Η κυβέρνηση δεν έχει άλλα περιθώρια να καθυστερήσει τη «μεταρρύθμιση» της κρατικής μηχανής. Η ηγεσία του ΣΕΒ και οι διεθνείς ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί χρόνια τώρα πιέζουν έντονα για την «προσαρμογή» της στις «σύγχρονες ανάγκες» της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης, ώστε να αποτελέσει μοχλό στη γενικότερη νεοφιλελεύθερη επέλαση και όχι εμπόδιό της, όπως θεωρούσαν ότι ήταν μέχρι πρότινος. Αμέσως μετά τις εκλογές, η κυβέρνηση Σημίτη έχει εντάξει τη «μεταρρύθμιση» στη δημόσια διοίκηση, στο γενικότερο «πακέτο» των νεοφιλελεύθερων αναδιαρθρώσεων και, όπως έχει φανεί καθαρά από τις δηλώσεις του Κ. Σημίτη και της καθ' ύλην αρμόδιας υπουργού, Β. Παπανδρέου, είναι αποφασισμένη να προχωρήσει με ταχείς ρυθμούς, με χρονοδιάγραμμα αυτό που ισχύει και για τις άλλες «διαρθρωτικές αλλαγές», δηλαδή το πρώτο εξάμηνο του 2002. Ευέλικτη και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση, εννοείται προς όφελος της κυβερνητικής πολιτικής και του συστήματος, είναι το σύνθημα της αντιδραστικής μεταρρύθμισης που έχει ήδη ξεκινήσει.

Ποιοι είναι οι στόχοι του νέου μοντέλου της δημόσιας διοίκησης; Οι στόχοι έχουν προσδιοριστεί με σαφήνεια στο πρόγραμμα «Πολιτεία» που περιλαμβάνει το πλέγμα των «τομών» στον κρατικό μηχανισμό. Αναφέρεται συγκεκριμένα: «Η δημόσια διοίκηση πορεύεται με βάση νέους προσανατολισμούς, που αντιλαμβάνονται τη διοίκηση ως ανοιχτό για την κοινωνία σύστημα, το οποίο καθορίζει τις λειτουργίες και τις δομές με βάση τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των πολιτών» (σ.σ. όπου «απαιτήσεις των πολιτών» είναι πρώτα απ' όλα απαιτήσεις της αγοράς και του κεφαλαίου). Ακόμα: «Το νέο μοντέλο διοίκησης θα πρέπει να συνδυάζει τις παραδοσιακές με τις νέες έννοιες και να υιοθετεί τα επιτυχημένα παραδείγματα των ιδιωτικών επιχειρήσεων». Κεντρικό ζήτημα, «να προχωρήσουμε θαρραλέα στην κατάργηση των κανονιστικών ρυθμίσεων που αποτελούν ανασχετικούς φραγμούς στον υγιή ανταγωνισμό».

Προκειμένου να εξασφαλιστεί η κοινωνική αποδοχή και συναίνεση, η κυβέρνηση παρουσιάζει τις αντιδραστικές και αντιλαϊκές αλλαγές με το περιτύλιγμα της καλύτερης εξυπηρέτησης των πολιτών και της παροχής υπηρεσιών ποιότητας. Ουδέν αναληθέστερον. Οι υπηρεσίες, πέραν ορισμένων που εξυπηρετούν τις ανάγκες του συστήματος, κυρίως στις επικοινωνίες, θα γίνουν και αθλιότερες και ταυτόχρονα πιο ακριβές. Ταυτόχρονα, θα καταργηθούν οι δωρεάν «πληροφορίες» και τα διάφορα πιστοποιητικά που χορηγούν οι δημόσιες υπηρεσίες.

