Λέμε να ετοιμάσουμε τυρόπιτες με γιαούρτη; Ναι; Τότε ελάτε και πάρτε θέση: Ετοιμοι; Αρχίζουμε: Κοσκινίζουμε τέσσερα φλιτζάνια αλεύρι και το βάζουμε σε μια λεκάνη. Κάνουμε μια γουβίτσα και ρίχνουμε δυο κουταλιές βούτυρο (να είναι μαλακό), έναν κεσέ γιαούρτη και τους κρόκους δυο αυγών. Τα ζυμώνουμε καλά. Αφού σκουπίσουμε καλά το μάρμαρο της κουζίνας ανοίγουμε τη ζύμη σε φύλλο πάχους μισό εκατοστό και με ένα ποτήρι του νερού κόβουμε τη ζύμη σε στρογγυλά κομμάτια. Μέσα σε ένα μπολ κόβουμε εκατό γραμμάρια φέτα σκληρή σε μικρά κομμάτια, ανακατεύουμε δυο κουταλιές βούτυρο και δυο ολόκληρα αυγά και βάζουμε μια κουταλιά πάνω σ' ένα από τα στρογγυλά κομμάτια και τα διπλώνουμε αφού τα έχουμε αλείψει με χτυπημένα ασπράδια έτσι ώστε να σχηματιστεί ένα μισοφέγγαρο. Τα τοποθετούμε μέσα σε ένα ταψί ελαφρά βουτυρωμένο και τα ψήνουμε σε μέτριο φούρνο για είκοσι λεπτά.

Δεν είναι η πρώτη φορά που «κατεβαίνουμε» στο «Υπόγειο» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Δεν είναι η πρώτη φορά που διαβάζοντας το εξαιρετικό αυτό βιβλίο, με θαυμασμό, αναφωνούμε: «Ηταν πολύ μεγάλος. Ο μεγαλύτερος».

Είναι όμως η πρώτη φορά που μέσα στο σκοτεινό αυτό χώρο εισχωρεί μια φωτεινή αχτίδα ήλιου, που μας αποκαλύπτει «γωνίες» που μέχρι τώρα δεν είχαμε διακρίνει. Και, είναι η πρώτη φορά που δε νιώθουμε θλίψη για την ανεπάρκειά μας στη ρωσική γλώσσα. Κι αυτό συμβαίνει επειδή τούτες οι «Σημειώσεις από το Υπόγειο» που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Αρμός», είναι μεταφρασμένες από την πολυβραβευμένη πεζογράφο Ελένη Λαδιά, η οποία κυριολεκτικά «συγκατοίκησε» με το θλιβερό αυτοκαταστροφικό, τραγικό ήρωα. Εζησε μαζί του. Υπέμενε. Πόνεσε. Τρύπωσε και εγκαταστάθηκε μέσα στο υποχθόνιο πνεύμα του για να ακούσει, για να κατανοήσει και να ερμηνεύσει σωστά. Σαν τέλειωσε η οδυνηρή αλλά τόσο ενδιαφέρουσα λογοτεχνική συγκατοίκηση, η Ελένη Λαδιά με τη γνώση που απέκτησε αλλά και με εκείνη που είχε ήδη, κάθισε κάτω και πάνω στο χαρτί αποκρυπτογράφησε με ακρίβεια τη φαινομενικά ακατάσχετη αλλά τόσο πολύτιμη «φλυαρία» του βασανισμένου, του εύθικτου αλλά και «κακού» ανθρώπου του «Υπογείου», που είναι ίσως και το πιο θεωρητικό βιβλίο του γίγαντα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η παρούσα έκδοση συνοδεύεται και από εκτενές επίμετρο της Ελένης Λαδιά το οποίο ερμηνεύει και φωτίζει από μια άλλη οπτική γωνία το κείμενο. Θετική η συμβολή στη μετάφραση της λόγιας Ρωσίδας Τατιάνας Ντίκο για τον ακριβή έλεγχο του κειμένου με βάση το πρωτότυπο έργο. Μιλάμε για ένα συγκλονιστικό και αιώνιο βιβλίο, για μια εξαιρετική μετάφραση, για μια ιδιαίτερα προσεγμένη έκδοση.

