Γυρνώντας στο σπίτι μετά τη δουλιά ή την παραλία - για τους τυχερούς - φαγητό μαγειρεμένο δεν υπάρχει και πεινάμε. Μπορούμε να ετοιμάσουμε ένα γρήγορο και θρεπτικό γεύμα. Αρκεί στο ψυγείο να υπάρχει λίγο γάλα, 1 αβγό και 2 φέτες ψωμί του τοστ.

Σε ένα βαθύ πιάτο χτυπάμε μ' ένα πιρούνι το αβγό με μια πρέζα αλάτι και συμπληρώνουμε ένα ποτήρι του κρασιού γάλα. Μουλιάζουμε μία μία τις φέτες του τοστ τρυπώντας τες με το πιρούνι. Τηγανίζουμε σε χαμηλή φωτιά με ελάχιστο λάδι. Μόλις ροδοκοκκινίσουν είναι έτοιμες. Αν θέλουμε βάζουμε από πάνω και λίγο τριμμένο τυρί. Κόβουμε και μια ντοματούλα και ξεγελάμε την πείνα μας!

Ο Πούσκιν Αλεξάντερ Σεργκέεβιτς είναι ένας μεγάλος Ρώσος λογοτέχνης. Στη χώρα του τον αποκαλούν «Ηλιο της ρωσικής ποίησης». Γεννήθηκε στη Μόσχα από αριστοκρατική οικογένεια το 1799. Από μικρό παιδί είχε κλίση προς τη λογοτεχνία. Αγαπούσε πάρα πολύ την Ελλάδα. Από τα πολύ νεανικά του χρόνια διάβαζε την ποίηση των αρχαίων Ελλήνων. Στο Κισινιόφ, στην εξορία του, γνώρισε τους αδελφούς Υψηλάντη και με πάθος παρακολουθούσε τη δράση της Φιλικής Εταιρείας και τα μεγάλα πολιτικά γεγονότα στην Ελλάδα. Αφιέρωσε και μερικά ποιήματα στον ελληνικό λαό που πολεμούσε για την απελευθέρωσή του από τους Τούρκους, όπως το «Συ, Ελληνίδα μου, μην κλαις, ο σύζυγός σου έπεσε στη μάχη... και ήταν ήρωας» (1821) και άλλα.

Τα κύρια έργα του είναι: «Ρουσλάν και Λιουντμίλα», «Ο δεσμώτης του Καυκάσου», το μυθιστόρημα σε στίχους «Ευγένιος Ονέγκιν», «Οι αδελφοί ληστές», «Η κόρη του λοχαγού», «Η ντάμα Πίκα».

Εγραφε για τους μεγάλους, αλλά δεν ξεχνούσε και τα παιδιά. Ολα τα δημιουργήματά του ανήκουν στην παγκόσμια λογοτεχνία και δεν αφήνουν ασυγκίνητο κανέναν άνθρωπο.

Ρώσος Σοβιετικός συγγραφέας, μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ (1939). Το 1907 δημοσίευσε τη συλλογή ποιημάτων «Λυρικά». Το 1910 δημοσίευσε τη συλλογή πεζών «Παραμύθια της Καρακάξας» και το 1911 τα ποιήματα «Πέρα από τα γαλάζια ποτάμια».

Στη λογοτεχνική δημιουργία του της δεκαετίας του 1920 και των αρχών της δεκαετίας του 1930 αναπτύσσεται η κριτική του καπιταλισμού στα διηγήματα «Μαύρη Παρασκευή», «Η συμμαχία των πέντε», στο σατιρικό μυθιστόρημα «Οι περιπέτειες του Νεβζόροφ».

Αλλα έργα του: Τα μυθιστορήματα «Αελίτα», «Αδελφές», «Το 1918», «Μαύρος χρυσός», «Πέτρος ο Πρώτος» (Κρατικό βραβείο της ΕΣΣΔ, 1941), η δραματική διλογία «Ιβάν ο τρομερός-Αετός και Αετίνα» και «Δύσκολα έργα» (Κρατικό βραβείο της ΕΣΣΔ, 1946).

