α. Κανείς, και περισσότερο η νεολαία, δεν πείθεται από τσιτάτα, συνθήματα ή απόλυτους αφορισμούς του στιλ «φταίει ο Ιμπεριαλισμός», «ένοχος είναι ο Καπιταλισμός», «το Οραμά μας είναι ο Σοσιαλισμός» κλπ. Για να κατανοήσει ο μη κομμουνιστής (για να μην πω και πολλοί από τους οργανωμένους συντρόφους μας) το περιεχόμενο αυτών των συνθημάτων και να τα κάνει «Πιστεύω» του, πρέπει να τα κατανοήσει μέσα από την καθημερινή ζωή και την καθημερινή πράξη, και κυρίως χωρίς να του πει κανείς ποιος φταίει και γιατί αγωνιζόμαστε, αυτό θα το καταλάβει μόνος του και τότε μόνο θα είναι βίωμά του και όχι ψευτοεπαναστατικό (μικροαστικό) ξέσπασμα που θα του περάσει πολύ γρήγορα. Εχω βαρεθεί σύντροφοι να ακούω ότι «στελέχη της άρχουσας τάξης υπήρξαν μέλη της ΚΝΕ ή του Ρήγα», τελικά όλοι πέρασαν από την ΚΝΕ στην εφηβική τους ηλικία (έγινε και της μόδας η επανάσταση!), ο Πάγκαλος, ο Βενιζέλος, ο Αβραμόπουλος, αμάν πια!

β. Επομένως, βασικό θέμα είναι η βίωση των προβλημάτων που θα τους διδάξει τι εστί ιμπεριαλισμός, όμως αυτό για να γίνει πρέπει οι φοιτητές μας να ξαναμπούν ενεργητικά στο αμφιθέατρο και στο σχεδιαστήριο, και να σπάσουν ακόμη και μονομερώς την αγκύλωση των αριστεριστών που δε μετέχουν στις διαδικασίες της Σχολής (Γενικές Συνελεύσεις, Διοικητικά Συμβούλια, Τομείς κλπ). Ας δούμε αναλυτικότερα τι σημαίνουν τα παραπάνω.

Α. Ενεργητική συμμετοχή στις σπουδές (αμφιθέατρο και σχεδιαστήρια). Σημαίνει κριτική (πολιτικά) στάση στην κατεύθυνση της Σχολής, στην άλωσή της από την ομάδα των βρετανικών προτύπων του Hiller κ.α. ή των «μοντέρνων», ή των ελάχιστης εμβέλειας συναδέλφων που ούτε για λέκτορες δεν κάνουν και είναι ήδη καθηγητές. Για να γίνει όμως κριτική πρέπει να γνωρίζει ο φοιτητής ποιο είναι το σωστό και ποιο όχι, άρα πρέπει να είναι από τους καλύτερους φοιτητές, να διαβάζει, να σχεδιάζει και να έχει επαφή με τη Σχολή και τους χώρους της δέκα μήνες τον χρόνο και όχι μόνο τις παραμονές των φοιτητικών εκλογών στα γνωστά «τραπεζάκια», (η μόνη περίπτωση να δεις δικό μας φοιτητή στη Σχολή, με το φραπεδάκι του από το πρωί ως το βράδυ, και να μην παίρνει ιδέα ότι δίπλα του η Σχολή βράζει: στα προγράμματα σπουδών, στις εκλογές καθηγητών, στα ερευνητικά...). Οι νεολαίοι μας δεν είναι μόνο για να κολλάν αφίσες ή να ψήνουν ευκαιριακές ψήφους.

1. Το θεμελιώδες πρόβλημα είναι πολιτικό, χωρίς να χρειάζεται να το κατονομάζουμε ευθέως: «Αρχιτεκτονική για ποιον; σε τίνος όφελος»; και ακόμη «με ποιες διαδικασίες ασκείται η αρχιτεκτονική;» Με απλά λόγια, θα βγουν αρχιτέκτονες και τι θα κάνουν; Αυτό φυσικά δεν είναι αποκλειστικά στη δικαιοδοσία τους, όμως πολιτικά συμπεράσματα και πολιτική στάση θα πρέπει να ξέρουν, τουλάχιστον ποια είναι η σωστή. Τι θα κάνουν, αυτό είναι άλλη ιστορία, τουλάχιστον ας γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν, και βλέπουμε.

