Θες απ' το σπίτι μου, θες από ακούσματα κι από διαβάσματα, το μεγαλοβδόμαδο ήταν πάντα βαθύτερος συναισθηματικός εναγκαλισμός των ανθρώπινων βασάνων, εγκόλπωμα της μέγιστης των απωλειών, αυτού της μάνας που βλέπει το παιδί της να βασανίζεται και να πεθαίνει, μέρες αυτογνωσίας και ελπίδας. Και ήταν για πολύ καιρό στη ζωή μου ευτυχώς κάπως έτσι, λιγότερο θορυβώδης περί την ασχήμια, και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και στα χωριά και στην Αθήνα. Ομως στη βουή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της συνεχούς και ραγδαίας εικονολατρικής απεικόνισης της καθημερινότητας, μέσα στην εβδομάδα των παθών προστέθηκαν άπειρες τεχνητές ανάγκες και πάθη. Και είναι μια απ' αυτές που με εξοργίζει, κυριολεκτικά με κολάζει, ως αποθεωτική μιας εμποροδιανοητικής υποκρισίας.

Μπούχτισα σύντροφοι. Σχωράτε με, αλλά δεν ξέρω τι καθαρίζει στο μέσα και στο έξω όλη αυτή η κατολίσθηση προς μια στάση ζωής που διδάσκει ότι είναι πιθανό, θεμιτό, εφικτό, διαλέξτε όποια λέξη θέλετε, να αναζητάς απόλαυση και ηδονή στη νηστεία την μπερδεμένη με τη δίαιτα, την αποτοξίνωση κι άλλα τέτοια έμμονα και φετιχιστικά, που αρχίζουν από το ροζ αλάτι και καταλήγουν στη ροζ κοκαΐνη. Νηστεία ροζ, φρου φρου κι αρώματα, και εγώ φοβάμαι την εκδίκηση των μικρών πραγμάτων. Είναι σαν να ξεχνάς πως άμα προσχωρήσεις στον βιασμό της γεύσης, στην πολυσχιδή γαστρονομική προσέγγιση, κινδυνεύεις να χάσεις αυτή καθαυτή τη γεύση των απλών πραγμάτων. Μια θρούμπα, ένα κρεμμύδι, ένα ματσάκι δυόσμο, μια χούφτα γαύρους σε λίγο λάδι, μια ντομάτα κομμένη στα τέσσερα, μια πρέζα αλάτι, μισό ποτήρι κρασί... Είναι σαν να χάνεται η δυνατότητα να μπορείς ν' ακούς την ορχήστρα, το συγκρότημα ή την κομπανία ως συγχρονισμένη αρμονία, χωρίς να εξαφανίζεις τα όργανα, και το ρεύμα της εποχής να σε πείθει ότι μπορείς να πολτοποιείς έγχορδα, κρουστά, πνευστά και ανθρώπους, και να παράγεις απλώς κάτι που πωλείται και αγοράζεται. Ινφλουοσερηδόν.

Πίνακας 1. Μηνιαίος δείκτης «παγκόσμιου γεωπολιτικού κινδύνου»

Ο πίνακας 1 απεικονίζει τον μηνιαίο δείκτη «παγκόσμιου γεωπολιτικού κινδύνου» όπως καταγράφεται στον Τύπο (100 = μέσος όρος 1985-2019). Η πιο «ασφαλής» περίοδος καταγράφεται στα μέσα του 1997 με επίπεδο κινδύνου 39. Τα τελευταία χρόνια κινείται σταθερά πάνω από το 100, με αποκορύφωμα τον μήνα μετά το ξέσπασμα του ιμπεριαλιστικού πολέμου στην Ουκρανία που... 8πλασιάστηκε (επίπεδο κινδύνου 319).

Ο πίνακας 2 απεικονίζει τον λόγο των μέσων στρατιωτικών δαπανών προς το ΑΕΠ και το ποσοστό των κρατών του δείγματος (περίπου 70 χώρες) με αύξηση του λόγου αυτού, κατά μέσο όρο. Το ποσοστό των κρατών που αυξάνουν τις στρατιωτικές τους δαπάνες ως προς το ΑΕΠ τους αυξάνεται διαρκώς: Πλέον φτάνει πάνω από τις μισές (53%).

Ο πίνακας 3 παρουσιάζει τον αριθμό των κρατών του ίδιου δείγματος που αντιμετωπίζουν διμερείς οικονομικές ή εμπορικές κυρώσεις. Το 1990, 24 κράτη αντιμετώπιζαν εμπορικές κυρώσεις και 38 κράτη αντιμετώπιζαν οικονομικές κυρώσεις. Το 2023 ο αριθμός αυτός έφτασε τα 110 και 131 κράτη αντίστοιχα.

Τα παραπάνω στοιχεία συνυπολογίζονται στον 4ο πίνακα, στον αποκαλούμενο «δείκτη γεωοικονομικού κατακερματισμού». Πρόκειται για ένα σύνθετο μέτρο που συνυπολογίζει 14 δείκτες γεωπολιτικού κινδύνου (μέτρα περιορισμών στο διασυνοριακό εμπόριο, ροές επενδύσεων, χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, στρατιωτικές συγκρούσεις, δείκτες διπλωματικών εντάσεων, μεταναστευτικών πολιτικών κ.ά.), για να καταγράψει τον συνολικό παγκόσμιο γεωπολιτικό κίνδυνο, ο οποίος έχει φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δεκαετιών. Ο δείκτης αυτός παρέμενε σε αρνητικά επίπεδα από τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Για πρώτη φορά περνά σε θετικά επίπεδα το 3ο τρίμηνο του 2019 και έκτοτε παρουσιάζει απότομη αύξηση.

