Τετάρτη, 21 Μάη 1941. Η Ελλάδα είναι υπό φασιστική κατοχή. Το ΚΚΕ, που έχει πληγεί καίρια από τη δικτατορία Μεταξά, δεν έχει ανασυγκροτηθεί. Το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα δεν έχει ακόμα μορφοποιηθεί σε κεντρικό επίπεδο. Ετσι ο κάθε κομμουνιστής ψάχνει από μόνος του πώς θα αντιδράσει, τι πρωτοβουλίες θα πάρει.

Εκείνη την ημέρα, στο σπίτι του Παναγιώτη Ζιαβλάκη, στην ιστορική κοινότητα Αμπελακίων της Λάρισας, ο Κώστας Χαλκιάς, (αργότερα πήρε το ψευδώνυμο «Βουνίσιος») και ο Παναγιώτης Ζιαβλάκης συναντιούνται το πρωί και παίρνουν την απόφαση να ανασυγκροτήσουν το ΚΚΕ στο χωριό, ώστε να τεθεί επικεφαλής στον αγώνα για τη ζωή και τη λευτεριά.

Συζητούν όλη την ημέρα. Για τις παγκόσμιες εξελίξεις από την έναρξη του Α' Παγκόσμιου Πολέμου. Για τις εξελίξεις στην Ελλάδα από την επανάσταση του 1821 και μετά. Για το ρόλο των ξένων δυναστών και των ντόπιων κοτζαμπάσηδων, ιδιαίτερα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Για το ρόλο και τη στάση των πολιτικών κομμάτων.

Καταλαβαίνουν ότι το καθήκον της οργάνωσης της παλλαϊκής αντίστασης πέφτει στους ώμους του Κόμματος. Οδηγός σ' αυτή την προσπάθεια το ανοιχτό Γράμμα του τότε Γενικού Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ, Νίκου Ζαχαριάδη, αλλά και η προηγούμενη πείρα από την οργανωτική και πολιτική δράση του ΚΚΕ, η πίστη στη δυνατότητα και την ικανότητα του λαού να αντισταθεί.

Η οργάνωση των Αμπελακίων, με τη στρατολόγηση και άλλων νέων του χωριού, στήνεται κι αρχίζει αμέσως δράση:

Κάνει καταμερισμό δουλειάς ορίζοντας τον Κώστα Χαλκιά ως υπεύθυνο της οργάνωσης και με χρέωση τη σύνδεσή της με τη Λάρισα και τον Παναγιώτη Ζιαβλάκη υπεύθυνο για τα Αμπελάκια και για τη σύνδεση με τα άλλα χωριά της περιοχής. Παίρνονται αποφάσεις για:

* Την οργάνωση των κατοίκων και της νεολαίας του χωριού με το τριαδικό σύστημα που διασφαλίζει τη συνωμοτικότητα και τη μυστικότητα.

* Τη δημιουργία Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης.

* Το σχηματισμό επιτροπής για την εξεύρεση και τη μεταφορά τροφίμων στο χωριό, στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι συλλόγων, συνεταιρισμών και σωματείων, που χρειάζεται να ανασυγκροτηθούν μετά τη διάλυσή τους από τη δικτατορία του Μεταξά..

* Την ανύψωση του ηθικού των κατοίκων, ώστε να αντιδρούν στις διαταγές των κατακτητών - στο χωριό, από τον Ιούλη του '41, είχε εγκατασταθεί τάγμα Ιταλών - που τους ζητούσαν να τους πουλούν τρόφιμα.

* Την ανεύρεση, συγκέντρωση και κρύψιμο οπλισμού, από τα όπλα που είχαν αφήσει οι Αγγλοι στις πλαγιές των Τεμπών, αλλά και από αυτά που είχαν στη διάθεσή τους κάτοικοι του χωριού.

* Το στήσιμο οργανώσεων στα γύρω χωριά, αξιοποιώντας τις παλιές γνωριμίες.

Στο επόμενο διάστημα οργανώσεις του ΚΚΕ στήνονται σε όλη την περιοχή του Κισσάβου και με την καθοδήγησή τους στήνονται αντιστασιακές οργανώσεις, στις οποίες συμμετέχει η συντριπτική πλειοψηφία του λαού. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Επαρχιακής Επιτροπής Αγιάς, τον Μάη του '44 από τους 30.000 κατοίκους της περιοχής, οι 17.994, (9.331 άνδρες, 8.663 γυναίκες,), ήταν ενταγμένοι στις αντιστασιακές οργανώσεις ΕΑΜ, ΕΑΛ, ΕΠΟΝ, Αετόπουλα, ΕΤΑ, Εφεδρικός ΕΛΑΣ, ενώ 1.263 ήταν οπλισμένοι αντάρτες.