Το πρόγραμμα «Πολιτεία» έχει προσδιορίσει και τα «μέσα» με τα οποία θα επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η «βαθιά επέμβαση» στο υπαλληλικό προσωπικό. Στόχος: «Να αποκτήσουμε ένα προσωπικό καταρτισμένο και δεκτικό στις αλλαγές, που να πιστεύει στην αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων»! Δεν είναι πλέον αρκετό ο δημόσιος υπάλληλος να είναι «εκφραστής της θέλησης του κράτους», αλλά πρέπει να είναι και αποδειγμένα «μουτζαχεντίν» του εκσυγχρονισμού και συνεπής εκτελεστής των πιο σκληρών αντιλαϊκών μέτρων! Σημαντικό ρόλο για τη διαμόρφωση μιας μεγάλης σχετικά κατηγορίας στελεχών αφοσιωμένων στον «εκσυγχρονισμό» πρόκειται να παίξουν οι αλλαγές στο σύστημα των προσλήψεων. Στο εξής θα γίνονται προσλήψεις μόνο «εξειδικευμένου» προσωπικού, στο όνομα των μεγάλων αναγκών διαχείρισης του Γ΄ ΚΠΣ και της προεδρίας της χώρας στην ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2003, όπου θα χρειαστούν, όπως είχε πει η υπουργός Εσωτερικών, τουλάχιστον 3.000 στελέχη. Ομως, επειδή δε θέλουν «τυχαία» στελέχη, φροντίζουν να καταργήσουν τον πανελλήνιο γραπτό διαγωνισμό για την πρόσληψη διοικητικού προσωπικού, ενώ οι προσλήψεις θα γίνονται από τις διορισμένες διοικήσεις των φορέων του δημοσίου και τη διαφάνεια και το αδιάβλητο θα εξασφαλίζει το επίσης διορισμένο ΑΣΕΠ... Επίσης θα γίνουν προσλήψεις ανώτερων διοικητικών στελεχών (διευθυντών, γενικών διευθυντών) και από τον ιδιωτικό τομέα με συμβόλαια εργασίας.

Κεντρικό ρόλο όμως θα παίξει η θέσπιση δεικτών αποδοτικότητας υπηρεσιών και υπαλλήλων και η σύνδεση του μισθού με την αποδοτικότητα. Με το εργαλείο αυτό η κυβέρνηση θέλει από τη μια να ανταμείψει πλουσιοπάροχα τα «ημέτερα» και αφοσιωμένα στελέχη και από την άλλη να καθηλώσει τις αποδοχές στη μεγάλη μάζα των υπαλλήλων, οι οποίοι φυσικά δε θα κρίνονται αρκούντως παραγωγικοί από τις επιτροπές αξιολόγησης που θα συσταθούν. Σύμφωνα με το βρετανικό μοντέλο, που η Β. Παπανδρέου φαίνεται ότι θέλει να μεταφέρει και στη χώρα μας, προβλέπεται ένα κατώτατο βασικό όριο αποδοχών για όλους τους υπαλλήλους, αλλά η τελική διαμόρφωση των αποδοχών καθορίζεται ανάλογα με την αποδοτικότητά του, τη συμμόρφωση και την υποταγή του. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, το σύστημα δεικτών μέτρησης της αποδοτικότητας μονάδων και υπαλλήλων θα πρέπει να είναι έτοιμο μέχρι το τέλος του 2000, ενώ το 2001 θα γίνει διαφοροποίηση των δεικτών ανά κατηγορία παρεχόμενων υπηρεσιών (σχολεία, νοσοκομεία, νομαρχίες, ασφαλιστικά ταμεία, κλπ.) ώστε το σύστημα να εφαρμοστεί από ειδικό σώμα αξιολογητών και ειδικές επιτροπές αξιολόγησης σε κάθε υπουργείο.

Παράλληλα, οι δημόσιοι υπάλληλοι δένονται «χειροπόδαρα» τόσο με τον εκτρωματικό Δημοσιοϋπαλληλικό Κώδικα που εφαρμόζεται, ενώ για την ταχύτερη επιβολή των κυρώσεων και ποινών ιδρύεται Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο, που θα λειτουργεί ως δευτεροβάθμιο πειθαρχικό όργανο για όλες τις υπηρεσίες. Ταυτόχρονα, με το νομοσχέδιο-σκούπα, που κατέθεσε η Β. Παπανδρέου, αναβαθμίζεται το Σώμα Επιθεωρητών-Ελεγκτών, το οποίο θα ελέγχει ασφυκτικά τους εργαζόμενους στο δημόσιο και θα φροντίζει για την άνοδο της αποδοτικότητάς τους.