Πίνακας 2. Μέσες στρατιωτικές δαπάνες προς το ΑΕΠ (πράσινο), ποσοστό κρατών με αύξηση των στρατιωτικών δαπανών (κόκκινο)

Πίνακας 3. Κράτη που αντιμετωπίζουν διμερείς οικονομικές ή εμπορικές κυρώσεις

Πίνακας 4. «Δείκτης γεωοικονομικού κατακερματισμού»

2025 The Associated Press. All

Οι κίνδυνοι που επισημαίνονται στο 2ο κεφάλαιο της έκθεσης έρχονται να προστεθούν στα σημαντικά «καμπανάκια κινδύνου» που είχε «χτυπήσει» το 1ο κεφάλαιο, όταν δημοσιεύτηκε τον Οκτώβρη του 2024. Το 2ο κεφάλαιο έρχεται να φωτίσει περισσότερο τη σύνδεση της όξυνσης των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών με τις «αναταράξεις» στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία.

Καθώς ο σκοπός της έκθεσης είναι να καταλήξει σε συστάσεις για την «ανθεκτικότητα» των χρηματοπιστωτικών αγορών σε περιόδους κρίσεων, τα επιτελεία του ΔΝΤ αντιμετωπίζουν τη σχέση γεωπολιτικών εντάσεων - οικονομικών κρίσεων ανάποδα. Εξετάζουν δηλαδή τις επιπτώσεις της έκφρασης των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών (στρατιωτικές συγκρούσεις, «εμπορικός πόλεμος» κ.λπ.) στην οικονομία και ιδιαίτερα στις χρηματοπιστωτικές αγορές, και όχι το πώς τα αδιέξοδα της καπιταλιστικής οικονομίας, που βρίσκεται αντιμέτωπη με νέα κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, οξύνουν τις αντιθέσεις μεταξύ των αστικών τάξεων, των ιμπεριαλιστικών κρατών και συμμαχιών τους. Ωστόσο, ορισμένα στοιχεία της έκθεσης παραμένουν ενδιαφέροντα για το πώς αποτυπώνεται η όξυνση αυτών των ανταγωνισμών.

Στο 1ο κεφάλαιο της έκθεσης, το ΔΝΤ σημείωνε πως «αν και οι βραχυπρόθεσμοι κίνδυνοι για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα έχουν παραμείνει περιορισμένοι, οι αυξανόμενες ευπάθειες θα μπορούσαν να επιδεινώσουν τους μελλοντικούς κινδύνους». Πρόσθετε πως παράλληλα «υπάρχουν αρκετοί εξέχοντες κίνδυνοι και μια συσσώρευση μεσοπρόθεσμων τρωτών σημείων» για την παγκόσμια οικονομία.

Ενώ αποτυπώνοντας το πώς το «φάρμακο» που επιστρατεύουν οι αστικές κυβερνήσεις για το ένα πρόβλημα του σάπιου καπιταλισμού γίνεται «φαρμάκι» για τα υπόλοιπα, έλεγε μεν πως «με τη νομισματική χαλάρωση που βρίσκεται σε εξέλιξη μεταξύ των μεγάλων κεντρικών τραπεζών, οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες παρέμειναν διευκολυντικές», σπεύδοντας να προσθέσει πως την ίδια ώρα «οι διευκολυντικές χρηματοπιστωτικές συνθήκες που κρατούν τους βραχυπρόθεσμους κινδύνους σε απόσταση διευκολύνουν επίσης τη δημιουργία τρωτών σημείων - όπως οι υψηλές αποτιμήσεις περιουσιακών στοιχείων, η παγκόσμια αύξηση του ιδιωτικού και του δημόσιου χρέους και η αυξημένη χρήση μόχλευσης από μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα - γεγονός που αυξάνει τους κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στο μέλλον». Με δυο λόγια, οι «κρουνοί» της χρηματοδότησης που άνοιξαν τα αστικά κράτη όχι μόνο δεν αντιμετώπισαν το βαθύτερο πρόβλημα - την υπερσυσσώρευση του κεφαλαίου - αλλά στην πραγματικότητα το μεγάλωσαν.

Το 1ο κεφάλαιο συνέχιζε υποστηρίζοντας πως «αυτά τα αυξανόμενα τρωτά σημεία θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις δυσμενείς διαταραχές, οι οποίες έχουν γίνει πιο πιθανές λόγω της αυξημένης οικονομικής και γεωπολιτικής αβεβαιότητας εν μέσω των συνεχιζόμενων στρατιωτικών συγκρούσεων και των αβέβαιων μελλοντικών πολιτικών των νεοεκλεγμένων κυβερνήσεων». Ενώ έφερνε ως παράδειγμα την «αναταραχή στις αγορές στις αρχές Αυγούστου 2024 - όταν η μεταβλητότητα των χρηματιστηριακών αγορών αυξήθηκε τόσο στην Ιαπωνία όσο και στις ΗΠΑ και οι παγκόσμιες τιμές των μετοχών μειώθηκαν σημαντικά - που έδωσε μια γεύση των βίαιων αντιδράσεων που μπορεί να προκύψουν», αναφερόμενο στη μεγάλη πτώση των χρηματιστηρίων, που αποτύπωνε την αδυναμία του κεφαλαίου να βρει κερδοφόρες διεξόδους.