Η ανασυγκρότηση του ΚΚΕ και η αντιστασιακή οργάνωση του λαού έδωσε τη δυνατότητα για ανάπτυξη της πάλης κατά των κατακτητών και οδήγησε σε συγκρουσιακές καταστάσεις. Στην αρχή οι λαϊκές αντιδράσεις αφορούσαν στην προσπάθεια των κατοίκων να μην επιτρέψουν στους κατακτητές και στους ντόπιους συνεργάτες τους να επιτάξουν τη σοδειά και τα τρόφιμα.

Η πρώτη αγωνιστική ενέργεια στα Αμπελάκια, έλαβε χώρα μια Κυριακή, στις αρχές Αυγούστου του '41, όταν η οικογένεια Καραδόντα αρνήθηκε να παραδώσει το μοσχάρι της στην επιτροπή που είχαν σχηματίσει οι Ιταλοί. Οι κατακτητές πήγαν να το πάρουν από το σπίτι κι εκεί αντιμετώπισαν τις γυναίκες της οικογένειας - τη μάνα με τις τρεις κόρες - οι οποίες τους επιτέθηκαν με ξύλα. Η ενέργεια αυτή των γυναικών δεν είχε θετικό αποτέλεσμα - οι Ιταλοί προκάλεσαν καταστροφές στο σπίτι, πήραν το μοσχάρι, τα κοτόπουλα και συνέλαβαν τις γυναίκες για να τις απελευθερώσουν αργότερα - αλλά ήταν μια γενναία, πατριωτική πράξη, που έδειχνε το θαρραλέο δρόμο που πρέπει ν' ακολουθήσει κάθε γνήσιος πατριώτης.

Αυτές οι αρχικές, μεμονωμένες και σποραδικές αντιδράσεις δημιουργούν την πείρα και τις συνθήκες για αλματώδη άνοδο του κινήματος στο επόμενο διάστημα. Κι έτσι στην ημερήσια διάταξη αρχίζει να προβάλλει η αναγκαιότητα του ένοπλου αγώνα.

Το Μάρτη του '42 έρχεται στη Λάρισα ο Κώστας Γαμβέτας, Γραμματέας της Περιοχής Θεσσαλίας του ΚΚΕ και μέλος της ΚΕ του ΕΑΜ. Στόχος, η υλοποίηση της απόφασης της 8ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ για ξεκίνημα του ένοπλου αγώνα. Τον Απρίλη, ο Γαμβέτας δίνει την εξής εντολή στα μέλη του ΚΚΕ στην περιοχή: «Τώρα πια άλλος τρόπος για να σωθεί η νέα σοδειά δεν υπάρχει. Πάρτε το όπλο στο χέρι και μπείτε μπροστάρηδες στον αγώνα γι' τη ζωή του λαού. Το υπέρτατο καθήκον της στιγμής είναι αυτό: Να ζήσει το λαός. Κανένας θάνατος από την πείνα πια, από τώρα και στο εξής».

Αμέσως ξεκινά η συγκρότηση ένοπλων ομάδων στην περιοχή. Η πρώτη, που θεωρείται και ιστορική, δημιουργείται στην Μπάκρυνα (σημερινή Γυρτώνη), στις 2 Μάη του '42, στην οποία μετέχουν οι Δημήτριος Σαρακατσάνης, ή Μακεδόνας, Δημήτριος Πούλιος, ή Παππούς, Γεώργιος Κλαδής, ή Κέδρος, Βάιος Κορδελάς, Χρυσόστομος Μπουροτζίκας και Μάρκος Θανάσης, ή Λουκάς, όλοι τους μέλη του ΚΚΕ. Ακολουθεί η δημιουργία ένοπλων ομάδων στην Τσαριτσάνη, στην Καρίτσα και τη Σελίτσιανη, (σημερινή Ανατολή Αγιάς). Τον Αύγουστο του '42 πραγματοποιείται στη θέση Μπεχτέσι της Καρυάς, η 1η Συνδιάσκεψη των αντάρτικων ομάδων του Ολύμπου και του Κισσάβου.

Το αντάρτικο του Κισσάβου και του Ολύμπου ανέπτυξε τεράστια πολεμική δράση κατά των κατακτητών. Εδωσε δεκάδες νικηφόρες μάχες. Να θυμίσουμε την ανατίναξη της γέφυρας των Τεμπών, από το Μηχανικό του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον Αντώνη Αγγελούση, (Βρατσάνος), που ήταν μιας στρατηγικής σημασίας επιχείρηση και προκάλεσε πάρα πολλά θύματα στους κατακτητές. Και μπορεί ν' αναφερόμαστε στη δράση των αντιστασιακών οργανώσεων σε μια μόνο περιοχή της Ελλάδας, αλλά θα πρέπει να σημειώσουμε ότι πρόκειται για μια περιοχή στρατηγικής σημασίας για όλη τη χώρα.