2. Ετσι, οι φοιτητές μας θα πρέπει να αντιδρούν συνειδητά (και όχι επειδή το λέει η Οργάνωση) στα θέματα που τους δίνονται, στις κατευθύνσεις αυτών των θεμάτων, ακόμη και στην αξιολόγησή τους από τους καθηγητές, οι οποίοι δίνουν μεγάλους βαθμούς σε «εφεντζίδικα» θέματα και όχι σε συνεπή στις προδιαγραφές τους. Θα πρέπει να έχουν τη γνώση ώστε να κριτικάρουν ανοιχτά και δημόσια την εκφώνηση ενός θέματος, την πορεία επίλυσής του, την τελική του βαθμολόγηση. Για να το κάνουν όμως αυτό πρέπει να ξέρουν.

3. Πέρα από το πολιτικό περιεχόμενο κάθε θέματος, υπάρχει και το τεχνικό του. Πόσα κτίρια σχεδιάζονται «έτσι επειδή τους αρέσει» ή «επειδή κάνουν εντύπωση» αλλά δεν μπορούν να κατασκευαστούν, ή δεν μπορούν να λειτουργήσουν; Πολλές φορές η Σχολή αναγκάστηκε για να καλύψει αυτή την αδυναμία της, να δημιουργήσει «διατομεακά» μαθήματα, τα οποία ως αρχή είναι σωστό, αλλά πόσες φορές αυτά τα διατομεακά λειτούργησαν ως τέτοια; Με την ουσιαστική δηλαδή συμμετοχή από διαφορετικούς τομείς, ώστε να αποφεύγονται χοντράδες κατασκευαστικές ή λειτουργικές ή πολεοδομικές ή άλλες; και ποια είναι η ευθύνη των φοιτητών που αποδέχονται τον εκφυλισμό αυτών των «διατομεακών» και την κυριαρχία της αφηρημένης «Σύνθεσης»;

4. Εχουμε να πούμε πάρα πολλά, για το περιεχόμενο και την κατεύθυνση της Σχολής, κυρίως για την προσπάθεια κυριαρχίας του τομέα Συνθέσεων (και συγκεκριμένων προσώπων) και μάλιστα σε κατεύθυνση «μοντέρνα» και απολιτική, αντιδραστική σε τελευταία ανάλυση, παρ' όλο το «αριστερό περιτύλιγμα» με το οποίο σερβίρονται. Ποιος φοιτητής μας όμως έχει το υπόβαθρο εκείνο των γνώσεων και την πολιτική ωριμότητα να το κατανοήσει, να το διατυπώσει και να το φωνάξει στο αμφιθέατρο, δημιουργώντας πλέον πολιτική συζήτηση;

Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω, είμαστε σε πολύ χαμηλό επίπεδο και για να ξεκινήσουμε χρειάζεται ένας μακροχρόνιος προγραμματισμός, ο οποίος θα αποδώσει μετά από ένα ή δύο εξάμηνα:

Θα πρέπει να γίνει μια εσωκομματική προκαταρκτική συζήτηση σε επίπεδο αχτίφ, τουλάχιστον σε πρώτη φάση με τις Σχολές Πολιτικών, Αρχιτεκτόνων και Τοπογράφων, όπου σε μια ελεύθερη συζήτηση, θα δούμε πώς αντιμετωπίζουν οι φοιτητές τις σπουδές τους, τι προβλήματα νομίζουν ότι έχουν, και ακόμη να κατανοήσουν και εκείνοι και εμείς ποιο είναι το επίπεδο των γνώσεών τους.