Πάνω σε αυτό το έδαφος των αγιάτρευτων αντιθέσεων του καπιταλισμού που σάπισε και με φόντο τη μάχη ΗΠΑ - Κίνας για την πρωτοκαθεδρία, οξύνονται οι «γεωπολιτικοί κίνδυνοι» (πόλεμοι, διακρατικές εντάσεις, τρομοκρατικές ενέργειες), οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί δηλαδή, και το 2ο μέρος της έκθεσης έρχεται ακριβώς να εκτιμήσει το πόσο αυτοί με τη σειρά τους απειλούν τη μακροοικονομική χρηματοπιστωτική σταθερότητα μέσω διαφόρων διαύλων.

Πρόκειται για ένα πραγματικό «ναρκοπέδιο», με την έκθεση να περιγράφει τη «μετάδοση» της «γεωπολιτικής αβεβαιότητας» προς την οικονομία μέσω εμπορικών και χρηματοπιστωτικών περιορισμών και φυσικά τις συνέπειες των ιμπεριαλιστικών πολέμων, τις καταστροφές, τους θανάτους, τον ξεριζωμό, που με τη σειρά τους επιδρούν σε μια σειρά παράγοντες (εμπορικές ροές, ροές κεφαλαίων, διακρατικές συναλλαγές, μείωση της «συνολικής ζήτησης», ελλείμματα λόγω αύξησης πολεμικών δαπανών), οι οποίοι «ανεβοκατεβάζουν» τις τιμές μετοχών, ομολόγων, ισοτιμιών και λοιπών «assets» (χρυσού, πετρελαίου κ.ο.κ.).

«Μια αύξηση των γεωπολιτικών κινδύνων που εμποδίζει τη διασυνοριακή εμπορική και επενδυτική δραστηριότητα ή αυξάνει την αβεβαιότητα, μπορεί να προκαλέσει ανακατανομή των ροών κεφαλαίων, να διαταράξει τις αλυσίδες εφοδιασμού ή να προκαλέσει δυσμενείς διαταραχές της ζήτησης σε μια οικονομία», σημειώνει η έκθεση και προσθέτει πως «μια αύξηση των γεωπολιτικών κινδύνων που εκδηλώνεται μέσω πραγματικών ή δυνητικών περιορισμών στο διασυνοριακό εμπόριο και τις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές ή στρατιωτικών συγκρούσεων μπορεί να προκαλέσει ανακατανομή των ροών κεφαλαίων και απότομες διορθώσεις στις τιμές των μετοχών».

Μάλιστα επισημαίνει πως «παρόλο που οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι φαίνεται να έχουν, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, τιμολογηθεί στις αγορές μετοχών (...) η ξαφνική συνειδητοποίηση σημαντικών γεωπολιτικών κινδύνων μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα τραπεζικά και μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, με δυσμενείς συνέπειες για τη μακροοικονομική χρηματοπιστωτική σταθερότητα».

Εξάλλου αποτυπώνοντας την ανισομετρία στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία, η έκθεση τονίζει πως η επίδραση των κινδύνων αυτών προκαλεί μεγαλύτερους κλυδωνισμούς σε οικονομίες με χαμηλότερη θέση στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα, ενώ «η ανάλυση υποδηλώνει ότι οι χώρες με περιορισμένα δημοσιονομικά και διεθνή αποθέματα ασφαλείας είναι ιδιαίτερα ευάλωτες».

Και την ίδια ώρα βέβαια κανείς δεν θα μείνει «αλώβητος», αφού «οι επιπτώσεις των γεγονότων γεωπολιτικού κινδύνου (...) διαχέονται σε όλες τις χώρες μέσω εμπορικών ή χρηματοπιστωτικών δεσμών».

Το συμπέρασμα είναι σαφές: «Σημαντικά γεγονότα γεωπολιτικού κινδύνου θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για τη μακροοικονομική χρηματοπιστωτική σταθερότητα».

Αντίστοιχες προειδοποιήσεις διατυπώνει η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), σε έκθεση που δημοσίευσε στις 4 Απρίλη. «Καθώς μεγάλες οικονομίες πρόκειται να επιβάλουν νέους σαρωτικούς δασμούς, η UNCTAD προειδοποιεί ότι το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα εισέρχεται σε μια κρίσιμη φάση - απειλώντας την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και την αναπτυξιακή πρόοδο, ιδίως για τις πιο ευάλωτες οικονομίες», σημειώνεται.

Η UNCTAD τονίζει πως «σε μια παγκόσμια οικονομία με χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και υψηλό χρέος, οι υψηλότεροι δασμοί κινδυνεύουν να αποδυναμώσουν τις επενδύσεις και τις εμπορικές ροές - προσθέτοντας αβεβαιότητα σε ένα ήδη εύθραυστο πλαίσιο. Αυτό θα μπορούσε να διαβρώσει την εμπιστοσύνη, να επιβραδύνει τις επενδύσεις και να απειλήσει τα αναπτυξιακά οφέλη».

Μάλιστα, η UNCTAD αναγνωρίζει πως «η ανάγκη για εμπορική μεταρρύθμιση είναι σαφής», καθώς «οι εμπορικές ανισορροπίες, τα συγκεντρωμένα κέρδη και οι ξεπερασμένοι κανόνες πρέπει να αντιμετωπιστούν», ωστόσο απευθύνει ευχολόγια για λύση των ανταγωνισμών μέσω διαλόγου και όχι μέσω κλιμάκωσης, προκειμένου να «μην επηρεαστούν οι λιγότερο υπεύθυνοι για τις οικονομίες, με ελάχιστη ευθύνη για τις παγκόσμιες εμπορικές ανισορροπίες».

Την ώρα που μια σειρά από τοποθετήσεις ευρωατλαντικών στελεχών αποτυπώνουν «τι και γιατί» δρομολογείται στα Ελληνοτουρκικά, η κυβέρνηση έσπευσε την Τετάρτη να δημοσιοποιήσει τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ) της χώρας.