Είναι προφανές ότι το ωράριο εργασίας δε θα μείνει στο απυρόβλητο. Η απογευματινή λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών χωρίς καινούριες προσλήψεις και στο βαθμό που γενικευτεί αποτελεί το πρώτο βήμα στην κατεύθυνση της ανατροπής των κατακτήσεων των εργαζομένων στο δημόσιο.

Παράλληλα με τις τομές στο προσωπικό προωθούνται και αλλαγές στα οργανωτικά σχήματα, τα οποία προκειμένου να γίνουν περισσότερο αποτελεσματικά για τις κυβερνητικές επιλογές, επιχειρείται να μην παγιδευτούν στη «γραφειοκρατία». Το πρόγραμμα «Πολιτεία» σημειώνει: «Να υιοθετήσουμε τα σύγχρονα μοντέλα οικονομικής διαχείρισης των δημοσίων υπηρεσιών, τα οποία θα στηρίζονται στην ευρύτατη χρήση μεθόδων κόστους-οφέλους και στη συγκριτική μέτρηση της απόδοσης υπηρεσιών και υπαλλήλων».

Την ταχεία διεκπεραίωση διαφόρων έργων και αποστολών αναλαμβάνουν στο εξής οι Ομάδες Διοίκησης Εργου. Πρόκειται για ένα «ευέλικτο σχήμα», που αναλαμβάνει «τα δύσκολα» και, προκειμένου να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα, έχει προβλεφτεί να συμμετέχουν σε αυτές και στελέχη του ιδιωτικού τομέα. Στην πραγματικότητα οι Ομάδες αυτές ασκούν μια «παράλληλη διοίκηση» και δε διστάζουν να χρησιμοποιήσουν όλα τα μέσα που χρησιμοποιεί και ο ιδιωτικός τομέα για να φέρει σε πέρας το έργο που κάθε φορά τους ανατίθεται.

Στη νέα οργανωτική διάταξη του προσωπικού θα χρησιμοποιηθούν οι υπό κατάρτιση οργανισμοί υπουργείων και φορέων, οι οποίοι έχουν προσδιορισμένους στόχους: Πρώτον, να συστήσουν θέσεις κυρίως «εξειδικευμένου προσωπικού». Το μη ειδικευμένο προσωπικό, αν δε μεταταγεί, θα καταταγεί σε προσωποπαγείς θέσεις, οι οποίες θα καταργούνται με την αποχώρησή τους από την υπηρεσία. Για το σκοπό αυτό θα αξιοποιηθεί η «εθελούσια έξοδος». Δεύτερον, οι νέοι οργανισμοί θα φροντίσουν για τη μείωση των οργανικών μονάδων που υφίστανται.

Η κυβέρνηση, προκειμένου να παρουσιάσει τις παραπάνω αντιδραστικές και αντιλαϊκές αλλαγές ότι ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες και στην εξυπηρέτηση του πολίτη, θα χρησιμοποιήσει το Εθνικό Συμβούλιο Δημόσιας Διοίκησης, το «πάνελ των πολιτών» και, βέβαια, αρκετές δημοσκοπήσεις και «εκθέσεις».

Η πλειοψηφία της ΑΔΕΔΥ, όπως φάνηκε από τις πρώτες αντιδράσεις της, είναι αποφασισμένη να μπει στη διαδικασία του «κοινωνικού διαλόγου» και των «συλλογικών διαπραγματεύσεων», οι οποίες θα αποφασίσουν μόνο τι θα χάσουν οι εργαζόμενοι. Για να μη δημιουργηθούν νέα αρνητικά τετελεσμένα για τους εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα η μόνη διέξοδος είναι αυτή της αγωνιστικής απάντησης, παρά και ενάντια στις συμβιβασμένες και συναινετικές πλειοψηφίες της ΑΔΕΔΥ.

