κι αλλιώς έχουν μπει σ' αυτό το «επάγγελμα», ή όσων θα συνεχίσει η απάνθρωπη καπιταλιστική κοινωνία να στρατολογεί. Κι ας μη στενοχωρηθούν οι καλοπροαίρετοι, φαλλοκράτες, που σκέφτονται μόνο τον άντρα. Αλλωστε χρειάζεται να απαλλάξουμε από τον σκοταδισμό, την εγωιστική προκατάληψη και τις ανερμάτιστες ενοχές την απόλυτα φυσιολογική δυνατότητα απόλαυσης που δίνει η Φύση, στις επίσης φυσιολογικές στιγμές ή περιόδους της ζωής μας) που είμαστε μόνοι.

Και, τέλος, να προχωρήσουμε στην απομυθοποίηση της σεξουαλικής και συναισθηματικής ζωής. Να προπαγανδίσουμε πρώτα στους νέους που επηρεάζονται περισσότερο από τους άλλους, την ανάγκη αποδοχής αυτής της πλευράς της ζωής μας σαν φυσικής λειτουργίας, που, στην ιεράρχηση αξιών και αναγκών, ευρίσκεται πιο πίσω από την Ανθρωπιά, τη Δημιουργία, το Φιλότιμο, τον Αγώνα, τη συμμετοχή και προσφορά στο Συλλογικό. Πιο πίσω ακόμα και από τις πάντα ζωώδεις, αλλά εξαιρετικά ανεβασμένες στον άνθρωπο, ανάγκες συνεννόησης και σύνθεσης με το ταίρι σου, σωστού κλίματος στην οικογένεια που ανατρέφει παιδιά, φιλοδοξίας αλλά και υποχρέωσης να τα εντάξεις παλικάρια στην κοινωνία. Και αυτή η διαπίστωση, που θέλει εξάσκηση να γίνει πεποίθηση, αποτελεί σημαντικό εφόδιο ενάντια στην ψυχολογική μαυρίλα, την ανορεξία για ζωή, δράση, τις κάθε λογής ψυχώσεις, στις παραπάνω περιόδους της ζωής μας, που δεν έχουμε ευνοϊκούς όρους συναισθηματικής και σεξουαλικής ζωής.

Και γυρίζοντας στο σύνολο της προσωπικότητας με τις άλλες της ιδιότητες, πρέπει, μπροστά και στα ευαίσθητα μάτια της Νεολαίας, να αντιτάξουμε απέναντι στο μοντέλο του υποταγμένου ανθρωπιδίου που του δώσανε γυαλιστερή λαμαρίνα να κάνει φιγούρα και να προσπερνάει χαιρέκακα τους άλλους, το δικό μας μοντέλο. Να ανεβάσουμε σε ψηλό ιδεολογικό σκαλί τον άνθρωπο. Αυτόν που νιώθει άσχημα να περάσει από αυτή τη ζωή χωρίς να τη χαρεί πραγματικά, χωρίς δηλαδή να ανταποκριθεί στις ανάγκες και δυνατότητες της Υλης, του εξελιγμένου μυαλού, που έχει απαιτήσεις και δεν αφήνει ατιμώρητη την αδράνεια. Να έχει περάσει απ' τη ζωή χωρίς να έχει αφήσει τίποτα περισσότερο από την κατσίκα, που βοσκάει με ευγένεια δίπλα στην άλλη, που ευχαριστιέται τον έρωτα και ανατρέφει τα παιδιά της με στοργή. Να νιώσει ότι είναι κομμάτι της ζωντανής ύλης, της προοδευτικής ύλης, κομμάτι της Ιστορίας και των προοδευτικών αγώνων, του κτισίματος του Νέου Ανθρώπου, του Συλλογικού, που κάνει θαύματα και ανεβάζει διαρκώς σε ψηλότερα επίπεδα και την προσωπικότητα.