Η διαδικασία προβλέπεται στην Κοινοτική Οδηγία 2014/89/ΕΕ ως «απαραίτητη για την ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, τη βιώσιμη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων (...) στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας», που «διασφαλίζει» τις μπίζνες των επιχειρηματικών ομίλων σε ναυτιλία, Ενέργεια (κοιτάσματα φυσικού αερίου, υπεράκτια αιολικά, ενεργειακές διασυνδέσεις), Τουρισμό, «γαλάζια» και «πράσινη» ανάπτυξη και άλλους τομείς (υποθαλάσσια καλώδια δεδομένων κ.ά.), ενταγμένες όπως είναι και στον συνολικότερο σχεδιασμό της ΕΕ, που αυτήν την περίοδο παζαρεύει και τη συμμετοχή της «στρατηγικής εταίρου» Τουρκίας στην «ευρωπαϊκή άμυνα» και στην «πίτα» των εξοπλιστικών δισ.

Αυτά ακριβώς τα συμφέροντα δρομολογούν και τις «επώδυνες διευθετήσεις» σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων Ελλάδας - Κύπρου, με τον χάρτη που δόθηκε στη δημοσιότητα να αποτυπώνει τις συμφωνίες μεταξύ Ελλάδας - Αιγύπτου και (τη μερική οριοθέτηση) Ελλάδας - Αιγύπτου, συμφωνίες που δεν έγιναν με βάση τον κανόνα της μέσης γραμμής και απέδωσαν μειωμένη επήρεια σε ελληνικά νησιά, ακόμα και στην Κρήτη, δίνοντας στίγμα για το τι μπορεί να ακολουθήσει στα παζάρια και με άλλες χώρες, όπως η Τουρκία. Αυτό αποτυπώνεται άλλωστε και στα κυβερνητικά «non paper» και στις δηλώσεις των κυβερνητικών στελεχών που «έκλειναν το μάτι» στην Τουρκία, καλώντας να τρέξουν μια ώρα αρχύτερα οι διευθετήσεις, η υπογραφή συνυποσχετικού για το «πακετάρισμα» των τουρκικών αξιώσεων και την παραπομπή στη Χάγη.

Αλλωστε η τουρκική αστική τάξη έσπευσε άμεσα να υπενθυμίσει τις αξιώσεις της αυτές, με το Πανεπιστήμιο της Αγκυρας και το τουρκικό Κέντρο Θαλάσσιου Δικαίου και Διεθνών Ερευνών να δημοσιοποιούν μελέτη για τον ΘΧΣ της Τουρκίας λίγη μόλις ώρα μετά τις ανακοινώσεις στην Αθήνα. Ο συνοδευτικός χάρτης διχοτομεί το Αιγαίο, καλύπτει όλη την περιοχή από Κρήτη μέχρι Κύπρο και «καταπίνει» το Καστελόριζο. Οπως λένε στη γείτονα, η προσέγγισή τους ακολουθεί τις συντεταγμένες του τουρκολιβυκού συμφώνου του 2019, ενώ συνυπολογίζουν τη συμφωνία του 2011 με την «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου».

Ενώ το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών σε ανακοίνωσή του σημείωσε πως «ορισμένες από τις περιοχές» στον ελληνικό ΘΧΣ «παραβιάζουν τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Τουρκίας, τόσο στο Αιγαίο Πέλαγος όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο», ξεκαθαρίζοντας ότι δεν πρόκειται να δεχτεί «τετελεσμένα», ζήτησε να αποφεύγονται οι «μονομερείς» ενέργειες «σε μια κλειστή ή ημίκλειστη θάλασσα όπως το Αιγαίο και η Μεσόγειος», καλώντας σε «συνεργασία» και «ολοκληρωμένη προσέγγιση για την επίλυση των ζητημάτων, με βάση το Διεθνές Δίκαιο, την ισότητα και την καλή γειτονία στο πλαίσιο της Διακήρυξης των Αθηνών» της 7/12/2023 - της διακήρυξης που επί της ουσίας αναβάθμισε τις τουρκικές διεκδικήσεις.

Eurokinissi

Τραμπ, μπίζνες και πολεμική προπαρασκευή ήταν το βασικό τρίπτυχο που σφράγισε σχεδόν όλα τα πάνελ, ενώ ταυτόχρονα καταγράφηκε η προσπάθεια της ντόπιας αστικής τάξης να ελιχθεί στις νέες συνθήκες, αναζητώντας πάντα τη γεωστρατηγική της αναβάθμιση, μέσω φυσικά της ακόμα πιο ενεργού εμπλοκής σε επικίνδυνα σχέδια και αποστολές, με στόχο κάποιο καλύτερο κομμάτι από την καπιταλιστική «λεία» στην ευρύτερη περιοχή.

Πίσω από τις συζητήσεις και την ποικιλία ερμηνειών αλλά και προτάσεων που δίνονταν για τους δασμούς των Αμερικανού Προέδρου, παντού προέκυπτε ο «ελέφαντας στο δωμάτιο»: Η μάχη για την πρωτοκαθεδρία στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, η άνοδος της Κίνας, που «αισθάνεται ότι ο χρόνος βρίσκεται με το μέρος της» όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά, οι αλλαγές στη «γεωστρατηγική σύνθεση του κόσμου» που οξύνουν τις ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις σε όλα τα μήκη και τα πλάτη.

