Τα βήματα της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι πολύ γνωστά:
- Αυτογνωσία για το δάσκαλο, ώστε να μπορεί να βελτιώνει το έργο του.
- Ασκηση και Αυτογνωσία για το μαθητή και ενίσχυση της αυτοπεποίθησής του, όταν διαπιστώνει πρόοδο ανάλογη προς την προσπάθειά του.
- Επιλογή κάποτε εκείνων που έχουν επαρκή προετοιμασία, για να παρακολουθήσουν άλλο κύκλο μαθημάτων για ειδικές σπουδές σε άλλο επίπεδο. Η διαδικασία επιλογής απαιτεί ιδιαίτερη παιδαγωγική ευαισθησία, ώστε να διασφαλίζεται: σεβασμός στην προσωπικότητα των εξεταζόμενων, αξιόπιστη διάγνωση και δίκαιη σύγκριση.
Μια εκπαιδευτική πολιτική/ διαρκής μεταρρύθμιση είναι ανάγκη να πείθει για την ορθότητα των επιλογών της σε σχέση προς όλες τις φάσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Για τη λεγόμενη τους τελευταίους 40 μήνες «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση» έχουμε γράψει πολλά άρθρα 1, για όλες τις φάσεις της. Σήμερα επιχειρούμε ανάλυση του τελευταίου σημείου, της επιλογής, γιατί ουσιαστικά οι εξετάσεις στη Β΄ και Γ΄ τάξεις του Λυκείου είναι διαδικασίες επιλογής.
Η ποιότητα των εξετάσεων μπορεί να κριθεί με συγκεκριμένα παραδείγματα θεμάτων που δόθηκαν τώρα και σχετική διερεύνηση γύρω απ' αυτά:
Αν σχετίζονται με ό,τι έχει διδαχτεί στα παιδιά.
Αν απευθύνονται στη μνήμη, την κρίση, τη φαντασία, την ευαισθησία των παιδιών.
Αν προσκαλούν ή προτρέπουν σε κάποια δημιουργική σκέψη ή αναζήτηση.
Αν επηρεάζουν θετικά τη μελλοντική μελέτη ή διδασκαλία και τον τρόπο μελέτης.
Αν δημιουργούν αίσθημα εμπιστοσύνης στον εξεταζόμενο.
Αν πείθουν επιστήμονες και παιδαγωγούς ότι οι εξεταστικές διαδικασίες βρίσκονται σε καλό δρόμο σε σχέση προς τους σκοπούς της Εκπαίδευσης, στην υπηρεσία των νέων και της κοινωνίας.
Α. Εκθεση (Γ΄ Λυκείου)
«Τώρα που έφτασε η στιγμή της αποφοίτησής σας από το Λύκειο, αξιοποιώντας τις εμπειρίες της σχολικής σας ζωής, να γράψετε μια επιστολή προς τον υπουργό Παιδείας, στην οποία να διατυπώνετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας για τις αλλαγές που θα θέλατε να γίνουν στο σχολείο, προκειμένου αυτό να ανταποκρίνεται αποτελεσματικότερα στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας (500 - 600 λέξεις)».
Μονάδες 50
1. Τέτοιο θέμα σε οποιεσδήποτε άλλες συνθήκες (εκτός από την πιο κρίσιμη για τους εξεταζόμενους ώρα δοκιμασίας) φαίνεται για πολλούς λόγους σωστό. Γιατί προβληματίζει τον εξεταζόμενο, αναφέρεται στις εμπειρίες του, τον τιμά ζητώντας τη γνώμη του, επιτρέπει τη σύγκριση όλων επί κοινού πεδίου2, έμμεσα προσφέρει στην Πολιτεία χρήσιμη κριτική και ανοίγει το δρόμο για διάλογο σε χρόνο γόνιμο.
2. Τη στιγμή όμως που δόθηκε αυτό το θέμα (και σε σχέση προς την ψυχολογία του εξεταζόμενου και την ορατότητά του) προκύπτουν τούτες οι επισημάνσεις - ενστάσεις:
«Αλλαγές... προκειμένου το σχολείο να ανταποκρίνεται αποτελεσματικότερα στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας» δεν μπορεί να προτείνει ο μαθητής γιατί απλούστατα χρειάζεται γνώσεις και στοχασμό που ενδέχεται να αποκτήσει μετά από πολλά χρόνια σπουδών και πείρας...
Β. Στον περιορισμένο χώρο ενός άρθρου παίρνουμε και ένα δείγμα από τα θέματα Ιστορίας (Γ΄ Λυκείου):
Ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος»:
α. Αποτελούσε κίνημα με σαφές ιδεολογικό και πολιτικό πρόγραμμα.
β. Ηταν η συνισταμένη της έντονης δυσαρέσκειας απέναντι στην πολιτική των παλαιών κομμάτων και των ανακτόρων.
γ. Προσπάθησε να πάρει την πολιτική κατάσταση στα χέρια του.
δ. Ηταν κίνημα που αποδοκιμάστηκε από τους αγρότες.
Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
Μονάδες 4
1. Εικάζω ότι αναμένεται ως «σωστή» απάντηση η δεύτερη (β).