Μια δημόσια διοίκηση προσανατολισμένη πρώτα απ' όλα στις ανάγκες της αγοράς και στην εξυπηρέτηση του κεφαλαίου και των επιχειρηματιών, μια δημόσια διοίκηση που θα έχει υιοθετήσει στις εσωτερικές λειτουργίες της τις μεθόδους που εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις και προπάντων τη «μέτρηση αποτελεσμάτων». Αυτό το μοντέλο προτείνει ο ΟΟΣΑ στην τελευταία έκθεσή του, την οποία, ας σημειωθεί, όχι μόνο «παράγγειλε» η κυβέρνηση αλλά συμφώνησε στο περιεχόμενό της και τις οδηγίες της, πράγμα που σημαίνει ότι τη δεσμεύει απέναντι στον ιμπεριαλιστικό οργανισμό. Φυσικά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κυβέρνηση Σημίτη, η οποία έχει σε σημαντικό βαθμό μετατρέψει σε πολιτική της τις παλαιότερες οδηγίες του ΟΟΣΑ και της ΕΕ, θα ανταποκριθεί και μάλιστα με φανατισμό στις νεότερες οδηγίες τους.

Στα συμπεράσματα της έκθεσης του ΟΟΣΑ τονίζεται ότι «κατά τα τελευταία χρόνια έχει επιταχυνθεί ο ρυθμός της μεταστροφής προς πολιτικές προσανατολισμένες στην αγορά καθώς και προς θεσμούς που διακρίνονται από διαφάνεια και δυνατότητα καταλογισμού ευθυνών, μέσω των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, οι οποίες περιλαμβάνουν την εξάλειψη κανόνων, την ιδιωτικοποίηση και την απελευθέρωση». Ωστόσο, διαπιστώνει ότι «ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης που επιχειρεί η κυβέρνηση εμποδίζεται από μια έλλειψη εμπιστοσύνης της δημόσιας διοίκησης για τις ικανότητες των επιχειρήσεων. Το γεγονός αυτό είχε αποτέλεσμα την υπερβολική επιβολή κανονισμών στον ιδιωτικό τομέα...». Πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να καταργηθούν όλα τα «εμπόδια» που συναντούν οι επιχειρήσεις στις σχέσεις τους με το κράτος, δηλαδή να μη γίνεται ο παραμικρός έλεγχος στη δράση τους από την πρώτη στιγμή που συστήνονται. Η μεταρρύθμιση, αναφέρεται στην έκθεση, «θα πρέπει να εκληφθεί ως μια στρατηγική για να κοπεί ο Γόρδιος Δεσμός της έλλειψης εμπιστοσύνης και να αποκατασταθούν οι ουσιαστικές σχέσεις και εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους-αγοράς και κοινωνίας των πολιτών».

Οι πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει η κυβέρνηση δε θεωρούνται ικανοποιητικές γιατί «δεν είναι ακόμα επαρκώς συνεκτικές και προσανατολισμένες σε κανονιστικές πρακτικές ώστε να αναδιαμορφωθούν ξανά οι σχέσεις με την αγορά και την κοινωνία. Λόγου χάρη δεν έχουν παραχθεί σαφή αποτελέσματα όσον αφορά τις γραφειοκρατικές διαδικασίες, όπως η έκδοση αδειών... Τα διοικητικά βάρη και ιδίως οι επιχειρηματικές άδειες συγκαταλέγονται μεταξύ των σημαντικότερων εμποδίων για τους Ελληνες επιχειρηματίες και την είσοδό τους στην αγορά». Γι' αυτό προτείνει την καθιέρωση «ενός κεντρικού μητρώου διοικητικών διαδικασιών και επιχειρηματικών αδειών και έναρξη μιας περιεκτικής αναθεώρησης για τον προσδιορισμό του τρόπου μείωσης των βαρών». Αν μια διαδικασία δεν έχει κατατεθεί στο μητρώο αυτό, τότε δεν πρέπει να επιβάλλεται! Επίσης στην έκθεση αναφέρεται ότι «οι ξένες εταιρίες θεωρούν την πολυπλοκότητα των κρατικών κανόνων και διαδικασιών ως το μεγαλύτερο εμπόδιο για τη λειτουργία τους στην Ελλάδα».