Οι συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί με τη δράση των οργανώσεων του ΚΚΕ και την ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος στην περιοχή, οδηγούν στην ανάγκη για έγκαιρη, πλήρη και σωστή ενημέρωση του λαού σχετικά με τις εξελίξεις, για πειστική διαφώτιση και αποτελεσματική προπαγάνδα. Χρειάζεται, κατ' αρχάς, να δίνονται απαντήσεις στην προσπάθεια των κατακτητών και των συνεργατών τους να παρουσιάσουν τις φασιστικές δυνάμεις σαν παντοδύναμες και ανίκητες και να περάσουν αντιλήψεις για το μάταιο του εθνικοαπαλευθερωτικού αγώνα κι ότι ρεαλιστικό και εφικτό είναι η υποταγή και η συνεργασία με τον κατακτητή.

Για την κάλυψη αυτής της ανάγκης, τον Αύγουστο του '42, λαμβάνεται απόφαση για δημιουργία τυπογραφείου στα Αμπελάκια. Και το καθήκον αυτό ανατίθεται στον Θανάση Χαϊμαδή, ή Δαυλό. Η επιλογή του γίνεται από τους Κώστα Χαλκιά και Παναγιώτη Ζιαβλάκη, καθώς είναι ο κατάλληλος άνθρωπος αφού θεωρείται ότι είναι εχέμυθος, δεν κινεί την περιέργεια και διαθέτει υψηλό αίσθημα κομματικής ευθύνης.

Ο Χαϊμαδής αναλαμβάνει το καθήκον που του ανέθεσε το Κόμμα και αμέσως στρώνεται στη δουλειά. Ταξιδεύει στην Αθήνα για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα υλικά. (γραφική ύλη κ.ά.)

Ηταν ένα ταξίδι γεμάτο περιπέτειες. Καθώς έπασχε από πνευμονική νόσο, οργανώθηκε μια επίσκεψή του στο νοσοκομείο της Αθήνας «Ερυθρός Σταυρός». Φτάνοντας στην Αθήνα, επισκέφτηκε το νοσοκομείο, όπου έκανε και τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις και, μετά, ξεπερνώντας δυσκολίες και εμπόδια, κατάφερε να έρθει σε επαφή με τον σύζυγο μιας ξαδέλφης του - τον Επαμεινώνδα Νικολαΐδη - που ήξερε πως είναι αριστερός και εργαζόταν στο εργοστάσιο «Τρία Δέλτα», στον οποίο και εκμυστηρεύτηκε το σκοπό του ταξιδιού του στην Αθήνα, ενημερώνοντάς τον πως το πρωί της επόμενης μέρας θα έφευγε με το τρένο για τη Λάρισα.

Ο Νικολαΐδης το μόνο που του είπε ήταν «κάτι θα γίνει». Το πρωί, ευρισκόμενος στο σταθμό Λαρίσης, κάποιος τον πλησιάζει από πίσω και χτυπώντας του στην πλάτη του λέει: «Μην γυρίσεις. Τα πράγματα που ζήτησες είναι στο τελευταίο βαγόνι, πάνω στο ράφι. Εσύ θα καθίσεις στο πρώτο βαγόνι και όταν πρόκειται να κατεβείς τότε θα πας να τα πάρεις. Καλό ταξίδι». Γύρισε και είδε πως ήταν ο Νικολαΐδης.

Μπαίνοντας στο τρένο αποφάσισε να μην κατεβεί στο σταθμό των Τεμπών, όπου ο έλεγχος ήταν σχολαστικός, αλλά στην προηγούμενη στάση του Ευαγγελισμού. Οταν το τρένο πλησίαζε στον Ευαγγελισμό και έκοψε ταχύτητα, πήγε στο τελευταίο βαγόνι, πήρε τα δέματα και τα πέταξε από το παράθυρο. Κατέβηκε, τα πήρε και το πρωί έφτασε στα Αμπελάκια κουβαλώντας το πολύτιμο υλικό.

Ελειπαν, όμως, ραδιόφωνο και γραφομηχανή. Η οργάνωση κατάφερε να προμηθευτεί ραδιόφωνο - το πήρε από τους αδελφούς Σιούρα, από το Ομόλιο - αλλά πρόβλημα εμφανίστηκε στο γέμισμα των μπαταριών, που λύθηκε με ευρεσιτεχνίες και πατέντες. Αργότερα βρέθηκε και γραφομηχανή, στην οποία εκπαιδεύτηκε ο Χαϊμαδής.