...ένα μεγάλο συγγραφέα

Γνωρίσαμε τον Μάλκομ Μπράντμπερι, αργά, αφού είχε «φύγει» για πάντα. Συνταξιδέψαμε για πρώτη φορά «Στο δρόμο για το Ερμιτάζ» που, δυστυχώς, ήταν και το τελευταίο του λογοτεχνικό «οδοιπορικό». Σ' αυτό το απολαυστικό μυθιστόρημα ο Αγγλος συγγραφέας αφηγείται δυο παράλληλες ιστορίες: η πρώτη εξιστορεί τις περιπέτειες ενός συγγραφέα που, παρέα με μια τραγουδίστρια της όπερας, ένα θεωρητικό λογοτεχνίας, έναν ηλεκτρολόγο και έναν πρώην διπλωμάτη ξεκινά από τη Στοκχόλμη ξεχνώντας τις έρευνές του για τον τάφο του Ρενέ Ντεκάρτ, για να πάει στη Ρωσία μέσα στα πλαίσια του αινιγματικού Προγράμματος Ντιντερό... Η δεύτερη ιστορία μάς γυρίζει πίσω, στα χρόνια της Μεγάλης Αικατερίνης, όταν η τελευταία κάλεσε στην αυλή της τον Ντιντερό για να της δώσει μαθήματα φιλοσοφίας. Ο συγγραφέας διερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι ιδέες ταξιδεύουν ανά τους αιώνες, αναρωτιέται για τη μοίρα των βιβλίων και των χειρογράφων, ειρωνεύεται τις εκκεντρικότητες των θεωρητικών συρμών, σατιρίζει τα σύγχρονα ακαδημαϊκά ήθη, διακωμωδεί τις αγγλοαμερικανικές σχέσεις και μας παρασύρει σε ένα ευχάριστο, γοητευτικό παιχνίδι που αναμειγνύει το παρελθόν και το παρόν, τη μυθοπλασία με την ιστορία, το χιούμορ με τη σοβαρότητα. Οταν φτάσαμε στο τέρμα αποφασίσαμε να συνεχίσουμε το μυθιστορηματικό οδοιπορικό με ξεναγό πάντα τον Μάλκομ Μπράντμπερι σε δυο άλλες λογοτεχνικές περιπέτειες. Διαβάσαμε δυο από τα παλαιότερα βιβλία του και τα βρήκαμε το ίδιο έξυπνα, ευχάριστα και διεισδυτικά, γοητευτικά και χαριτωμένα. Ο «Ανθρωπος Ιστορία», είναι ένας εξαιρετικός και ευρηματικός απολογισμός του κόσμου των πανεπιστημιακών, διανοουμένων και καλλιτεχνών της δεκαετίας του '70. Ο «Δόκτορ Κριμινάλε», το απολαυστικό μυθιστόρημά του περιπλανάται στα παρασκήνια της διεθνούς πολιτικής και πολιτιστικής ζωής, ρίχνοντας μια οξυδερκή, πονηρή και ευχάριστη ματιά μέσα στα άδυτα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ολα τα βιβλία του Μάλκομ Μπράντμπερι κυκλοφορούν από τις «Εκδόσεις Πόλις».

Θυμάμαι το Ξυλόκαστρο από τον καιρό που θυμάμαι τον εαυτό μου. Περνούσα με τους γονείς μερικές μέρες τα καλοκαίρια. Θυμάμαι τον εαυτό να κολυμπάει ώρες ολόκληρες και μετά βρεγμένη με το μαγιό να πηδάει πάνω στη σέλα του ποδηλάτου και να ποδηλατεί μέχρι εξάντλησης. Θυμάμαι τα ηλιοβασιλέματα, τότε που ήταν ήρεμα και γοητευτικά και καθόλου νοσταλγικά και μελαγχολικά, όπως είναι σήμερα. Δεν είχα ακόμη τίποτε να νοσταλγήσω, να επιθυμήσω. Εκλεινα τα μάτια και με φανταζόμουν δέκα χρόνια μεγαλύτερη... Μεγάλη. Τι ευτυχία! Λύσσαξα να περάσουν τα χρόνια. Τρομερό και αναπόφευκτο ήταν. Εισακούστηκα. Μου έκαναν το χατίρι τα χρόνια και πέρασαν. Ομως πολλά από αυτά με προσπέρασαν χωρίς να το καταλάβω. Μήπως διότι, προσπαθώντας να φτιάξω το μέλλον μου, κατέστρεφα το παρόν μου; Μπορεί, ποιος ξέρει; Μα.. «ας μη γυρίζει ο λογισμός στα χρόνια εκείνα πίσω, κάλλιο μια τέτοια θύμηση για πάντα να χαθεί», που λέει και ο ποιητής...

Ασφαλέστερο είναι να επιστρέψουμε στο σήμερα, στο τώρα. Τώρα, που η θέα της δύσης μάς βυθίζει σε απέραντη θλίψη, τώρα που το ποδήλατο μας φαίνεται μουσειακό, μακρινό, απαγορευμένο. Το έμφραγμα καραδοκεί στη γωνία. Με την πρώτη ορθοπεταλιά... Και το κάταγμα με την πρώτη στραβοτιμονιά. Φέτος, λοιπόν, μετά από τόσα χρόνια έτυχε να βρεθώ στην πανέμορφη Ορεινή Κορινθία, την οποία ασφαλώς θα την είχαμε επισκεφτεί με την οικογένειά μου κάποτε. Τότε αλλά που τίποτε δε μου θύμιζε, ευτυχώς.

