Στο σταυροδρόμι των ονείρων και της ανησυχίας, ένα κορίτσι προσπαθεί να βάλει τάξη στις πρώτες φωτογραφίες που τράβηξε με τη δική του μηχανή. Τις βάζει σε λεύκωμα, βάζει από κάτω μια σύντομη λεζάντα, δυο γραμμές όλες και όλες. Και ξαφνικά τα δυο λόγια γίνονται χίλια. Αναφερόμαστε στο μυθιστόρημα της Ελένης Τσιάλτα: «Φωτογραφίζοντας το καλοκαίρι» (Επαινος του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού βιβλίου). Οι σελίδες του φιλοξενούν τις σκέψεις ενός δεκατριάχρονου κοριτσιού, που ενώ συνεχίζει να παίζει, αρχίζει και να παρατηρεί. Η ιστορία είναι απλή: Δυο αδελφές γυρίζουν με τα παιδιά τους, να περάσουν τις διακοπές στο πατρικό σπίτι. Οι άντρες πηγαινοέρχονται τα Σαββατοκύριακα, η οικογένεια όμως είναι εδώ, κι αυτό ηρεμεί τα παιδιά κάνοντάς τα να νιώθουν ασφαλή. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Περίπλους».

Μικρές κομψές σελίδες γεμίζουν τους δυο καλαίσθητους τόμους της λογοτεχνικής σειράς των εκδόσεων «Ροές». Οι «Τρεις θρύλοι και ένα παραμύθι» του Στέφαν Τσβάιχ, σε μετάφραση Δημήτρη Δημοκίδη, εκδίδονται για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα και πρόκειται για θρύλους, που είχε συλλέξει ο εξαιρετικός, αλλά και τόσο ευγενικός, Αυστριακός συγγραφέας Στέφαν Τσβάιχ. Είναι η ιστορία του τρίτου περιστεριού που ο προπάτορας Νώε έπεμψε από την κιβωτό για να του φέρει ειδήσεις, για την ιστορία της Ραχήλ, για την ιστορία του Ινδού ευγενή Βιράτα που προσπαθεί να κατακτήσει την υπέρτατη αρετή και το παραμύθι των δύο πανέμορφων δίδυμων αδελφών που η μια γίνεται αδελφή του ελέους και οι άλλη εταίρα, οι οποίες στο τέλος θα διαπιστώσουν ότι ποτέ δεν ξεχώρισαν, ότι παραμένουν μαζί δεμένες στο ίδιο νόμισμα που οι δυο τους είναι οι όψεις του.

«Οι τελευταίοι» του Ράινερ Μαρία Ρίλκε σε μετάφραση Κατερίνας Τσολακίδου. Και «Οι Τελευταίοι» κυκλοφορούν για πρώτη φορά στα ελληνικά. Εδώ ο Ρίλκε πραγματεύεται τα θέματα που αποτελούν σημείο αναφοράς σ' ολόκληρο το έργο του. Ζωή, θάνατος, Φύση και Πολιτισμός. Τρεις ιστορίες περιστρέφονται γύρω από εκείνο που δεν έχει ειπωθεί, εκείνο που κρύβεται πίσω από τις λέξεις.

Αξίζει να διαβάσουμε και τα δυο αυτά βιβλία. Τώρα.

Λένε ότι οι «καλοκαιρινοί έρωτες» πεθαίνουν συνήθως με την πρώτη φθινοπωρινή βροχή. Πεθαίνουν ακαριαίως ή παίρνουν παράταση και σέρνονται άντε και μέχρι τον Οκτώβρη το πολύ... Το θέμα μας όμως δεν είναι γιατί δεν κρατάνε, το θέμα μας είναι πώς τελειώνουν και με ποιο τρόπο λέγεται αυτό το «γεια», το «φεύγω», το μού «πέρασε» ή το πιο αποκρουστικό και κάπως ανέφικτο, το «ας μείνουμε φίλοι»;

Τούτο το καλοκαίρι είδα νέους που έστελναν και έπαιρναν μηνύματα από το κινητό τηλέφωνο. Εκατοντάδες νέους ανθρώπους, χιλιάδες μηνύματα. Από το ύφος που είχαν, προσπαθούσα να φανταστώ τι διάβαζαν, τι έγραφαν και τις περισσότερες φορές ήταν τόσο ευδιάκριτο που μάλλον δεν έπεφτα έξω... Ανάμεσά τους υπήρχαν και μηνύματα χωρισμού. Δε χρειάζεται να διαθέτεις μεγάλη εξυπνάδα για να τα «διαβάσεις» από μέτρα μακριά. Διότι «μιλούν» τα μάτια του παραλήπτη, το «μαρτυρούν» τα χέρια, το «δηλώνει» η κίνηση του σώματος, το «φωνάζει» η έκφραση του προσώπου. Μια άλλη εποχή, όμως, μια εποχή παλιά... πολύ παλιά, οπωσδήποτε πριν από το 1993, που έκανε την καταλυτική εμφάνισή της, την επέλασή της μάλλον, η κινητή τηλεφωνία, οι άνθρωποι για να χωρίσουν έγραφαν επιστολές. Ας διαβάσουμε λοιπόν επιστολές γυναικών, επιστολές χωρισμού οι οποίες εκτός από τον συναισθηματικό πλούτο, παρουσιάζουν και μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον. Το βιβλίο «Γράμματα χωρισμού» κυκλοφορεί από τις «εκδόσεις Μελάνι» με την εισαγωγή και τη μετάφραση της Εφης Φρυδά. Ας δούμε λοιπόν, πώς είπαν «αντίο» οι διάσημες γυναίκες όπως η Γεωργία Σάνδη, η Σάρα Μπερνάρ, η Σαρλότ Μπροντέ, η Αλμα Μάλερ Βέρφελ, η Σιμόν ντε Μποβουάρ, η Αν Μπόλεϊν, η Αναΐς Νιν και άλλες. Προτιμότερο το γράμμα από το «κινητό τέλος», δεν είναι; Είναι.