Το τυπογραφείο άρχισε να λειτουργεί στο σπίτι του Χαϊμαδή και στις 24 Φλεβάρη του '43 κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της εφημερίδας «ΕΘΝΙΚΗ ΝΙΚΗ», όργανο του ΕΑΜ, Διαμερίσματος Βουνού, Τομέας 4ος ΠΕ ΛΑΡΙΣΑΣ, σε 50 αντίτυπα. Στην 1 Μάρτη εκδίδεται η εφημερίδα «ΤΟ ΚΑΡΙΟΦΥΛΛΙ», όργανο των Ελλήνων Ανταρτών Ολύμπου - Κισσάβου. Στην περιοχή του Κισσάβου εκδόθηκαν και πολλές άλλες εφημερίδες,, ανάμεσά τους «ΑΛΗΘΕΙΑ», «ΠΑΡΤΙΖΑΝΟΣ», «ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΑΣ», «ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΕΦΕΔΡΟΥ», «ΝΕΑΝΙΚΗ ΖΩΗ», «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΟΥΝΟ», «ΛΑΪΚΗ ΝΙΚΗ», «ΔΡΑΣΗ, «ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ», «ΟΔΗΓΟΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ», καθώς και πάμπολλες προκηρύξεις και δελτία ειδήσεων.

Η λειτουργία του τυπογραφείου ήταν σε απόλυτη παρανομία. Στο παράθυρο του σπιτιού υπήρχε μια μεγάλη πλάκα που μπορούσε να μετακινηθεί, κάτω από την οποία ο Χαϊμαδής σχημάτιζε κρυψώνα όπου τοποθετούσε τις εφημερίδες και τα άλλα υλικά. Ο Χρήστος Μάντζιος, που καταλάβαινε ότι πρέπει να πάει να τα πάρει για να τα στείλει στα χωριά βλέποντας τον Χαϊμαδή να βγαίνει στην πλατεία του χωριού, τα έπαιρνε και τα διεκπεραίωνε χωρίς να γνωρίζει ότι στον ίδιο χώρο λειτουργούσε τυπογραφείο.

Η περιφρούρηση των ανθρώπων που ασχολούνταν και ιδιαίτερα του Χαϊμαδή, ήταν πολύ προσεκτική και λαμβάνονταν μέτρα αυστηρά. Το γεγονός ότι ο Χαϊμαδής ήταν «υπεράνω υποψίας», καθότι προέρχονταν από φιλοβασιλική οικογένεια και θεωρούνταν εχθρός των ανταρτών δεν έφτανε, έπρεπε να «επιβεβαιώνεται» συνεχώς. Γι' αυτό και όταν, σε μια συζήτηση στο χωριό, πήρε ανοιχτά θέση υπέρ των ανταρτών και του αγώνα τους, σκηνοθετήθηκε δημόσιο περιστατικό για να περιφρουρηθεί. Ετσι, σε συγκέντρωση που έγινε στα Αμπελάκια, ο ομιλητής Γιώργος Κλαδής, ή Κέδρος, βλέποντας τον Χαϊμαδή, του είπε: «Γιατί παλιόπαιδο εσύ κατηγορείς τον αγώνα μας;». Tου έδωσε δυο χαστούκια και τον έδιωξε...

Η ύπαρξη του παράνομου τυπογραφείου στα Αμπελάκια δεν έγινε γνωστή ούτε μετά την απελευθέρωση της χώρας μας από τους κατακτητές. Οι 5 - 6 άνθρωποι που γνώριζαν το «μυστικό» το κράτησαν καλά φυλαγμένο στην καρδιά τους και κρυμμένο στη μνήμη τους. Θα μαθευτεί πολύ αργότερα, το 1985, όταν ο Θανάσης Χαϊμαδής, μαζί με τον Παναγιώτη Ζιαβλάκη, πήγαν στα γραφεία της ΚΟ Θεσσαλίας του ΚΚΕ και παρέδωσαν φωτοτυπημένο υλικό. Το υλικό αυτό δημοσιεύτηκε σε ειδικό αφιέρωμα στον Ριζοσπάστη». Στη συνέχεια ακολούθησαν πολλές εκθέσεις στη Λάρισα, ενώ το σπίτι του Χαϊμαδή - στο οποίο, μέσα σε ειδικά διαμορφωμένη κρύπτη, υπήρχε πολυγραφημένο υλικό, ο πολύγραφος, η γραφομηχανή κ.ά. - επισκέπτονταν, κατά καιρούς αντιπροσωπείες αντιστασιακών οργανώσεων από την Ελλάδα, αλλά και από άλλες χώρες.

Ο Θ. Χαϊμαδής, πήρε την απόφαση να κληροδοτήσει αυτό το σπίτι στο ΚΚΕ - κύριο οργανωτή και αιμοδότη της Εθνικής Αντίστασης -προσφέροντας κι ένα χρηματικό ποσό στο κόμμα για την αποκατάστασή του, ώστε να λειτουργήσει ως Μουσείο των χρόνων 1940 - 1949. Πριν το θάνατό του, το 1986, ευτύχησε να δει τα σχέδια αποκατάστασης, όπως ετοιμάστηκαν από την αρχιτέκτονα - μελετήτρια, στην οποία διατύπωσε τις απόψεις του και τις παρατηρήσεις του.