Διατέλεσε βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ και τιμήθηκε με το παράσημο Λένιν καθώς και με πολλά άλλα μετάλλια. Εχει γράψει επίσης διηγήματα και παραμύθια για παιδιά όπως «Η Μαριάννα και το Πουλί της Φωτιάς», «Οι περιπέτειες του Μπουρατίνο», κ.ά.

Μια διαφορετική πρόταση στο χώρο του παιδικού βιβλίου για τους μικρούς αναγνώστες έχουμε για σήμερα. Παραμύθια γεμάτα φαντασία, που θα ταξιδέψουν τα παιδιά σε μια άλλη εποχή και θα γνωρίσουν πρόσωπα και καταστάσεις που θα τα συγκινήσουν. Και τα δύο βιβλία είναι μεταφρασμένα από τη φιλόλογο, συγγραφέα και μεταφράστρια Ιωάννα Γρηγοριάδου και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».

«Τα τρία παραμύθια», του Αλέξανδρου Πούσκιν, είναι τρεις απολαυστικές αφηγήσεις από τον μεγάλο Ρώσο λογοτέχνη που απέδωσε σε στίχους τα παραμύθια που άκουγε όταν ήταν μικρός από τις αγαπημένες του γιαγιά και νταντά. Γραμμένα με απλή και ανάλαφρη γλώσσα που θα εντυπωσιάσει τους μικρούς αλλά και τους μεγάλους αναγνώστες. Ενα σύντομο λεξιλόγιο στο τέλος του βιβλίου θα μας εξηγήσει κάποιες λέξεις που δε μεταφράζονται, όπως, οι βογιάροι που ήταν οι πλούσιοι άνθρωποι, άρχοντες επί τσαρικού θρόνου, που κρατούσαν τα υψηλόβαθμα πόστα. Ακόμα, η εντυπωσιακή εικονογράφηση του Γιάννη Κυριακίδη θα μας μεταφέρει την ατμόσφαιρα της τσαρικής Ρωσίας.

Το βιβλίο «Η Μαριάννα και το Πουλί της Φωτιάς» είναι του Σοβιετικού συγγραφέα και μέλους της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ Τολστόι Αλεξέι Νικολάγεβιτς. Πρωταγωνιστές η τσαρέβνα Μαριάννα, η παραμάνα της Ντάρια και ο γίγαντας Βένκα. Μια ιστορία γραμμένη με λυρικότητα, γεμάτη εικόνες και... ανατροπές! Η εξαιρετική εικονογράφηση είναι της ζωγράφου και χαράκτριας Οξάνας Ρουμελίδη (Ρωξάνη).

Τελειώνοντας το καλοκαίρι αξίζει να διαβάσουμε για το καλοκαίρι της δεκαεξάχρονης Ιμοτζεν που παύει πια να είναι παιδί και πιάνει δουλιά ως σερβιτόρα. Στη ζωή της θα εισβάλουν τρεις λαθρομετανάστες, ανεπιθύμητοι από τους περισσότερους ντόπιους. Μαζί τους θα γίνει το μέλος μιας ομάδας που διεκδικεί ανθρώπινη μεταχείριση για τους αιτούντες άσυλο. Ομως, πόσο καλά γνωρίζει η Ιμοτζεν τους τρεις άντρες; Είναι όλοι όπως δείχνουν; Και η μικρή κοινότητα στην οποία μεγάλωσε πώς θα αντιδράσει όταν αισθανθεί ότι απειλείται από τη συνύπαρξη με τους μετανάστες; Αλλά και η ίδια πόσο σίγουρη είναι για τις απόψεις της τώρα που χρειάζεται να δοκιμαστούν στην πράξη; Γραμμένο με ένταση και πίστη στις ανθρώπινες αξίες, το νέο μυθιστόρημα του Αλαν Γκίμπονς «Σκοτεινός κόσμος» αποκαλύπτει τον τρομαχτικό κόσμο που βρίσκεται κάτω από το περίβλημα της κανονικότητας όταν κάτι αναπάντεχο έρχεται να το θρυμματίσει. Από τις εκδόσεις «ΠΑΤΑΚΗ» σε μετάφραση της Κωνσταντίνας Παπαγεωργίου.