Κώστας Τζατζάνης

ΚΟΠ

α. Κανείς, και περισσότερο η νεολαία, δεν πείθεται από τσιτάτα, συνθήματα ή απόλυτους αφορισμούς του στιλ «φταίει ο Ιμπεριαλισμός», «ένοχος είναι ο Καπιταλισμός», «το Οραμά μας είναι ο Σοσιαλισμός» κλπ. Για να κατανοήσει ο μη κομμουνιστής (για να μην πω και πολλοί από τους οργανωμένους συντρόφους μας) το περιεχόμενο αυτών των συνθημάτων και να τα κάνει «Πιστεύω» του, πρέπει να τα κατανοήσει μέσα από την καθημερινή ζωή και την καθημερινή πράξη, και κυρίως χωρίς να του πει κανείς ποιος φταίει και γιατί αγωνιζόμαστε, αυτό θα το καταλάβει μόνος του και τότε μόνο θα είναι βίωμά του και όχι ψευτοεπαναστατικό (μικροαστικό) ξέσπασμα που θα του περάσει πολύ γρήγορα. Εχω βαρεθεί σύντροφοι να ακούω ότι «στελέχη της άρχουσας τάξης υπήρξαν μέλη της ΚΝΕ ή του Ρήγα», τελικά όλοι πέρασαν από την ΚΝΕ στην εφηβική τους ηλικία (έγινε και της μόδας η επανάσταση!), ο Πάγκαλος, ο Βενιζέλος, ο Αβραμόπουλος, αμάν πια!

β. Επομένως, βασικό θέμα είναι η βίωση των προβλημάτων που θα τους διδάξει τι εστί ιμπεριαλισμός, όμως αυτό για να γίνει πρέπει οι φοιτητές μας να ξαναμπούν ενεργητικά στο αμφιθέατρο και στο σχεδιαστήριο, και να σπάσουν ακόμη και μονομερώς την αγκύλωση των αριστεριστών που δε μετέχουν στις διαδικασίες της Σχολής (Γενικές Συνελεύσεις, Διοικητικά Συμβούλια, Τομείς κλπ). Ας δούμε αναλυτικότερα τι σημαίνουν τα παραπάνω.

Α. Ενεργητική συμμετοχή στις σπουδές (αμφιθέατρο και σχεδιαστήρια). Σημαίνει κριτική (πολιτικά) στάση στην κατεύθυνση της Σχολής, στην άλωσή της από την ομάδα των βρετανικών προτύπων του Hiller κ.α. ή των «μοντέρνων», ή των ελάχιστης εμβέλειας συναδέλφων που ούτε για λέκτορες δεν κάνουν και είναι ήδη καθηγητές. Για να γίνει όμως κριτική πρέπει να γνωρίζει ο φοιτητής ποιο είναι το σωστό και ποιο όχι, άρα πρέπει να είναι από τους καλύτερους φοιτητές, να διαβάζει, να σχεδιάζει και να έχει επαφή με τη Σχολή και τους χώρους της δέκα μήνες τον χρόνο και όχι μόνο τις παραμονές των φοιτητικών εκλογών στα γνωστά «τραπεζάκια», (η μόνη περίπτωση να δεις δικό μας φοιτητή στη Σχολή, με το φραπεδάκι του από το πρωί ως το βράδυ, και να μην παίρνει ιδέα ότι δίπλα του η Σχολή βράζει: στα προγράμματα σπουδών, στις εκλογές καθηγητών, στα ερευνητικά...). Οι νεολαίοι μας δεν είναι μόνο για να κολλάν αφίσες ή να ψήνουν ευκαιριακές ψήφους.

1. Το θεμελιώδες πρόβλημα είναι πολιτικό, χωρίς να χρειάζεται να το κατονομάζουμε ευθέως: «Αρχιτεκτονική για ποιον; σε τίνος όφελος»; και ακόμη «με ποιες διαδικασίες ασκείται η αρχιτεκτονική;» Με απλά λόγια, θα βγουν αρχιτέκτονες και τι θα κάνουν; Αυτό φυσικά δεν είναι αποκλειστικά στη δικαιοδοσία τους, όμως πολιτικά συμπεράσματα και πολιτική στάση θα πρέπει να ξέρουν, τουλάχιστον ποια είναι η σωστή. Τι θα κάνουν, αυτό είναι άλλη ιστορία, τουλάχιστον ας γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν, και βλέπουμε.