Ο Θ. Χαϊμαδής είχε ξεκαθαρίσει ότι κληροδοτεί το σπίτι στο ΚΚΕ, γιατί μόνο σ' αυτό είχε εμπιστοσύνη ότι θα το αξιοποιούσε όπως ο ίδιος επιθυμούσε και όπως έπρεπε. Γι' αυτό και αντιστάθηκε στις πολλές πιέσεις που δέχτηκε από ανθρώπους και «κύκλους» που κινούνται στο χώρο του οπορτουνισμού, να τους παραδώσει υλικό.

Να τι αναφέρει, σε επιστολή του γι' αυτό το ζήτημα, προς την ΚΟ Θεσσαλίας του ΚΚΕ, ο Π. Ζιαβλάκης: «... Σκοπός της ζωής του Θανάση Χαϊμαδή (Δαυλού) ήταν να αναστηλωθεί, ανακαινιστεί και λειτουργήσει το σπίτι του με τη θρυλική καταπακτή σαν Μουσείο της Εθνικής Αντίστασης. Στην τελευταία συνάντηση που του παρέδωσα του αρχείο, μου είπε ότι "έδωσα το σπίτι μου στο ΚΚΕ και έχω εμπιστοσύνη μόνο σ' αυτό ότι μπορεί να αξιοποιήσει την επιθυμία μου, τιμώντας τους χιλιάδες αγωνιστές που έδωσαν τον αγώνα για τη λευτεριά της πατρίδας μας και όσους πέθαναν παλικαρίσια στα εκτελεστικά αποσπάσματα, τιμώντας τη μνήμη αυτών και όσων αγωνίζονται σήμερα για μια καλύτερη ζωή".

Μάλιστα, υπογράμμιζε ότι και ο ίδιος θα συμμετείχε αφήνοντας τις όποιες οικονομίες του στο ΚΚΕ για να επισπευστούν οι εργασίες.

Αυτή η θέληση ήταν γνωστή σε όλους τους συγχωριανούς, αλλά και στους αντιστασιακούς της περιοχής, γιατί τη διατύπωνε δημόσια. Δυστυχώς δεν πρόλαβε να είναι ο πρώτος που θα διαβεί την πόρτα του ιστορικού σπιτιού, διαμορφωμένο σε μουσείο.

Εχουμε χρέος, συγχωριανοί, φορείς, αντιστασιακοί να ενώσουμε τις δυνάμεις μας, στηρίζοντας τις προσπάθειες της ΚΟ Περιοχής του ΚΚΕ, ώστε να γίνει, το συντομότερο δυνατό, πράξη η επιθυμία του συναγωνιστή Θανάση Χαϊμαδή».

(Τα στοιχεία για το κείμενο αντλήθηκαν από το βιβλίο του Παναγιώτη Ζιαβλάκη - πέθανε πρόσφατα - με τίτλο «Το ξεκίνημα της Εθνικής Αντίστασης και ο Ενοπλος Αγώνας στη Θεσσαλία - ο πρωτοποριακός ρόλος των Αμπελακίων», (εκδόσεις «Ομηρος»).

Ενα Μουσείο που θα λειτουργεί σαν φάρος προβολής του έπους της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και, ταυτόχρονα σαν διδασκαλείο της αντιστασιακής ιστορίας του λαού μας για τις νεότερες γενιές, δημιουργεί το ΚΚΕ στα Αμπελάκια της Λάρισας.

Τα εγκαίνια του Μουσείου, που φέρει την επωνυμία «Μουσείο Αμπελακίων Περιόδου 1940 - 1949», θα γίνουν το Σάββατο, 27 Σεπτέμβρη, ημερομηνία συμβολική, καθώς συμπίπτει με την ημερομηνία ίδρυσης του ΕΑΜ κι ενώ φέτος συμπληρώνονται 90 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΕ. Στα εγκαίνια θα παραβρεθεί η Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλέκα Παπαρήγα.

Το μουσείο εγκαθίσταται στο σπίτι του Θανάση Χαμαϊδή - το οποίο και κληροδότησε στο ΚΚΕ για να γίνει Μουσείο - όπου, κατά την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης, λειτουργούσε παράνομο τυπογραφείο, εκδίδοντας πολυγραφημένες εφημερίδες, προκηρύξεις και άλλα υλικά. Στο σπίτι - Μουσείο στα Αμπελάκια θα υπάρχουν εκθεσιακοί χώροι, εσωτερικοί και υπαίθριοι χώροι εκδηλώσεων κ.ά.