«Ο καθρέφτης των ευχών» και «Με μισή καρδιά» (Εκδόσεις «Κέδρος») σε εικονογράφηση Παναγιώτης Σκλαβενίτης, είναι τα δυο όμορφα παιδικά βιβλία της πολυτάλαντης Κωστούλας Τωμαδάκη. Δύο ευχάριστες ιστορίες που απευθύνονται σε παιδιά δέκα ετών και πάνω, δυο ιστορίες που θα αποκαλύψουν τα μυστικά και ψέματα της ζωής της Ελένης, αλλά και των κλεμμένων χρημάτων από το σχολείο που πρέπει οπωσδήποτε να αντικατασταθούν και να βρεθεί ο ένοχος. Δροσερές απολαυστικές ιστορίες γεμάτες αίσθημα, φαντασία και πρωτοτυπία. Η Κωστούλα Τωμαδάκη δε είναι μόνον συγγραφέας («Λεκέδες σε μετάξι») αλλά και βραβευμένη σκηνοθέτης («Γυναίκα στην άμμο» - Κρατικό βραβείο υπουργείου Πολιτισμού) «Πες μου πως μ' αγαπάς» και «Οι μοναχικές γυναίκες».

Για τη μουσική της ψυχής πολλοί γνωρίζουνε πολλά, για την ποίηση της ψυχής όμως ποιος ξέρει να μας πει κάτι; Μέχρι τούτη τη στιγμή σχεδόν αγνοούσαμε την ύπαρξή της, αλλά τώρα κρατάμε στα χέρια μας μια εξαιρετική ανθολογία με τον τίτλο «Η ποίηση της Μαύρης Αφρικής: νέγροι ποιητές και νέγρες ποιήτριες» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ροές» και σε λίγο θα είμαστε σε θέση να έχουμε άποψη. Πρόκειται, από ό,τι διαπιστώνουμε, για ένα συναρπαστικό έργο όχι μονάχα για τη σύλληψη και την πραγμάτωσή του, μα και για την πρωτοτυπία του. Κι αυτό γιατί συμπληρώνει ένα μεγάλο κενό στην ελληνική βιβλιογραφία. Οι επισημάνσεις και οι επιλογές - όπως οι μεταφράσεις των ποιημάτων έχουν γίνει από το μεταφραστή και συγγραφέα Α. Νταουσάνη - κι όλα αντανακλούν σύγχρονους σε χρήση τρόπους και μεθόδους έτσι ώστε το βιβλίο να περιλαμβάνει μόνο ποίηση, γραπτή και προφορική, που να αντέχει στις απαιτήσεις των απλών, αλλά και των πιο καλλιεργημένων ανθρώπων. Η πρώτη έκδοση αυτού του συμπληρωμένου και εμπλουτισμένου τόμου έχει τιμηθεί από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας το 1992.

Στο μαγευτικό, αλλά πανάκριβο, νησί θα βρεθούμε σήμερα. Θα μου πείτε και πώς, και πέρσι πήγαμε. Ε, λοιπόν, θα πάμε και φέτος. Μια φορά δε φτάνει. Φτάνει; Μερικοί έχουν την εντύπωση ότι η Σαντορίνη από μακριά μοιάζει με χιονισμένο βουνό από τα λευκά σπίτια που απλώνονται γύρω από τον απότομο βράχο που σχηματίζει την Οία, τα Φηρά και τον Πύργο. Το υπόλοιπο νησί είναι κρυμμένο. Δε φαίνεται από τη θάλασσα παρά οι τρεις οικισμοί και οι πολύχρωμες (κεραμιδί, βυσσινί, μαύρες και σταχτιές) λωρίδες που έχει «σπείρει» πάνω στο χώμα η ηφαιστειακή λάβα.