Αλλά:
2. Εννοείται στο περιεχόμενό της η συγκλονιστική εμπειρία της ήττας του 1897, που ήταν κυρίως έργο της «Εθνικής Εταιρίας» κι όχι των «παλαιών κομμάτων»;
3. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος δε φαίνεται να είχε σχέδιο «να πάρει την πολιτική κατάσταση στα χέρια του», αλλά όταν έφερε στην πολιτική σκηνή τον Ελ. Βενιζέλο, ουσιαστικά αυτό πέτυχε. Λοιπόν, ποια είναι η «σωστή» απάντηση (β ή γ);
4. Ανεξάρτητα από τα παρά πάνω συμπτώματα μη συνάρτησης των μερών προς το όλο, αναδύονται οι ακόλουθες τυπικές / ουσιαστικές αντιρρήσεις:
Με αυτή την ερώτηση (περί του «Στρατιωτικού Συνδέσμου») αξιολογείται η κρίση ή η μνήμη;
5. Δεν είναι λογικά σωστό και παιδαγωγικά δίκαιο και σκόπιμο οι νέοι (ως μαθητευόμενοι και εξεταζόμενοι) να εθίζονται σε ερωτήσεις:
Αν αυτά είναι λογικά, γιατί σερνόμαστε και σέρνουμε στους δρόμους της ασυναρτησίας; Για να μορφώσουμε ή να εξοντώσουμε τα παιδιά4;
Σημειώσεις:
1. Μερικά άρθρα ενδεικτικά:
α. «Αναζήτηση Αρχών και Ουσίας Διαλόγου για την Παιδεία» («Καθημερινή» 8-1-1999)
β. «Σιωπή των Προβάτων, θυσία των Αμνών, Τραγωδία για την Κοινωνία» («Ριζοσπάστης» 22-6-1999, «Καθημερινή» 10-7-1999, «Ελευθεροτυπία» 13-8-1999).
γ. «Ερωτήματα για την Ποιότητα της Εκπαίδευσης» («Αθηναϊκή» 4-9-99 και περιοδικό «Αλφα», τεύχος Νοέμβρη 1999)
δ. «Ψήφισμα Εκπαιδευτικής Υποτέλειας» («Ριζοσπάστης» 10-12-99) και «Μεταρρύθμισης Αμαρτήματα Μαθητών Αιτήματα» («Ριζοσπάστης» 30-12-99).
ε. «Triennium Horribile» («Μακεδονία» 23-4-2000 και περιοδικό «Αλφα» Δεκέμβρης 1999)
Επίσης για την ποιότητα βιβλίων της «Μεταρρύθμισης» έχουν γραφεί ειδικά άρθρα στα περιοδικά «Νέα Παιδεία» τ.89 και «Εκπαιδευτικά» τ.49-50, 53-54, 55-56.
2. Πολύ περισσότερο που περιέχεται στις Οδηγίες και η ακόλουθη: «Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή».
3. Και η κριτική που ακολουθεί δε στρέφεται κυρίως προς την Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων όσο προς τους εισηγητές του τρόπου εξέτασης για τους λόγους που ακολουθούν.
4. «Στοιχεία Τραγωδίας στην Ελληνική Παιδεία» (εφημ. «Ριζοσπάστης», 3-4 Μάη 2000, περιοδικό «Νέμεσις», τεύχος Ιουνίου 2000).
Εισήγηση του συμβούλου Επικρατείας Ν. Ντούβα ζητάει την ακύρωση της απόφασης του υπουργού Παιδείας Π. Ευθυμίου, με την οποία καθορίστηκε το ποσοστό εισόδου των αποφοίτων λυκείου παλαιότερων ετών στα ΑΕΙ και ΤΕΙ στο 25% ή 22.000 φοιτητές συνολικά. Στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) είχαν προσφύγει 300 περίπου υποψήφιοι της «παλαιάς φουρνιάς».
Ειδικότερα, ο εισηγητής υποστήριξε ότι η υπουργική απόφαση πρέπει να ακυρωθεί, επειδή υπάρχει υπέρβαση εξουσίας. Δηλαδή, κατά τον εισηγητή, δεν έχει αιτιολογηθεί το ποσοστό εισόδου, με συνέπεια να μην μπορεί να ελεγχθεί η πράξη της διοίκησης από το ΣτΕ. Ετσι, για τυπικούς λόγους πρότεινε την ακύρωση της υπουργικής απόφασης, παρόλο που κατά τον εισηγητή - σύμβουλο Επικρατείας Ν. Ντούβα, ο καθορισμός ποσοστού εισόδου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν αντιβαίνει τις συνταγματικές αρχές, ακόμη και αν είναι επί το δυσμενέστερο.
Μάλιστα, σύμφωνα με τον σύμβουλο Επικρατείας θα πρέπει να εισαχθούν στα ΑΕΙ και ΤΕΙ από τους αποφοίτους της «παλαιάς φουρνιάς» επιπλέον 2.800 υποψήφιοι, με βάση τους υπολογισμούς ανά δέσμη, αφού το σύνολο των εισαγόμενων είναι περίπου 82.000 άτομα.