Σε αυτό το πλαίσιο δεν λείπουν και εκείνοι που βλέπουν «το ποτήρι μισογεμάτο» (ή προσπαθούν να το παρουσιάσουν έτσι), π.χ. ο Βέλγος πρώην πρωθυπουργός Γκι Φερχόφστατ, ο οποίος είπε ότι ο Τραμπ μπορεί να είναι «ευλογία» για την Ευρώπη υπό την έννοια ότι θα γίνει πιο «δραστήρια» για «να κάνει πράγματα» που τάχα «ποτέ δεν έκανε στο παρελθόν», όπως η οικοδόμηση «το συντομότερο δυνατόν ευρωπαϊκής στρατιωτικής κοινότητας», «με ευρωπαϊκή διοίκηση, ευρωπαϊκό στρατό, ευρωπαϊκή επιμελητεία», επιμένοντας ότι δεν αρκεί η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, εν ανάγκη και με μια «πιο σφιχτή» ομάδα να τραβάει μόνη της πιο γρήγορα σε αυτήν την κατεύθυνση.

Από κοντά και ο Μπ. Χαντάντ, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, ο οποίος αφού θύμισε ότι ήδη από την εποχή Ομπάμα οι ΗΠΑ μιλούσαν για τις «εξελίξεις στην Ασία» (άνοδος της Κίνας) και τον «δικαιότερο» διαμοιρασμό των βαρών εντός ΝΑΤΟ, κάλεσε εκ μέρους του Μακρόν τους Ευρωπαίους «να αναλάβουμε την ιδιοκτησία της ασφάλειάς μας και της επιβίωσής μας», αυξάνοντας τις στρατιωτικές δαπάνες και εντείνοντας τη βιομηχανική συνεργασία εντός ΕΕ.

Στο ίδιο μήκος κύματος άλλοι παράγοντες, «αναλυτές», «διαμορφωτές κοινής γνώμης» κ.λπ. επέμειναν ότι το μεγαλύτερο θέμα για την ΕΕ είναι πώς θα δημιουργήσει «κοινή στρατηγική κουλτούρα» στους λαούς των κρατών - μελών, αφού προσώρας οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δεν θέλουν πόλεμο (Ιβ. Κράστεφ, πρόεδρος του Κέντρου Φιλελεύθερων Σπουδών στη Βουλγαρία), πόσο γρήγορα θα αλλάξουν «γεωστρατηγική κουλτούρα» οι κοινωνίες της Ευρώπης και αν θα εμφανιστούν διατεθειμένες να χρησιμοποιήσουν βία, όπως οι Αμερικανοί (Ιαν Λέσερ, στέλεχος του «German Marshall Fund» των ΗΠΑ).

Το ζήτημα αυτό άλλωστε - της στοίχισης των λαών στα σχέδια του κεφαλαίου σε όλα τα επίπεδα, σε συνθήκες προετοιμασίας για τις επερχόμενες κρίσεις και πολεμικές αναμετρήσεις - αποτέλεσε και το «πρόβλημα» που εξέτασαν και μια σειρά άλλες ενότητες του συνεδρίου, όπως αυτές για το πολιτικό σύστημα και την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, όπου και πάλι «έλαμψε» η αντιλαϊκή ομοφωνία της κυβέρνησης και των υπόλοιπων αστικών κομμάτων.

Ο πόλεμος βέβαια είναι πηγή κερδοφορίας για το κεφάλαιο, που διακρίνει νέες «ευκαιρίες». Κάπως έτσι, και πάνω στις εξαγγελίες της κυβέρνησης για νέα εξοπλιστικά ύψους 25-28 δισ. ευρώ σε βάθος 20ετίας (12+8 χρόνων, όπως λέει), είχαμε παράπονα, π.χ. από τον Μ. Βαρβιτσιώτη, επικεφαλής στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, για το ότι η κυβέρνηση, μοιράζοντας την «πίτα», δίνει «μόνο» 25% στην εγχώρια βιομηχανία και επιφυλάσσει «ισχνή συμμετοχή» στην οικοδόμηση των τριών φρεγατών στη Γαλλία, αλλά και προτάσεις όπως αυτή του Π. Ξενοκώστα, των Ναυπηγείων Ελευσίνας, οι δύο όμιλοι σε σύμπραξη να καταθέσουν από κοινού προτάσεις στο Πολεμικό Ναυτικό.

Ολα αυτά με τον πόλεμο να «μυρίζει» όλο και πιο κοντά ενόσω κλιμακώνονται οι κόντρες του κεφαλαίου. Διόλου τυχαία ο Π. Λυμπέρης, αντιναύαρχος ε.α., πρώην αρχηγός του Στόλου και νυν πρόεδρος του ΔΣ στο Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας, παρέπεμψε στην ομηρική ρήση «Εσσεται ήμαρ» («έρχεται η μέρα»), εξηγώντας ότι στις σύγχρονες συνθήκες σημαίνει πως «η εναρμόνιση των αντιθέτων γίνεται όλο και πιο δύσκολο να επιτευχθεί με ειρηνικούς τρόπους», με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Επιπλέον, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Δ. Χούπης, μιλώντας για τη «γεωπολιτική αστάθεια» τόνισε ότι όλα τα τόξα εντάσεων στην ευρύτερη περιοχή έχουν έναν «ελκυστή, έναν γεωπολιτικό ομφαλό, την Μεσόγειο, η οποία ουσιαστικά ταυτίζεται με τον χώρο γεωπολιτικού ενδιαφέροντος της χώρας μας».