Εμεινα τρεις ενδιαφέρουσες μέρες στα Μεσαία Τρίκαλα και επέστρεψα με μερικά κιλά περισσότερα, αλλά με τις πιο καλές εντυπώσεις. Πανέμορφο τοπίο, ευγενικοί και φιλόξενοι οι ντόπιοι, και φαγητό εξαιρετικό. Τόσο εξαιρετικό ήταν που γύρισα αρκετά βαρύτερη από κιλά, και τόσο ευχάριστη η διαμονή μου ήταν που επέστρεψα με πιο ελαφριά και χαρούμενη διάθεση. Σ' αυτό το μικρό χρονικό διάστημα αποτόλμησα μερικές μικρές «επιδρομές». Πού; Παντού στα πέριξ. Στη Στυμφαλία, εκεί που η μυθολογία θέλει να είναι η λίμνη, στις όχθες της οποίας ο Ηρακλής σκότωσε τις μυθικές καταστρεπτικές όρνιθες. Στη Συκιά, όμως, μόλις πλησίασα ενεργοποιήθηκε η μηχανή της μνήμης μου γι' αυτό έκανα επιτόπου στροφή. Λιποτάκτησα. Μετά επισκέφτηκα το καταπράσινο μεσογειακό Σοφικό στο μεσόγειο χωριό και μετά αποφάσισα να πάω στη Νεμέα που βρίσκεται στα σύνορα με το νομό Αργολίδας. Τούτη η περιοχή έχει μεγάλη αρχαιολογική σημασία. Σύμφωνα πάντα με τη μυθολογία, ο Ηρακλής πραγματοποίησε έναν από τους άθλους του. Σκότωσε με τα χέρια του τον Λέοντα της Νεμέας που ήταν ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής. Εδώ επίσης από το 573 π.Χ. γίνονταν κάθε δυο χρόνια τα Νέμεα, σε ανάμνηση του θανάτου από δάγκωμα φιδιού του γιου του βασιλιά της Νεμέας Λυκούργου, του μικρού Οφέλτη. Εκανα μια υπέροχη βουτιά στον όμορφο ψαροχώρι τον Κόρφο και μετά επισκέφτηκα το παραλιακό χωριό Λέχαιο που αποτελούσε ένα από τα δυο λιμάνια της αρχαίας Κορίνθου, εκείνα τα χρόνια, τα χρόνια τα παλιά.

Είναι ένα παραλιακό χωριό, χτισμένο στην άκρη της διώρυγας που χωρίζει την Πελοπόννησο από τη Στερεά (κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα). Λένε, και ασφαλώς θα έχουν δίκιο, πως αυτή η διώρυγα ήταν επιθυμία και όνειρο των αρχαίων για χιλιάδες χρόνια. Λένε ότι ο Περίανδρος, αλλά και άλλοι μεγάλοι όπως Δημήτριος ο Πολιορκητής, ο Ιούλιος Καίσαρ, ο Γάιος και ο Ανδριανός είχαν κάνει σχέδια για τη διάνοιξη του Ισθμού... Λένε, μάλιστα, ότι ο Γάιος είχε αναθέσει γύρω στο 40 μ.Χ., σε τεχνικούς του τη μελέτη του έργου. Λένε, και ειδικά Λουκιανός υποστηρίζει, ότι ο Νέρων την άνοιξη του 67 ανήγγειλε επίσημα την έναρξη της διάνοιξης του Ισθμού. Τις εργασίες εγκαινίασε ο ίδιος. Λένε ακόμη ότι το έργο, στο οποίο εργάζονταν χιλιάδες δούλοι, μόνον ο Βεσπασιανός είχε στείλει έξι χιλιάδες Εβραίους αιχμαλώτους από την Ιουδαία, σταμάτησε με το θάνατο του Νέρωνα. Τελικά, πέρασαν τα χρόνια, πέρασαν οι αιώνες και το 1882 η διώρυγα άρχισε να κατασκευάζεται και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1893...

Στα νότια του Ισθμού, στο χωριό Κυράς Βρύσης θα δούμε τα λείψανα του ναού του Ποσειδώνα, που πρωτοχτίστηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. και αντικαταστάθηκε τον 4ο αιώνα. Εκεί τελούνταν κάθε δυο χρόνια οι αγώνες προς τιμήν του ήρωα Παλαιμόνα. Θα θαυμάσουμε την αφετηρία του αρχαιότερου στάδιου της Ισθμίας και τα ρωμαϊκά λουτρά και φυσικά θα επισκεφτούμε το Μουσείο. Ομως... Ωρα να φεύγουμε. Να πάμε πού; Στο Λουτράκι. Μικροαστική επιθυμία νομίζετε πώς είναι; Πιθανόν. Η νοσταλγία που μας κυρίευσε ξαφνικά είναι ακατανίκητη. Το Λουτράκι των παιδικών μας χρόνων περιμένει να μας θυμίσει όλα εκείνα που δεν έχουμε στιγμή ξεχάσει. Πάμε.