Το νησί, που οφείλει το σχηματισμό του στις γεωλογικές μεταβολές των Προϊστορικών Χρόνων, ανέπτυξε σημαντικότατο πολιτισμό κατά τη Μετακυκλαδική Εποχή (μετά το 2000 π.Χ.) και γνώρισε οικονομική, εμπορική και καλλιτεχνική ακμή, η οποία διακόπηκε βίαια με την έκρηξη του ηφαιστείου το 17ο -16ο αιώνα π.Χ., φυσικά. Ηταν τότε που το κεντρικό τμήμα του νησιού βυθίστηκε, σχηματίζοντας μια μεγάλη καλντέρα. Η βιβλική καταστροφή έκανε τους ερευνητές να τη συσχετίζουν με τη μυθική Ατλαντίδα. Ακολούθησαν και άλλες εκρήξεις, από τις οποίες σχηματίστηκαν άλλα νησάκια μέχρι το 1570, οπότε σημειώθηκε και νέα έκρηξη, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να βυθιστεί το νότιο άκρο του λιμανιού και να σχηματιστεί η Μικρή Καμένη, ενώ το 1707 πάλι από τις εκρήξεις «γεννήθηκε» η Νέα Καμένη. Είναι περίεργο, που μερικές φορές αντιστέκεται. Δεν παθαίνει τίποτε και δεν πεθαίνει εύκολα. Παρ' όλες αυτές τις απίστευτα τρομερές καταστροφές το νησί σήμερα είναι μαγευτικό. Μοναδικό, θα λέγαμε. Και πανάκριβο. Εκεί συρρέουν οι λάτρεις των Κυκλάδων, εκεί θα περάσουμε και εμείς αυτό το γαλήνιο πρωινό του Σεπτέμβρη. Εκεί στα στενά δρομάκια θα περπατήσουμε και θα θαυμάσουμε τα μικρά λευκά, γοητευτικά σπιτάκια, εκεί θα ανέβουμε πάνω στο γαϊδουράκι για να φτάσουμε ψηλά και να πούμε «Θεέ μου, δώσ' μου κι άλλα μάτια, για να χωρέσει όλη αυτή η μαγεία. Δώσε μνήμη στην εικόνα για να διαρκεί και να μπορώ να την ανακαλώ τις θλιβερές μέρες του Νοέμβρη».

Σε απόσταση 15 χιλιομέτρων από τα Φηρά βρίσκεται το Ακρωτήρι. Εκεί στο χώρο των ανασκαφών, που άρχισαν το 1967 από τον καθηγητή Σπ. Μαρινάτο και συνεχίστηκαν από τον καθηγητή Χρήστο Ντούμα, είναι ο προϊστορικός οικισμός που κατοικήθηκε στα μέσα της 5ης χιλιετίας π.Χ. και που κατά την 3η χιλιετία η παράκτια εγκατάσταση εξελίχθηκε σε σημαντικό αστικό κέντρο. Οι πολυώρφοες οικίες, το αποχετευτικό δίκτυο, οι λιθόστρωτοι δρόμοι, οι πλατείες και οι υπέροχες τοιχογραφίες μαρτυρούν το υψηλό πολιτιστικό επίπεδο της περιοχής εκείνης της εποχής.

... θα κάνουμε τώρα αμέσως. Δεν είναι δυνατόν να μην επισκεφτούμε τα Μουσεία. Το Αρχαιολογικό που περιλαμβάνει συλλογή από θηραϊκά αγγεία και ευρήματα από τις ανασκαμμένες θέσεις. Γεωμετρικής Περιόδου κατά κύριο λόγο. Το Λαογραφικό του Εμμ. Λυγνού, το οποίο περιλαμβάνει εργαστήρια παλιών επαγγελμάτων, υπόσκαφο σαντορινέικο σπίτι και οιναποθήκη με πατητήρι. Προϊστορικής Θήρας. Απολιθώματα φυτών που ευδοκιμούσαν πριν από την εμφάνιση του ανθρώπου στη Θήρα και αρχαιολογικά ευρήματα από ανασκαφές. Μεταξύ άλλων εκτίθενται: Νεολιθική κεραμική, πρωτοκυκλαδικά μαρμάρινα ειδώλια και αγγεία από το νεκροταφείο της περιοχής των Φηρών και από το Ακρωτήρι και από την περίοδο της ακμής του Ακρωτηριού θα δούμε γύψινα εκμαγεία επίπλων, είδη οικοσκευής, χάλκινα σκεύη, εργαλεία, όπλα, κοσμήματα, σφραγίδες, πινακίδες και το χρυσό ειδώλιο του αιγάγρου κατασκευασμένο με τη μέθοδο της κηρόχυσης, κάτι που το κάνει μοναδικό. Μα το περίεργο είναι ότι εδώ στη Σαντορίνη, ό,τι και αν κάνουμε, ό,τι κι αν βλέπουμε, έχουμε συνεχώς την αίσθηση της μοναδικότητας.

(ΥΓ: Καθ' οδόν στην Ιρλανδία της προηγούμενης Κυριακής, μας ταξίδεψε ο Βασίλης ΛΙΟΓΚΑΡΗΣ που ο «δαίμων» παράλειψε να σημειώσει).