Η οποία Μεσόγειος άλλωστε, ελέω επιλογών της ντόπιας αστικής τάξης, είναι στο επίκεντρο επικίνδυνων σχεδιασμών. Εξ ου και ο Αλκ. Στεφανής, πρώην υπουργός Αμυνας και νυν πολιτικός διοικητής του Αγίου Ορους, έκανε σαφές ότι η χώρα έχει να «πουλήσει» σε ΕΕ και ΝΑΤΟ υποδομές όπως η Σούδα, η Λάρισα και η Αλεξανδρούπολη (όλες οι αμερικανοΝΑΤΟικές δυνάμεις που κινήθηκαν προς τη Ρωσία πέρασαν από εκεί, θύμισε), ενώ εκτός από τις κινήσεις των ΑμερικανοΝΑΤΟικών όλα αυτά τα χρόνια, σε μια πιο πρόσφατη εξέλιξη, το διάστημα 7-11/4 πραγματοποιήθηκε στο στρατόπεδο «Κανδηλάπτη», στην εβρίτικη πρωτεύουσα, η 1η Ευρωπαϊκή Ασκηση Ανευ Στρατευμάτων (European Network Procedure Exercise) επί θεμάτων στρατιωτικής κινητικότητας - υλικοτεχνικών κόμβων διοικητικής μέριμνας της ΕΕ, λέγοντας πολλά για τον ρόλο που της επιφυλάσσουν.

Στα παραπάνω εστίασε και ο τέως πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα Τζ. Τσούνις, ο οποίος μιλώντας στους Δελφούς είπε ότι «υπάρχουν σίγουρα άλλες προτεραιότητες επί Τραμπ, και είναι σαν να λέει σε άλλους, γεωστρατηγικούς ανταγωνιστές, ότι το πεδίο είναι ανοιχτό αλλά η γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας πολύ σημαντική», χαρακτηρίζοντάς την κόμβο logistics για το Εμπόριο, την Ενέργεια και το ΝΑΤΟ («δείξαμε πυγμή στη Ρωσία τόσο στο Ουκρανικό όσο και στο Συριακό μέσα από assets μας στην Ελλάδα και έχοντας τρομερή συνεργασία τόσο με την κυβέρνηση όσο και με τον στρατό», είπε).

«Η Ελλάδα μπορεί να βγάλει από τον "λαιμό" της Ευρώπης τη θηλιά της "Gazprom". Μπορεί να προσφέρει μια εναλλακτική λύση στην Ευρώπη, με το αμερικανικό LNG να περνά από τη Ρεβυθούσα ή την Αλεξανδρούπολη», είπε, βλέποντας κι άλλες ...χρησιμότητες στη χώρα. Π.χ. εκτός της Ενέργειας εστίασε και στη διαμετακόμιση, τονίζοντας ότι ο διάδρομος IMEC ανοίγει νέους εμπορικούς διαδρόμους με την Ασία και αποτελεί «τεράστια ευκαιρία», και καλώντας «να δώσουμε έμφαση στον IMEC ως αντίβαρο στην Κίνα».

Οσο για τα περί «ασπίδας προστασίας» που τάζει στον λαό η ντόπια αστική τάξη, τα «σκόρπισε» ο ίδιος ο Τσούνις. «Υπάρχει σίγουρα αναθέρμανση σχέσεων Τουρκίας - ΗΠΑ, αφού είναι μια μεγάλη χώρα, με μεγάλη οικονομία και γεωστρατηγικά σημαντική», είπε, ενώ για την ανάγκη αγκίστρωσης της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ (με ανταλλάγματα, φυσικά) τόνισε ότι «δεν θέλουμε να χάσουμε την Τουρκία προς την Ανατολή και να γίνει κάτι σαν Πακιστάν». Θύμισε μάλιστα πως όταν η Τουρκία βγήκε από τη λίστα αγοραστών για τα F-35, είχε δώσει προκαταβολή 2,5 δισ. δολαρίων, οπότε υπάρχουν 6 F-35 που της ανήκουν και μπορεί να τα λάβει άμεσα, αν αρθούν οι κυρώσεις που της επιβλήθηκαν για την προμήθεια των S-400.

Αλλωστε και ο έτερος πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στη χώρα μας, ο Τζ. Πάιατ, παρεμβαίνοντας στο Φόρουμ έκανε καθαρό ότι οι διευθετήσεις στα Ελληνοτουρκικά αποτελούν κομμάτι όλων αυτών των σχεδιασμών του κεφαλαίου και των λυκοφιλιών του. «Ως πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα όταν συνέβη η κρίση με το "Ορούτς Ρέις" το καλοκαίρι του 2020, θεωρώ μεγάλη επιτυχία το γεγονός ότι γίνεται πλέον αποτελεσματική και άμεση διαχείριση αυτής της σχέσης μεταξύ των δύο κυβερνήσεων. Και πιστεύω ότι αυτό είναι ένα από τα πράγματα που συμβάλλουν στα συμφέροντα μιας εταιρείας όπως η "Chevron"», είπε, δείχνοντας το γιατί δρομολογούνται οι επικίνδυνες διευθετήσεις, μέσα από το παράδειγμα του αμερικανικού κολοσσού που εξήγγειλε εδώ έρευνες σε θαλάσσιες ζώνες.

«Κοιτάζοντας προς το μέλλον, πιστεύω ότι υπάρχουν πολύ περισσότερες δυνατότητες για ευρύτερη περιφερειακή συνεργασία (...) Το γεωπολιτικό κέντρο βάρους της Ευρώπης μετατοπίζεται νότια και ανατολικά, και η Ελλάδα και η Τουρκία βρίσκονται ακριβώς στη μέση αυτού του σεναρίου», πρόσθεσε ο Πάιατ.