Δύο ήταν τα ζαχαροπλαστεία που άφησαν εποχή στην περιφέρεια που εξετάζουμε. Το ζαχαροπλαστείο «Τρε Ζολί» (Tres Jolie = Πολύ Ωραίο) και το ζαχαροπλαστείο - εντευκτήριο των αδελφών Ανδριτσόπουλου.

Το «Τρε Ζολί» ήταν επάνω στην πλατεία, ελαφρά «βυθισμένο» σε σχέση με το επίπεδο της πλατείας και έπρεπε κανείς να κατεβεί λίγα σκαλάκια για να βρεθεί μέσα σ' αυτό. Ηταν βασικά νεολαιίστικο στέκι και συγκέντρωνε στην αίθουσά του ή, το καλοκαίρι, στα λίγα τραπεζάκια που έβγαζε στο πεζοδρόμιο, πολλά μέλη της νεολαίας της περιοχής. Ιδιοκτήτης του ήταν ο Σπύρος Χρυσούλης (ο «Τρε Ζολής» κατά το παρωνύμιο), τον οποίο βοηθούσε και η γυναίκα του και καμιά φορά, στα κατοπινά χρόνια, και ο γιος του. Κάποια εποχή άνοιξαν λίγο πιο κάτω ένα μεγαλύτερο κατάστημα, το «Ρεβ ντ' Ορ» («Reve d' Or» = Χρυσό Ονειρο), το οποίο όμως δεν πήγε καλά και έκλεισε γρήγορα, ενώ στο χώρο του παλαιού «Τρε Ζολί» εγκαταστάθηκε το καφενείο του Μήτσου του «Ερωτα».

Το άλλο ζαχαροπλαστείο, των αδελφών Ηλία και Αριστείδη Ανδριτσόπουλου, ήταν περισσότερο «κυριλέ» (όπως θα λέγαμε σήμερα) και είχε και ανάλογη πελατεία. Με τα σημερινά κριτήρια θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε καφετερία. Ηταν το εντευκτήριο των μεσοαστών της περιοχής και πρόσφερε και το ανάλογο περιβάλλον με το εσωτερικό του προς το καφέ, σε στιλ «μπουαζερί», τα ωραία τραπεζοκαθίσματα, τα καλαμένια πλαίσια για την ανάγνωση των εφημερίδων, κλπ. (αυτά τα τελευταία ήταν ένα εξάρτημα που υπήρχε σε πολλά εντευκτήρια, καφενεία κλπ. της εποχής. Ηταν ένα τετράγωνο πλαίσιο από διασταυρωμένα καλάμια μπαμπού με ένα εξάρτημα στο πλάι για τη συγκράτηση της εφημερίδας, το οποίο επέτρεπε και το ξεφύλλισμά της, και μία λαβή στο κάτω μέρος για να κρατάει το σύνολο ο αναγνώστης και να διαβάζει άνετα τα κείμενα). Στου Ανδριτσόπουλου συνήθιζε να κάθεται τα απογεύματα ή το βραδάκι ο καθηγητής φιλόλογος Ηλίας Γιαννακάκης, από τους αυστηρότερους καθηγητές του ΣΤ΄ Γυμνασίου Αρρένων, και αλίμονο στον μαθητή ή τους μαθητές που τους έβλεπε να τριγυρνάνε στην πλατεία τις ώρες αυτές. Την άλλη μέρα τους «σήκωνε» στο μάθημα και φαντάζεται κανείς τι γινόταν αν δεν ήταν διαβασμένοι.