Στη δεύτερη φάση, θα πρέπει να γίνει λεπτομερής ανάλυση παράλληλα σε δύο επίπεδα: Ποιος θα πρέπει να είναι ο στόχος, η κατεύθυνση και το περιεχόμενο της (κάθε) Σχολής, αλλά και τι συμπεράσματα εξάγονται από τα θέματα, τη διδασκαλία, τα συγγράμματα και τις βαθμολογίες. Αυτό θα πρέπει να γίνει κατά Σχολή, ακόμη σε εσωκομματικό επίπεδο, δεδομένου ότι είναι σίγουρο ότι θα ασκηθεί και κριτική για την πολιτική του ίδιου του Κόμματος στο Πολυτεχνείο. Στη φάση αυτή, θα μπορούμε να συζητάμε με τους φοιτητές μας επάνω στα προβλήματα αυτά οπωσδήποτε στην αρχή και στο τέλος του εξαμήνου, συγκεκριμένα για κάθε θέμα και κάθε μάθημα.

Τέλος, στην τρίτη φάση, θα είναι πια ώριμοι οι φοιτητές να βγουν προς τα έξω και να ανοίγουν ουσιαστικές συζητήσεις και κριτικές. Τότε, όταν αποκτήσουν ουσιαστικά το κύρος ενός φοιτητή που γνωρίζει τα προβλήματα της Σχολής τότε θα μπορούν να παρεμβαίνουν με περισσότερη βαρύτητα στους συμφοιτητές τους. Αν εργαστούμε όλοι εντατικά, μπορεί αυτή η φάση να έρθει στο τέλος αυτού του ακαδημαϊκού έτους, θα θεωρηθεί επιτυχία, αν φοιτητές μας μετέχουν ενεργά στις διπλωματικές και τις διαλέξεις που γίνονται στη Σχολή.

Παράλληλα, βέβαια, δε θα απομακρυνθούν από τις τρέχουσες πολιτικές κινητοποιήσεις, προς το παρόν θα γίνονται όπως ως τώρα, όμως τα αποτελέσματα της δουλιάς ανασυγκρότησης του ακαδημαϊκού έτους θα είναι ορατά και στον «καθαρό» πολιτικό τομέα, με πολλαπλασιαστικά φαινόμενα, αυτό όμως εξαρτάται από μας και τους φοιτητές, αλλά και την καθοδήγηση, που θα πρέπει να κατανοήσει και να ενστερνιστεί το πρόγραμμα αυτό.

Β. «Αξιολόγηση», «Σύνδεση Πανεπιστημίου και Παραγωγής»... Υπήρχε χώρα με πιο σκληρή αξιολόγηση εκπαιδευτικών και φοιτητών από τη Σοβιετική Ενωση και τις Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες; Υπήρχε χώρα με την πιο προγραμματισμένη στις ανάγκες της Παραγωγής Εκπαίδευση; Εμείς είμαστε υπέρ της πιο σκληρής Αξιολόγησης, της πιο δυνατά δεμένης με την παραγωγή Εκπαίδευση. Ομως με μια «μικρή» διαφορά: βάζουμε, όπως είπαμε και πριν, το απλό ερώτημα «σε όφελος τίνος;» Αυτό όμως δε γίνεται κατανοητό παρά μόνο όταν γνωρίζουν οι νεολαίοι μας τι σημαίνει η Σχολή στην οποία φοιτούν και τι η επιστήμη που μαθαίνουν.

(Τις θέσεις αυτές τις διατυπώνω από το 1975 - πέρα από παλιότερες εισηγήσεις μου σε Αχτιδικές Συνδιασκέψεις από το 1984 και μετά, δες άρθρο μου στον Ριζοσπάστη της 29.11.1989 «Μόρφωση δεμένη με τις λαϊκές ανάγκες» και «το καθήκον της νεολαίας να μαθαίνει είναι πολιτικό καθήκον» (ΚΟΜΕΠ 411990). Θα γίνει τώρα κάτι;)

***

1. Πριν από αυτό το κείμενο ας διαβαστεί ξανά η ομιλία του Χ.Φλωράκη στο 13ο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, ΚΟΜΕΠ 10/1986, που έθετε με έμφαση το ίδιο θέμα χωρίς όμως ανταπόκριση από το ακροατήριο.

2. Ενα από τα δύο βασικά ΕΠΟΝίτικα συνθήματα (το άλλο ήταν «πολεμάμε και τραγουδάμε», που συνέδεε τον Πολιτισμό με την Επανάσταση).

Γιώργος Μ. Σαρηγιάννης

ΚΟΒ ΕΜ Πολυτεχνείου