Εγκαταστάσεις της «British Steel»

Ο τωρινός ιδιοκτήτης, ο κινεζικός κολοσσός «Jingye Group» (και πιο πριν η ινδική «TATA Steel»), είχε δεχτεί βοήθεια με πακτωλό χρημάτων από το κράτος. Τον Μάη του 2019 δόθηκε έκτακτο δάνειο 120 εκατ. λιρών, τον Αύγουστο του 2019 εγκρίθηκε πακέτο βοήθειας 300 εκατ. λιρών, τον Γενάρη 2023 το κράτος έδωσε άλλα 300 εκατ. λίρες για εκσυγχρονισμό των υποδομών.

Το μεγάλο βήμα της «εθνικοποίησης» έγινε για να περιορίσει το κράτος την επιρροή των κινεζικών κεφαλαίων στη βρετανική οικονομία και ειδικότερα σ' έναν τέτοιο τομέα, που ο έλεγχός του είναι κρίσιμος για την εξέλιξη της ιμπεριαλιστικής σύγκρουσης παγκόσμια.

Το κράτος έθεσε στην ιδιοκτησία του την «British Steel», για να θωρακίσει τα συμφέροντα της βρετανικής αστικής τάξης και των διεθνών συμμάχων της. Δεν το έκανε ούτε για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του λαού, ούτε για να βελτιώσει τις συνθήκες δουλειάς των εργαζομένων σ' αυτήν.

Επιβεβαιώνεται και απ' αυτήν την εξέλιξη ότι οι κρατικοποιήσεις - «εθνικοποιήσεις» βρίσκονται μέσα στην «παλέτα» των επιλογών που διαθέτει το αστικό κράτος όταν διακυβεύονται ισχυρά συμφέροντα των μονοπωλίων, με τον ίδιο τρόπο που αποφασίζει να αποσυρθεί από τη μετοχική σύνθεση άλλων ομίλων, όταν αυτό είναι αναγκαίο για τα συμφέροντα του κεφαλαίου από την αντίστροφη μεριά.

Το κόστος από την κρατικοποίηση της «Uniper» φορτώθηκε στον λαό

Το παραπάνω δεν είναι βέβαια το μοναδικό παράδειγμα. Η ίδια συνταγή εφαρμόστηκε τα προηγούμενα χρόνια και σε μεγάλους ομίλους Ενέργειας, στο φόντο του ενεργειακού και συνολικότερου ανταγωνισμού, των σχεδίων απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, της ανάγκης για μεγαλύτερη κρατική στήριξη σε ενεργοβόρες επιχειρήσεις.

Στη Γερμανία για παράδειγμα, ο ενεργειακός κολοσσός «Uniper» πέρασε σχεδόν εξολοκλήρου (99%) στα χέρια του κράτους το 2022. Ηταν η «απάντηση» στην αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και το μπαράζ κυρώσεων της ΕΕ. Ο λογαριασμός που έστειλε η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση στους φορολογούμενους ανήλθε σε τουλάχιστον 30 δισ. ευρώ, χώρια οι επιδοτήσεις στους άλλους παρόχους Ενέργειας.

Την ίδια περίοδο που κρατικοποιούνταν η «Uniper», το λιμάνι του Αμβούργου περνούσε σε ιδιώτες

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, το κράτος αναζητάει τώρα επενδυτές για να πουλήσει εκ νέου την εταιρεία, έχοντας εκπληρώσει την «αποστολή» του, ενώ η διαδικασία αναμένεται να ολοκληρωθεί από τη νέα κυβέρνηση. Την ίδια πάνω κάτω περίοδο, σοσιαλδημοκράτες και λοιπές «προοδευτικές» - «πράσινες» δυνάμεις παρέδιδαν το 50% σχεδόν του λιμανιού του Αμβούργου στη ναυτιλιακή εταιρεία MSC, με τους λιμενεργάτες να καταγγέλλουν την ιδιωτικοποίηση, που είναι η άλλη όψη της ίδιας αντιλαϊκής πολιτικής.

Επιστρέφοντας στην Ενέργεια, το 2022 ο Εμ. Μακρόν επανακρατικοποίησε την πυρηνική EDF, φορτώνοντας στον γαλλικό λαό ζημιές 17 δισ. ευρώ. Εκείνη την περίοδο, οι μισοί αντιδραστήρες της ΕDF ήταν εκτός λειτουργίας. Ο στόχος ήταν ξεκάθαρος: Η βοήθεια στις γαλλικές βιομηχανίες με οικονομικά προσιτά, μακροπρόθεσμα συμβόλαια Ενέργειας. Από την άλλη, η κατάσταση που βιώνει ο γαλλικός λαός είναι γνωστή και η δυσαρέσκεια που μεγαλώνει τροφοδοτεί μεγάλες εργατικές - λαϊκές κινητοποιήσεις, ειδικά τα τελευταία χρόνια.

Οι βρετανικοί σιδηρόδρομοι είναι το πιο ...αμαρτωλό παράδειγμα ιδιωτικοποίησης - επανακρατικοποίησης

Την περίοδο της πανδημίας και της καπιταλιστικής κρίσης, υπήρξε έξαρση του κύματος κρατικών ενισχύσεων - κρατικοποιήσεων για τη θωράκιση των ευρωπαϊκών (και όχι μόνο) μονοπωλίων.

Για παράδειγμα, ο τότε υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας δήλωνε τον Μάρτη του 2020: «Δεν θα διστάσω να χρησιμοποιήσω όλα τα διαθέσιμα μέσα για την προστασία των σημαντικότερων γαλλικών εταιρειών. Θα επιτύχουμε αυτόν τον στόχο μέσω της ανακεφαλαιοποίησης, της απόκτησης εταιρικών μεριδίων, μπορώ να χρησιμοποιήσω - αν αυτό είναι απαραίτητο - ακόμα και τον όρο "κρατικοποίηση"».