Επίσης, γραφεία, χώροι συνεδριάσεων και εκδηλώσεων, βιβλιοθήκη - αναγνωστήριο, ηλεκτρονικό αρχείο και άλλες υπηρεσίες του Μουσείου, μαζί με άλλα υλικά, θα στεγάζονται στο σπίτι των αείμνηστων Χριστόφορου και Αννέζας Δαμάνη, στελεχών του ΚΚΕ και αγωνιστών της Αντίστασης, που βρίσκεται στην οδό Μήλου 32, στη Λάρισα και το οποίο το ζευγάρι κληροδότησε στο ΚΚΕ.

Οι εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης του σπιτιού στα Αμπελάκια έχουν ολοκληρωθεί, κοντά στην ολοκλήρωσή τους βρίσκονται και οι τελικές εργασίες ηλεκτρονικού εξοπλισμού του κτιρίου, ενώ ήδη τελειώνει και η αποκατάσταση και ψηφιοποίηση του υλικού που θα εκτεθεί στην πρώτη εκθεσιακή περίοδο.

Στις 26 Αυγούστου συγκροτήθηκε σε σώμα η Διοικούσα Επιτροπή του Μουσείου, στην οποία, εκτός των άλλων, συμμετέχουν μέλη που ορίστηκαν από την Κοινότητα Αμπελακίων, το Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο Αμπελακίων και από την Πανελλήνια Ενωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης (ΠΕΑΕΑ).

Μιλώντας στο «Ρ» για το Μουσείο η Αννα Σπανοπούλου - Κωσταρίγκα, πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής, φιλόλογος και ιστορικός της τέχνης, σημείωσε ότι σκοπό έχει τη μελέτη, τη διάσωση, προβολή και διάδοση της πραγματικής Ιστορίας της περιόδου 1940 - '49, (ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση και Εμφύλιος Πόλεμος - Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας), αλλά και περιόδων που προηγήθηκαν, ή ακολούθησαν την κεντρική αυτή περίοδο, στο βαθμό που αυτές επηρέασαν ή επηρεάστηκαν από τα γεγονότα της περιόδου 1940 - '49 (π.χ. Μεταξική δικτατορία, μετεμφυλιακό καθεστώς, δικτατορία 1967 - '74 κ.ά.), και στο βαθμό που συντελεστές της περιόδου 1940 - '49 ενεπλάκησαν στα γεγονότα πριν και μετά.

Κατά προτεραιότητα, θα παρουσιάζει τα ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα της περιοχής Κισσάβου - Κάτω Ολύμπου, του ευρύτερου χώρου της Λάρισας, της Θεσσαλίας και κατ' επέκταση σε όλη την Ελλάδα.

Επίσης, στόχο έχει τη διάδοση των σκοπών για τους οποίους αγωνίστηκαν οι ΕΑΜικές αντιστασιακές οργανώσεις και ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας.

Ιδιαίτερος στόχος είναι να μάθουν οι νεότερες γενιές την ιστορία της Εθνικής Αντίστασης, μέσα από μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα, καλλιτεχνικές και παιδαγωγικές δραστηριότητες, με εκπαιδευτικό, οπτικοακουστικό και άλλο υλικό.

Κύριος θεματικός άξονας του Μουσείου θα είναι ο Τύπος και ο ρόλος του στα χρόνια του αντιφασιστικού αγώνα. Επιπλέον, κατά τακτά χρονικά διαστήματα θα υπάρξουν και άλλες θεματικές εκθέσεις. Ιδιαίτερα με το υλικό που συνεχίζουν να προσφέρουν αγωνιστές και οι οικογένειές τους.

Αναφερόμενη στα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη του σκοπού του Μουσείου, επισημαίνει ότι αυτό θα συλλέγει, συντηρεί, ψηφιοποιεί και εκθέτει συλλογή βιβλίων, εντύπων, φωτογραφιών, εγγράφων και άλλων αντικειμένων που τεκμηριώνουν την Ιστορία της εποχής, και θα συγκεντρώνει, σε ψηφιακή μορφή, συνεντεύξεις, ή άλλο οπτικό - ακουστικό υλικό που αφορά την περίοδο 1940 - '49.

Θα διοργανώνει εκδηλώσεις, εκθέσεις, προβολές, συναυλίες, συζητήσεις, παρουσιάσεις βιβλίων με πολιτιστικό, κοινωνικό, ιστορικό περιεχόμενο, που αφορούν στην περίοδο αυτή. Θα συνεργάζεται με κάθε φορέα που έχει συναφείς σκοπούς (π.χ. ΠΕΑΕΑ, Μουσεία ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, ή Εξορίστων λόγω της αντιστασιακής δράσης, Επιτροπές Ειρήνης - ΕΕΔΥΕ κ.ά.), καθώς και με άλλους ευρωπαϊκούς φορείς αντιφασιστικής - αντιστασιακής δράσης, ή φορείς Ειρήνης. Θα συνεργάζεται, επίσης, με κάθε εκπαιδευτικό φορέα όλων των βαθμίδων, (δημοτικά σχολεία, γυμνάσια, λύκεια, ΑΕΙ, ΤΕΙ, επαγγελματικές σχολές κάθε τύπου κ.ά.) για την επίτευξη του ιδιαίτερου στόχου, που είναι να μάθουν οι νεότερες γενιές την ιστορία της Εθνικής μας Αντίστασης.