Στη δεκαετία του 1930 υπήρχε στην ίδια περιοχή και το εργαστήριο ζαχαροπλαστικής «Αριστον». Δεν είχε αίθουσα για σερβίρισμα, μπορούσε όμως κάποιος να αγοράσει και λιανικά τα προϊόντα του.

Σημειώνουμε εδώ ότι το κύριο γλύκισμα των ζαχαροπλαστείων της εποχής εκείνης ήταν τον μεν χειμώνα η πάστα στις διάφορες παραλλαγές της (αμυγδάλου, σοκολατίνα, κλπ.) και το καλοκαίρι, το παγωτό, το οποίο όμως ουδέποτε προσφερόταν το χειμώνα. Υπήρχαν βέβαια και τα άλλα γλυκίσματα, όπως, π.χ., το μιλφέιγ, ο μπακλαβάς ή το καταΐφι, αλλά κανένα δεν έφθανε τη δημοτικότητα της πάστας.

Διαφορετική ήταν η ατμόσφαιρα στα καφενεία. Εκεί κυριαρχούσε ο καφές - ελληνικός στο φλιτζανάκι -, το λουκούμι, το «υποβρύχιο» και τα άλλα γλυκά του κουταλιού. Το υποβρύχιο ήταν το κουταλάκι του γλυκού με μία γενναία δόση κάτασπρου γλυκού βανίλιας ή μαστίχας και το σύνολο βυθισμένο σε ένα ποτήρι νερό. Ο πελάτης έτρωγε το γλυκό, το «υποβρύχιο», το οποίο «αναδυόταν» από τα βάθη του νερού, και κατόπιν έπινε και το νερό. Τα λουκούμια ήταν διαφόρων ειδών, απλά, με αμύγδαλο, με γεύση μαστίχας ή τριαντάφυλλου κ.ο.κ., και με μπόλικη ζάχαρη άχνη στην επιφάνεια. Το καφεδάκι, επίσης πολλών ειδών, πάντα ψημένο στο μπρίκι και το καμινέτο (καμιά φορά στη ζεστή στάχτη). Φυσικά ούτε λόγος για φραπέ, καπουτσίνο, εσπρέσο και τα άλλα σύγχρονα. Τα καφενεία πρόσφεραν και αναψυκτικά, πορτοκαλάδα, λεμονάδα, γκαζόζα, όλα σε γυάλινο μπουκάλι με το ειδικό πώμα (γυαλί, μέταλλο και το απαραίτητο λαστιχάκι). Αρκετά ήταν τα καφενεία στην περιοχή, όπως, π.χ., το καφενείο Γιαννουλόπουλου, επάνω στην πλατεία Κουκακίου, το καφενείο του Μήτσου του Ερωτα, εκεί που ήταν παλαιότερα το ζαχαροπλαστείο «Τρε Ζολί». Αλλο καφενείο, του Θόδωρου, το καφενείο του Γιώργου Παπαδογιάννη και των δύο γιων του, το επιλεγόμενο και «Κλαμπ» από τη νεολαία της περιοχής, κατασκευασμένο ολόκληρο από «μπουαζερί» ή μάλλον «σανιδερί». Το καφενείο του Κωστάκη που χρημάτισε και λέσχη της ποδοσφαιρικής ομάδας «Θρίαμβος». Κανένα φυσικά από αυτά δεν έφθασε μέχρι τις μέρες μας.

Οπως ασφαλώς θα καταλάβατε, ρίξαμε ακόμη μια φορά μια κλεφτή, καυτή, αυγουστιάτικη ματιά στα παλιά. Ξεναγός μας και σήμερα ήταν οι Μάρω Βουγιούκα και Βασίλης Μεγαρίδης με το εξαιρετικό τους βιβλίο: «Κουκάκι-Φιλοπάππου-Γαργαρέττα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «ΦΙΛΙΠΠΟΤΗ».

(Οι φωτογραφίες από γειτονιές της Αθήνας προηγούμενων δεκαετιών προέρχονται από το αρχείο του «Ρ»).