Ξεχωριστό βάρος έπεσε στον κλάδο των αερομεταφορών, που πλήγηκε ιδιαίτερα από τα lockdown. Το 2020 το γερμανικό κράτος παρενέβη για τη διάσωση της κραταιάς «Lufthansa», καθώς ο λαός πλήρωσε από την τσέπη του 9 δισ. ευρώ για να αγοράσει το κράτος το 20% του αερομεταφορέα.

Ακολούθησε σκληρή επίθεση στους εργαζόμενους, με μειώσεις μισθών έως και 20% και μέτρα για το «πλεονάζον προσωπικό», ενώ καμιά μείωση στις τιμές των εισιτηρίων δεν έγινε από τον νέο ιδιοκτήτη. Η μείωση προσωπικού και τα αποτελέσματά της προκάλεσαν τις εικόνες των επόμενων χρόνων, μετά την αποκατάσταση της επιβατικής κίνησης: Τεράστιες ουρές και στοίβες από βαλίτσες στα αεροδρόμια, αλλά και μεγάλες απεργίες στον κλάδο για προσλήψεις και αυξήσεις μισθών.

Ακόμα χειρότερα ήταν τα πράγματα στην ήδη κρατική «Alitalia» της Ιταλίας. Εχοντας συσσωρεύσει τεράστια χρέη, έκλεισε το 2021 για να τη διαδεχθεί η «ΙΤΑ», πάλι υπό τον έλεγχο του ιταλικού κράτους. Περίπου 7.000 θέσεις χάθηκαν, ενώ έγιναν μειώσεις μισθών έως και 50%. Είχε προηγηθεί από το 2017 κύμα περικοπών στο όνομα της «εξυγίανσης» και «μείωσης του κόστους».

Στην προηγούμενη καπιταλιστική κρίση ξεχωρίζουν αντίστοιχα οι περιπτώσεις κρατικοποιήσεων τραπεζών, προκειμένου να «διασωθούν». Μια τέτοια περίπτωση είναι της ισπανικής Bankia το 2012, χρονιά που κατέγραψε ζημιές 19 δισ. ευρώ. Εκτός από αυτές, που φορτώθηκαν στον ισπανικό λαό, η μετέπειτα κρατική τράπεζα προχώρησε σε ομαδικές απολύσεις.

Χαρακτηριστική είναι τέλος η περίπτωση των βρετανικών σιδηροδρόμων (πρώην «British Rail»), που ιδιωτικοποιήθηκαν ήδη από τη δεκαετία του 1990 (η διαδικασία ξεκίνησε το 1994 και ολοκληρώθηκε το 1997). Ο ενιαίος μέχρι τότε σιδηρόδρομος έσπασε σε πάνω από 100 ιδιωτικές εταιρείες και προέκυψε η «RailTrack», ένα γκρουπ ιδιωτικών εταιρειών που πήραν στην ιδιοκτησία τους τη σήμανση, τις γραμμές και άλλα κομμάτια του πρώην εθνικού σιδηρόδρομου, με ευθύνη να τα συντηρούν.

Το 2002, μετά από τεράστια προβλήματα στη λειτουργία και επαναλαμβανόμενα θανατηφόρα δυστυχήματα, όπως αυτά στο Σάουθχολ (1997, 7 νεκροί και 139 τραυματίες), στο Λάντμπροουκ Γκρόουβ (1999, 31 νεκροί και 417 τραυματίες) και στο Hatfield (2000, 4 νεκροί και 30 τραυματίες), η «RailTrack» διαλύθηκε. Ακολούθησε η επανακρατικοποίηση, υπό την αιγίδα της νέας «Network Rail», με τα πολύνεκρα ατυχήματα λόγω κακής συντήρησης να συνεχίζονται.

Πριν προλάβει καλά - καλά να αναλάβει η νέα εταιρεία, σε εκτροχιασμό αμαξοστοιχίας σκοτώθηκαν 7 άνθρωποι. Οι πόρτες στους εργολάβους συνέχισαν να είναι ορθάνοιχτες, ενώ η «Network» νοικιάζει τις ράγες στις εταιρείες επιβατικών και εμπορικών δρομολογίων. Αυτές με τη σειρά τους νοικιάζουν τα βαγόνια και τις μηχανές από τις εταιρείες που τα κληρονόμησαν από την παλιά «British Rail». Δηλαδή, οι ίδιοι παίκτες σε διαφορετικούς ρόλους!

Τα εισιτήρια για τους επιβάτες είναι πανάκριβα, για να θωρακίζονται τα κέρδη, ενώ σημειώνονται απανωτές αυξήσεις. Στη διάρκεια της πανδημίας, μάλιστα, το κράτος ανέστειλε τις συμβάσεις μίσθωσης του δικτύου σε ιδιώτες - χρήστες, που συνέχισαν να το χρησιμοποιούν χωρίς κόστος και ρίσκο λόγω της μειωμένης κίνησης, ενώ έλαβαν και ετήσια αποζημίωση για να συνεχίσουν δρομολόγια που δεν τους κόστιζαν πλέον τίποτα.

Το 2024 η κυβέρνηση των Εργατικών πέρασε νομοθετική ρύθμιση για να υπαχθούν οι ιδιώτες διαχειριστές στον έλεγχο του κράτους μετά τη λήξη των συμβολαίων τους, ή νωρίτερα σε περίπτωση κακοδιαχείρισης. Από αυτή τη διαδικασία θα προκύψει ένας νέος κρατικός φορέας, η «Great British Railways», που ήδη είχε σχεδιάσει η προηγούμενη κυβέρνηση των Συντηρητικών.