2. Ετσι, οι φοιτητές μας θα πρέπει να αντιδρούν συνειδητά (και όχι επειδή το λέει η Οργάνωση) στα θέματα που τους δίνονται, στις κατευθύνσεις αυτών των θεμάτων, ακόμη και στην αξιολόγησή τους από τους καθηγητές, οι οποίοι δίνουν μεγάλους βαθμούς σε «εφεντζίδικα» θέματα και όχι σε συνεπή στις προδιαγραφές τους. Θα πρέπει να έχουν τη γνώση ώστε να κριτικάρουν ανοιχτά και δημόσια την εκφώνηση ενός θέματος, την πορεία επίλυσής του, την τελική του βαθμολόγηση. Για να το κάνουν όμως αυτό πρέπει να ξέρουν.

3. Πέρα από το πολιτικό περιεχόμενο κάθε θέματος, υπάρχει και το τεχνικό του. Πόσα κτίρια σχεδιάζονται «έτσι επειδή τους αρέσει» ή «επειδή κάνουν εντύπωση» αλλά δεν μπορούν να κατασκευαστούν, ή δεν μπορούν να λειτουργήσουν; Πολλές φορές η Σχολή αναγκάστηκε για να καλύψει αυτή την αδυναμία της, να δημιουργήσει «διατομεακά» μαθήματα, τα οποία ως αρχή είναι σωστό, αλλά πόσες φορές αυτά τα διατομεακά λειτούργησαν ως τέτοια; Με την ουσιαστική δηλαδή συμμετοχή από διαφορετικούς τομείς, ώστε να αποφεύγονται χοντράδες κατασκευαστικές ή λειτουργικές ή πολεοδομικές ή άλλες; και ποια είναι η ευθύνη των φοιτητών που αποδέχονται τον εκφυλισμό αυτών των «διατομεακών» και την κυριαρχία της αφηρημένης «Σύνθεσης»;

4. Εχουμε να πούμε πάρα πολλά, για το περιεχόμενο και την κατεύθυνση της Σχολής, κυρίως για την προσπάθεια κυριαρχίας του τομέα Συνθέσεων (και συγκεκριμένων προσώπων) και μάλιστα σε κατεύθυνση «μοντέρνα» και απολιτική, αντιδραστική σε τελευταία ανάλυση, παρ' όλο το «αριστερό περιτύλιγμα» με το οποίο σερβίρονται. Ποιος φοιτητής μας όμως έχει το υπόβαθρο εκείνο των γνώσεων και την πολιτική ωριμότητα να το κατανοήσει, να το διατυπώσει και να το φωνάξει στο αμφιθέατρο, δημιουργώντας πλέον πολιτική συζήτηση;

Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω, είμαστε σε πολύ χαμηλό επίπεδο και για να ξεκινήσουμε χρειάζεται ένας μακροχρόνιος προγραμματισμός, ο οποίος θα αποδώσει μετά από ένα ή δύο εξάμηνα:

Θα πρέπει να γίνει μια εσωκομματική προκαταρκτική συζήτηση σε επίπεδο αχτίφ, τουλάχιστον σε πρώτη φάση με τις Σχολές Πολιτικών, Αρχιτεκτόνων και Τοπογράφων, όπου σε μια ελεύθερη συζήτηση, θα δούμε πώς αντιμετωπίζουν οι φοιτητές τις σπουδές τους, τι προβλήματα νομίζουν ότι έχουν, και ακόμη να κατανοήσουν και εκείνοι και εμείς ποιο είναι το επίπεδο των γνώσεών τους.

Στη δεύτερη φάση, θα πρέπει να γίνει λεπτομερής ανάλυση παράλληλα σε δύο επίπεδα: Ποιος θα πρέπει να είναι ο στόχος, η κατεύθυνση και το περιεχόμενο της (κάθε) Σχολής, αλλά και τι συμπεράσματα εξάγονται από τα θέματα, τη διδασκαλία, τα συγγράμματα και τις βαθμολογίες. Αυτό θα πρέπει να γίνει κατά Σχολή, ακόμη σε εσωκομματικό επίπεδο, δεδομένου ότι είναι σίγουρο ότι θα ασκηθεί και κριτική για την πολιτική του ίδιου του Κόμματος στο Πολυτεχνείο. Στη φάση αυτή, θα μπορούμε να συζητάμε με τους φοιτητές μας επάνω στα προβλήματα αυτά οπωσδήποτε στην αρχή και στο τέλος του εξαμήνου, συγκεκριμένα για κάθε θέμα και κάθε μάθημα.