Οι εμπειρογνώμονες του ΟΟΣΑ δεν περιορίζονται απλά σε διαπιστώσεις και συμπεράσματα αλλά υποδεικνύουν πολύ συγκεκριμένα μέτρα για την επίτευξη του παραπάνω στόχου. Βασικός στόχος είναι μια «κανονιστική μεταρρύθμιση» στη δημόσια διοίκηση, η οποία οδηγεί ουσιαστικά στην ανατροπή του σημερινού συστήματος προετοιμασίας και εφαρμογής του νομοθετικού έργου. Στο εξής πρέπει να κυριαρχεί στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης η αρχή του «κόστους-οφέλους» και θεματοφύλακάς της προτείνεται να είναι μια ανεξάρτητη υπηρεσία, οι αρμοδιότητες της οποίας μάλιστα να κατοχυρωθούν με νόμο ώστε να μην αμφισβητούνται από τους υπουργούς, η οποία θα προσδιορίζει τους στόχους για την απόδοση της δημόσιας διοίκησης και τη μείωση του κόστους λειτουργίας. «Ως θεμελιώδες στοιχείο της νέας πολιτικής κανονιστικής μεταρρύθμισης η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να αναπτύξει πιο σαφή και μετρήσιμα κριτήρια που να καλύπτουν όλο το δημόσιο», υπογραμμίζεται. Πρέπει, τονίζεται στην έκθεση, να επέλθει στη δημόσια διοίκηση μια μεταρρύθμιση, η οποία θα εφαρμόσει ένα κανονιστικό καθεστώς, το οποίο «θα είναι συμβατό με μια πιο ανοιχτή και δυναμική οικονομία». Γιατί το υπάρχον καθεστώς «ακόμα τείνει να είναι παρεμβατικό και δύσκαμπτο»!

Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στο Λονδίνο η Β. Παπανδρέου επικέντρωσε το ενδιαφέρον της στο Εθνικό Συμβούλιο Ελέγχου, το οποίο είναι αρμόδιο για την οικονομική λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών. Στη βάση αυτού του μοντέλου πρόκειται να αντιγράψει ουσιαστικά η κυβέρνηση.

Στους στόχους-προκλήσεις που ορίζει η έκθεση για την ελληνική δημόσια διοίκηση, μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται: Πρώτον «να βελτιωθεί η παραγωγικότητα και η αποδοτικότητα του δημόσιου τομέα». Στην κατεύθυνση αυτή διαπιστώνει ότι «οι αυξήσεις των μισθών δε βασίζονται στα κριτήρια σχετικά με την απόδοση και η μειωμένη απόδοση δεν ενέχει κυρώσεις. Τα κίνητρα δεν ευθυγραμμίζονται ώστε να ενθαρρύνουν τις καλές συνήθειες και να αποθαρρύνουν τις κακές».

Για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης (ΔΔ) «απαιτείται ένα φάσμα νέων προγραμμάτων και πρωτοβουλιών». Μεταξύ των σημείων που θα μπορούσαν να εξεταστούν είναι «η διαχείριση βάσει απόδοσης, τα μισθολογικά κίνητρα για τους δημοσίους υπαλλήλους, βάσει προσόντων και επιτευγμάτων, η μεγαλύτερη ευελιξία εντός της δημόσιας διοίκησης όσον αφορά τη μετακίνηση πόρων και αρμοδιοτήτων».

Ιδιαίτερη σημασία, επισημαίνεται σε άλλο σημείο της έκθεσης, θα έχει η επαρκής υποχρέωση και ενθάρρυνση των δημοσίων υπαλλήλων να συμμορφωθούν με τις προϋποθέσεις του νέου κώδικα διοικητικών διαδικασιών και του Δημοσιοϋπαλληλικού Κώδικα. Επιπλέον, «πρέπει να εισαχθεί η ελαστικότητα ώστε να ενθαρρυνθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι να κινούνται εντός και μεταξύ των υπουργείων».

- Τρέχαμε να βοηθήσουμε τους δικούς μας της «σκοτσέζικης αυλής» (Σκότλαντ Γιαρντ), να προχωρήσουμε πριν από τους Αμερικανούς αφελείς και τους «υδραυλικούς» που έφαγαν κυριολεκτικά τον Κένεντι και πολιτικά τον Νίξον και γιατί όχι να μοιραστούμε το ένα και μισό δισεκατομμύριο. Χρωστάμε το νοίκι Γουάτσον και χρωστάω ακόμη και τον καπνό της πίπας.

Πολλή λάσπη έχει η υπόθεση Γουάτσον, πολλή λάσπη. Κι εκεί βρίσκεται το μυστικό.