Ο αντιστασιακός Τύπος στη Θεσσαλία αποτέλεσε το «βαρύ πυροβολικό» στης Εθνικής Αντίστασης στην περιοχή. Αλλά δεν ήταν μόνο ένα αποτελεσματικό όπλο στα χέρια του αγωνιζόμενου λαού. Δεν ήταν μόνο διαφωτιστής - εξεγέρτης των συνειδήσεων, οργανωτής - καθοδηγητής του Αγώνα. Ταυτόχρονα, έπαιζε και ευρύτερο μορφωτικό, αναγεννητικό, προοδευτικό ρόλο, καθώς, σε πολλές περιπτώσεις, έφερνε, για πρώτη φορά, σε επαφή με τη γραφή και την ανάγνωση, ευρύτερες λαϊκές μάζες της υπαίθρου.

Διαβαζόταν μαζικά, με μεράκι και ενθουσιασμό, από χιλιάδες αναγνώστες και, μ' αυτό τον τρόπο συνέβαλε, πρωταρχικά και καθοριστικά, στην ανύψωση του πολιτιστικού και του πολιτικού επιπέδου του λαού. Εδενε τον αναγνώστη με τον αγώνα για τη Λευτεριά, αλλά και τις ιδέες της Λαοκρατίας, του Σοσιαλισμού.

Το πλήθος των αντιστασιακών εφημερίδων και άλλων εντύπων που εκδόθηκαν στη Θεσσαλία είναι πρωτοφανές και δεν παρουσιάστηκε σε καμιά άλλη χώρα. Υπολογίζεται ότι στην περιοχή εκδόθηκαν πάνω από 80 εφημερίδες του ΕΑΜ και 58 του ΚΚΕ, πάνω από 160 περιοδικά της ΕΠΟΝ, δεκάδες Δελτία Ειδήσεων και βιβλιαράκια και χιλιάδες προκηρύξεις, τρικ κ.ά.

Να αναφέρουμε μερικά από τα ονόματα των εφημερίδων: «ΑΛΗΘΕΙΑ», «ΛΑΟΚΡΑΤΙΑ», «ΕΑΜ», «ΡΗΓΑΣ», «ΑΝΑΓΈΝΝΗΣΗ», «ΕΜΠΡΟΣ», «ΤΟ ΦΛΑΜΠΟΥΡΟ», «ΛΕΝΙΝΙΣΤΗΣ», «ΚΟΚΚΙΝΗ ΣΗΜΑΙΑ», «ΜΑΧΗΤΗΣ», «ΘΥΕΛΛΑ», «ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ», «Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ», «ΛΑΪΚΗ ΦΩΝΗ», «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΖΩΗ», «Ο ΦΡΟΥΡΟΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ», «ΝΕΟΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ», «ΕΠΟΝΙΤΗΣ», «Ο ΜΙΚΡΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ».

Στη Θεσσαλία υπήρχαν πάρα πολλά τυπογραφεία που λειτουργούσαν μέσα σε βαθιά παρανομία. Σε σκοτεινές κρύπτες σπιτιών, σε καταπακτές και σε σοφίτες, αλλά και στα βουνά.

Το '43, ο ηγέτης της Θεσσαλικής Αντίστασης, Κ. Καραγιώργης, παίρνει την απόφαση για τη μεταφορά στα Αγραφα πολλών παράνομων τυπογραφείων που λειτουργούσαν στην Καρδίτσα. Αυτό το τυπογραφικό υλικό διατίθεται σε οργανώσεις, που στήνουν τυπογραφεία.

Στη Νεράιδα, στήνεται το τυπογραφείο της 1ης Θεσσαλικής Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, μ' επικεφαλής τον δημοσιογράφο, Φαίδωνα Μακρή. Στον Μεσενικόλα της Επιτροπής ΕΑΜ Καρδίτσας, με τον Βασίλη Μαργάρα. Στα Περτουλιώτικα Λιβάδια, της Επιτροπής ΕΑΜ Τρικάλων, με τον Λεωνίδα Παπαστεφάνου. Στα Χάσια της Επιτροπής ΕΑΜ Καλαμπάκας, με τους Κώστα Στούμπο και Νίκο Χορμόβα. Στη Βερδικούσια της Επιτροπής ΕΑΜ Ελασσόνας, με τους Θωμά Παπακωνσταντίνου και Χρήστο Παγώνη. Στο Μοναστήρι Σουρβιάς, της Επιτροπής ΕΑΜ Μαγνησίας, με τον Απ. Σκλείδη. Στο Καταφύγιο του Ορειβατικού στον Κίσσαβο, της Επιτροπής ΕΑΜ Λάρισας, με τον Απόστολο Κολτσιδόπουλο, που πήρε το ψευδώνυμο «Σπήλιος» και έτσι έμεινε γνωστός ως χρονογράφος του «Ριζοσπάστη».