Τέλος, στην τρίτη φάση, θα είναι πια ώριμοι οι φοιτητές να βγουν προς τα έξω και να ανοίγουν ουσιαστικές συζητήσεις και κριτικές. Τότε, όταν αποκτήσουν ουσιαστικά το κύρος ενός φοιτητή που γνωρίζει τα προβλήματα της Σχολής τότε θα μπορούν να παρεμβαίνουν με περισσότερη βαρύτητα στους συμφοιτητές τους. Αν εργαστούμε όλοι εντατικά, μπορεί αυτή η φάση να έρθει στο τέλος αυτού του ακαδημαϊκού έτους, θα θεωρηθεί επιτυχία, αν φοιτητές μας μετέχουν ενεργά στις διπλωματικές και τις διαλέξεις που γίνονται στη Σχολή.

Παράλληλα, βέβαια, δε θα απομακρυνθούν από τις τρέχουσες πολιτικές κινητοποιήσεις, προς το παρόν θα γίνονται όπως ως τώρα, όμως τα αποτελέσματα της δουλιάς ανασυγκρότησης του ακαδημαϊκού έτους θα είναι ορατά και στον «καθαρό» πολιτικό τομέα, με πολλαπλασιαστικά φαινόμενα, αυτό όμως εξαρτάται από μας και τους φοιτητές, αλλά και την καθοδήγηση, που θα πρέπει να κατανοήσει και να ενστερνιστεί το πρόγραμμα αυτό.

Β. «Αξιολόγηση», «Σύνδεση Πανεπιστημίου και Παραγωγής»... Υπήρχε χώρα με πιο σκληρή αξιολόγηση εκπαιδευτικών και φοιτητών από τη Σοβιετική Ενωση και τις Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες; Υπήρχε χώρα με την πιο προγραμματισμένη στις ανάγκες της Παραγωγής Εκπαίδευση; Εμείς είμαστε υπέρ της πιο σκληρής Αξιολόγησης, της πιο δυνατά δεμένης με την παραγωγή Εκπαίδευση. Ομως με μια «μικρή» διαφορά: βάζουμε, όπως είπαμε και πριν, το απλό ερώτημα «σε όφελος τίνος;» Αυτό όμως δε γίνεται κατανοητό παρά μόνο όταν γνωρίζουν οι νεολαίοι μας τι σημαίνει η Σχολή στην οποία φοιτούν και τι η επιστήμη που μαθαίνουν.

(Τις θέσεις αυτές τις διατυπώνω από το 1975 - πέρα από παλιότερες εισηγήσεις μου σε Αχτιδικές Συνδιασκέψεις από το 1984 και μετά, δες άρθρο μου στον Ριζοσπάστη της 29.11.1989 «Μόρφωση δεμένη με τις λαϊκές ανάγκες» και «το καθήκον της νεολαίας να μαθαίνει είναι πολιτικό καθήκον» (ΚΟΜΕΠ 411990). Θα γίνει τώρα κάτι;)

***

1. Πριν από αυτό το κείμενο ας διαβαστεί ξανά η ομιλία του Χ.Φλωράκη στο 13ο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, ΚΟΜΕΠ 10/1986, που έθετε με έμφαση το ίδιο θέμα χωρίς όμως ανταπόκριση από το ακροατήριο.

2. Ενα από τα δύο βασικά ΕΠΟΝίτικα συνθήματα (το άλλο ήταν «πολεμάμε και τραγουδάμε», που συνέδεε τον Πολιτισμό με την Επανάσταση).

Γιώργος Μ. Σαρηγιάννης

ΚΟΒ ΕΜ Πολυτεχνείου