Ολοι αυτοί οι άνθρωποι αυτού του Τύπου - δημοσιογράφοι, τυπογράφοι, σχεδιαστές, διακινητές, κάποιοι παλιοί και έμπειροι και άλλοι νέοι που βγήκαν από τη φωτιά του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα - ήταν, πρώτα και κύρια, πατριώτες ατρόμητοι. Εδωσαν όλες τις δυνάμεις τους και αξιοποίησαν όλες τις δυνατότητές τους στον Αγώνα.

Να θυμίσουμε και μερικά άλλα θρυλικά ονόματα: Βιδάλης, Καραγιώργης, Τσουπαρόπουλος, Ζαφειρόπουλος, Μήτσιου, Παπαγεωργίου, Στρογγύλης, Προκόβας, Μπόκοτας, Θετταλός, Δήμου, Κωνσταντινίδης, Παπαθεοχάρης, Παπαγιάννης και πάρα πολλοί άλλοι.

Και να αποτίσουμε φόρο τιμής στους πεσόντες, γιατί ο αντιστασιακός Τύπος της Θεσσαλίας είχε και θύματα. Οπως την Κερασιά Φωλιά, από το Βόλο που την κατακρεούργησαν. Την Δήμητρα Τσάτσου, που διατηρούσε πολύγραφο στο κομμωτήριό της και εκτελέστηκε. Την Κατίνα Μητσιούλη, από τη Λάρισα που άρπαξε κρυολόγημα μέσα στο λαγούμι του τυπογραφείου και πέθανε από καλπάζουσα φυματίωση.

Στον παράνομο Τύπο η δουλειά ήθελε αυταπάρνηση και θάρρος, καθώς γινόταν σε αφάνταστα δύσκολες συνθήκες, ήταν ένα καθημερινό «παιχνίδι με το θάνατο», αφού παραμόνευε διαρκώς ο κίνδυνος να γίνει αντιληπτή από τους κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους.

Ο εξοπλισμός ήταν ανεπαρκής. Μια μικρή κάσα με τυπογραφικά στοιχεία, μια γραφομηχανή, ένας πολύγραφος, το μολύβι, το πενάκι και το χαρτί. Κι έπρεπε οι άνθρωποι του παράνομου Τύπου να μάθουν πολλά και να τα προβάλουν όλα. Τα «νέα» έφταναν από τα στόματα συντρόφων και συναγωνιστών, ή σε ψιλά χαρτάκια με πολύ μικρά γράμματα. Νέα από τον αγώνα κατά του κατακτητή, αλλά και από τη βασανιστική ζωή του λαού στα χωράφια, στα εργοστάσια, στις γειτονιές, στα σχολειά. Η γραφή τους ήταν σύντομη, περιεκτική, αλλά και απλή για να μπορούν να καταλάβουν το νόημά της, όλοι.

***

Η λειτουργία του παράνομου Τύπου στη Θεσσαλία ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του ΕΑΜ στην περιοχή, τον οποίο οργάνωσε, καθοδήγησε και αιμοδότησε το ΚΚΕ. Κι αποτελεί ένα ακόμα δείγμα της μεγάλης προσφοράς του Κόμματος της εργατικής τάξης της χώρας μας στον αγώνα για τη λευτεριά της πατρίδας και την προκοπή του λαού μας.

Η συνειδητοποίηση, τότε, από τους κομμουνιστές του βαρύνοντα ρόλου που θα έπαιζε η ενημέρωση και η προπαγάνδα στην αποτελεσματικότητα της δουλειάς του Κόμματος και στη στήριξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, αποτελεί δίδαγμα και οδηγό για το σήμερα, που τα αστικά ΜΜΕ παίζουν πρωτεύοντα και, εν πολλοίς, καθοριστικό ρόλο στην προσπάθεια της άρχουσας τάξης και των κομμάτων που την υπηρετούν, να παραπληροφορούν και να χειραγωγούν τις λαϊκές μάζες στη «λογική» της μοιρολατρίας και της υποταγής.

(Στοιχεία του κειμένου αντλήθηκαν από το βιβλίο του Λάζαρου Αρσενίου, με τίτλο «Ο Αντιστασιακός Τύπος της Θεσσαλίας»).